วารสารวิทยาศาสตร์และนวัตกรรมการเกษตร

การประเมินความพร้อมต่อการทำเกษตรอัจฉริยะของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวในจังหวัดปทุมธานี

2023-07-05T21:45:21+07:00

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเปรียบเทียบความพร้อมต่อการทำเกษตรอัจฉริยะของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวในจังหวัดปทุมธานี ในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวโดยนำเทคโนโลยีเกษตรอัจฉริยะเข้ามาใช้ในแปลงนา ซึ่งเป็นพื้นที่นำร่องของกรมการข้าว โดยมีจำนวนเกษตรกร 1,556 คน ใช้วิธีการสุ่มตัวอย่างแบบง่าย กลุ่มตัวอย่างคือ เกษตรกรผู้ปลูกข้าวที่เป็นสมาชิกกลุ่มแปลงใหญ่ข้าวจังหวัดปทุมธานี จำนวน 319 คน
วิธีดำเนินการวิจัย: เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ ได้แก่ ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และทดสอบค่า t–test และ F–test
ผลการวิจัย: เกษตรกรส่วนใหญ่เป็นเพศชาย อายุเฉลี่ย 51.97 ปี จบการศึกษาระดับมัธยมศึกษาหรือเทียบเท่า มีรายได้จากการปลูกข้าวเฉลี่ย 212,648.90 บาทต่อปี ประสบการณ์ในการปลูกข้าวเฉลี่ย 16.48 ปี เกษตรกรส่วนใหญ่มีสถานะเป็นสมาชิกกลุ่มแปลงใหญ่ โดยมีจำนวนพื้นที่ปลูกข้าวทั้งหมดเฉลี่ย 24.67 ไร่ ถือครองที่ดินทั้งพื้นที่เช่าและพื้นที่ของตนเอง มีการใช้เทคโนโลยีการเกษตรในการปลูกข้าว ประกอบด้วย การใช้เครื่องจักรกลการเกษตรในการปลูกข้าว และการจัดการหลังการเก็บเกี่ยว และการใส่ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน พันธุ์ข้าวที่ปลูกมากที่สุดคือ ปทุมธานี 1 เกษตรกรปลูกข้าวตลอดปี ด้วยวิธีหว่านน้ำตม สำหรับความพร้อมต่อการทำเกษตรอัจฉริยะในทุกด้านภาพรวมอยู่ในระดับปานกลาง (ค่าเฉลี่ย = 2.71)
สรุป: ผลการทดสอบสมมติฐาน พบว่า เกษตรกรที่มีปัจจัยพื้นฐานส่วนบุคคลและสภาพการทำเกษตรต่างกันมีความพร้อมในการทำเกษตรอัจฉริยะแตกต่างกันที่ระดับนัยสำคัญทางสถิติ 0.05 และ 0.01 ภาครัฐจึงควรสนับสนุนงบประมาณในเรื่องเทคโนโลยีสมัยใหม่ เพื่อช่วยลดต้นทุนและเพิ่มผลผลิตให้กับเกษตรกรต่อไป

การประเมินความอุดมสมบูรณ์ดินด้วยแบบจำลองการประมาณค่าเชิงพื้นที่ของดินที่ได้รับผลกระทบจากเกลือในตำบลเมืองเพีย อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น

2023-06-23T14:55:48+07:00

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: การประเมินระดับความอุดมสมบูรณ์ของดินที่ได้รับผลกระทบจากเกลือในพื้นที่ขนาดใหญ่มีข้อจำกัดด้านเวลา กำลังคน และงบประมาณในการวิเคราะห์ดิน การใช้แบบจำลองการประมาณค่าเชิงพื้นที่ร่วมกับการทำแผนที่ดิจิทัล เพื่อประเมินระดับความอุดมสมบูรณ์ของดินเป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับการคาดการณ์สมบัติดิน ติดตามระดับความอุดมสมบูรณ์ของดินที่ได้รับผลกระทบจากเกลือเชิงพื้นที่ได้อย่างรวดเร็ว และเป็นฐานข้อมูลสำหรับการจัดการดินที่ได้รับผลกระทบจากเกลือได้อย่างเหมาะสม แต่ยังขาดการพัฒนาแบบจำลองให้มีความแม่นยำและถูกต้อง การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการประมาณค่าเชิงพื้นที่ด้วยแบบจำลอง Random Forest (RF) เพื่อการคาดการณ์การกระจายของสมบัติดิน และประเมินความอุดมสมบูรณ์ดินในพื้นที่ดินที่ได้รับผลกระทบจากเกลือในกลุ่มดินย่อย Typic Natraqualfs ในตำบลเมืองเพีย อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น
วิธีดำเนินการวิจัย: เก็บตัวอย่างดินที่ได้รับผลกระทบจากเกลือ กลุ่มดินย่อย Typic Natraqualfs ในตำบลเมืองเพีย อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น จำนวน 100 บริเวณ โดยเก็บตัวอย่างดินที่ระดับความลึก 0–30 เซนติเมตร และวิเคราะห์ปริมาณอินทรียวัตถุ ปริมาณฟอสฟอรัสและโพแทสเซียมที่เป็นประโยชน์ ความจุแลกเปลี่ยนแคตไอออน ค่าร้อยละความอิ่มตัวเบส และค่าการนำไฟฟ้าของสารละลายที่สกัดจากดินอิ่มตัวด้วยน้ำกลั่น (EC_e, อีซีอี) และนำเข้าตัวแปรเหล่านี้ในแบบจำลองการประมาณค่าเชิงพื้นที่เพื่อคาดการณ์การกระจายเชิงพื้นที่ของสมบัติดิน ร่วมกับตัวแปรทำนาย คือ แบบจำลองระดับความสูงเชิงเลข (DEM) และข้อมูลจากภาพถ่ายดาวเทียม Landsat 8 แล้วทำการประเมินระดับความอุดมสมบูรณ์ดินในพื้นที่ศึกษา
ผลการวิจัย: แบบจำลอง RF สามารถคาดการณ์การกระจายเชิงพื้นที่ของสมบัติดินได้ดีด้วยค่าสัมประสิทธิ์ของการตัดสินใจ (R² = 0.41–0.82) แต่แบบจำลองมีค่าความคลาดเคลื่อนสูงในการประมาณค่าปริมาณฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ ปริมาณโพแทสเซียมที่เป็นประโยชน์ และอีซีอี ผลการประเมินความอุดมสมบูรณ์ดินที่ระดับความลึก 0–30 เซนติเมตร พบว่า กลุ่มดินย่อย Typic Natraqualfs ในพื้นที่การศึกษามีความอุดมสมบูรณ์อยู่ในช่วงระดับต่ำถึงปานกลาง
สรุป: แบบจำลอง RF มีความแม่นยำในระดับที่สามารถนำไปใช้ในการคาดการณ์การกระจายเชิงพื้นที่ของสมบัติดินเบื้องต้น และสามารถใช้ประเมินความอุดมสมบูรณ์ดินที่ได้รับผลกระทบจากเกลือได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การชักนำการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางสัณฐานวิทยาของบัวบกสายพันธุ์พื้นเมืองของไทยด้วยรังสีแกมมาแบบเฉียบพลัน

2023-05-11T09:52:13+07:00

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: บัวบกเป็นพืชล้มลุกอายุหลายปีที่เจริญเติบโตได้ดีในเขตร้อนและกึ่งร้อนชื้นทั่วโลก จัดเป็นพืชสมุนไพร 1 ใน 5 สุดยอดพืชสมุนไพรของไทย บัวบกมีสารสำคัญประกอบด้วยเอเชียติโคไซด์ (Asiaticoside) เอเชียติคแอซิด (Asiatic acid) มาเดคาสโซไซด์ (Madecassoside) และมาเดคาสซิกแอซิด (Madecassic acid) การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อชักนำเมล็ดบัวบกสายพันธุ์พื้นเมืองให้เกิดการกลายพันธุ์ด้วยรังสีแกมมาแบบเฉียบพลันและศึกษาความแปรปรวนทางพันธุกรรมของบัวบกสายพันธุ์พื้นเมืองหลังได้รับรังสีรุ่นที่ M₁V₂ เพื่อใช้เป็นแหล่งพันธุกรรมในโครงการปรับปรุงพันธุ์บัวบก
วิธีดำเนินการวิจัย: ฉายรังสีแกมมาแบบเฉียบพลันให้เมล็ดบัวบก จำนวน 6 ระดับ ตามแผนการทดลองแบบสุ่มสมบูรณ์ เพาะเมล็ดที่ผ่านการฉายรังสีเพื่อศึกษาการ
กระจายตัวของลักษณะสัณฐานวิทยาบัวบกสายพันธุ์พื้นเมืองหลังได้รับรังสี (รุ่น M₁V₂) วิเคราะห์ค่าความแปรปรวนที่ระดับความเชื่อมั่น 95 เปอร์เซ็นต์ และสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์เพียร์สันของลักษณะการเจริญเติบโต
ผลการวิจัย: ปริมาณรังสีที่ทำให้การงอกของเมล็ดบัวบกลดลง 50 เปอร์เซ็นต์ (LD₅₀) อยู่ที่ระดับ 162.51 เกรย์ ปริมาณรังสีแกมมาสามารถเปลี่ยนแปลงสัณฐานวิทยาของบัวบก ปริมาณรังสีแกมมาที่เพิ่มขึ้นส่งผลให้ความสูงต้น ความยาวก้านใบ และความยาวไหลลดลง แต่ทำให้จำนวนใบ ความกว้างใบ ความยาวใบ และจำนวนไหลเพิ่มขึ้นเมื่อปลูกทดสอบที่อายุ 90 วัน นอกจากนี้ การกระจายตัวของลักษณะทางสัณฐานวิทยาของบัวบกรุ่นที่ M₁V₂ ที่อายุ 60 วันหลังย้ายปลูก พบว่า มีความแปรปรวนทางสัณฐานวิทยาค่อนข้างสูงในทุกลักษณะ ค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของลักษณะสัณฐานวิทยาของบัวบกรุ่นที่ M₁V₂ ที่อายุ 60 วันหลังย้ายปลูก พบว่า ความสูงต้นของบัวบกมีความสัมพันธ์เชิงบวกสูงกับความยาวใบ (0.487) ความกว้างใบ (0.415) และความยาวก้านใบ (0.708)
สรุป: รังสีแกมมาแบบเฉียบพลันสามารถกระตุ้นให้เกิดความแปรปรวนทางสัณฐานวิทยาของเมล็ดพันธุ์บัวบกพื้นเมืองได้ แต่ไม่สามารถจำแนกได้ชัดเจน จำเป็นต้องใช้ข้อมูลเชิงปริมาณร่วมในการพิจารณาคัดเลือกสายพันธุ์กลาย ซึ่งการชักนำด้วยรังสีแกมมาสามารถสร้างความแปรปรวนของบัวบกเพื่อประโยชน์ในการปรับปรุงพันธุ์ได้ต่อไป

ประสิทธิภาพสารสกัดหยาบแห้วหมู (Cyperus rotundus L.) ในการควบคุมหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด (Spodoptera frugiperda (J.E. Smith)) ในสภาพห้องปฏิบัติการ

2023-07-24T17:08:57+07:00

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: หนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด (Spodoptera frugiperda (J.E. Smith)) เป็นแมลงอยู่ในวงศ์ Noctuidae ซึ่งเป็นแมลงศัตรูพืชที่สำคัญ เนื่องจากสามารถกินพืชอาหารได้หลากหลายชนิด จึงสร้างความเสียหายกับผลผลิตทางการเกษตรได้หลากหลาย ทั้งนี้ การใช้สารเคมีกำจัดแมลงในการควบคุมนิยมใช้เป็นวิธีหลักในการควบคุมหนอนชนิดนี้ ปัจจุบันพบปัญหาหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุดพัฒนาเพื่อต้านทานต่อสารกำจัดแมลงมากมาย งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประสิทธิภาพของสารสกัดหยาบจากหญ้าแห้วหมูและศึกษาผลกระทบต่อการพัฒนาในหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุดในห้องปฏิบัติการ
วิธีดำเนินการวิจัย: สารสกัดหยาบจากหญ้าแห้วหมูถูกสกัดด้วยตัวทำละลายเฮกเซน ไดคลอโรมีเทน เอธิลอะซิเตต และเมทานอล ตามลำดับ จากนั้น นำมาศึกษาความเป็นพิษและศึกษาผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงรูปร่างของหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุดวัย 2 ในห้องปฏิบัติการเมื่อรับสารโดยวิธีสัมผัสจากด้านบน
ผลการวิจัย: สารสกัดหยาบจากไดคลอโรมีเทนมีฤทธิ์การออกฤทธิ์ในการกำจัดหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุดดีที่สุด โดยมีค่า LD₅₀ เท่ากับ 4.58 ไมโครกรัมต่อตัว และส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงรูปร่างของหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุดมากที่สุด โดยสามารถทำให้เกิดความผิดปกติของการพัฒนาการเพื่อเป็นตัวเต็มวัยได้ โดยหนอนที่รับสารจะไม่สามารถหดตัวและลอกคราบกลายเป็นดักแด้
สรุป: สารสกัดจากแห้วหมูมีประสิทธิภาพที่สามารถควบคุมหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุดในห้องปฏิบัติการได้และอาจนำมาใช้ทดแทนสารเคมีเพื่อควบคุมหนอนชนิดนี้ได้ในอนาคต

ผลของความร้อนในการกำจัดเชื้อไวรัส Cymbidium mosaic virus ในระยะโปรโตคอร์มไลค์บอดี้ของกล้วยไม้สกุลหวายพันธุ์ขาวสนาน

2023-08-15T13:50:46+07:00

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: Cymbidium mosaic virus (CymMV) คือเชื้อไวรัสที่เป็นปัญหาสำคัญในการปลูกและส่งออกกล้วยไม้สกุลหวายของไทย ต้นที่ติดเชื้อมีการเจริญเติบโตและออกดอกลดลง การใช้ต้นพันธุ์ปลอดเชื้อไวรัสเพื่อปลูกทดแทนจึงเป็นแนวทางในการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อกำจัดเชื้อไวรัส CymMV ใน protocorm-likes bodies (PLBs) ของกล้วยไม้สกุลหวายพันธุ์ขาวสนานด้วยความร้อนบำบัด
วิธีดำเนินการวิจัย: คัดเลือก PLBs ขนาด 5 มิลลิเมตร ที่ได้จากหน่ออ่อนของต้นที่ติดเชื้อไวรัส CymMV ซึ่งเลี้ยงในอาหารกึ่งแข็งสูตร Vacin and Went ดัดแปลง ที่เติมน้ำมะพร้าว 15 เปอร์เซ็นต์ และน้ำตาลทราย 2 เปอร์เซ็นต์ แผนแบบการทดลองสุ่มสมบูรณ์ แบ่งเป็น 2 การทดลอง คือ 1) ให้ความร้อนที่อุณหภูมิ 37 ± 2 องศาเซลเซียส นาน 5 7 และ 10 วัน และ 2) ให้ความร้อนที่อุณหภูมิ 70 องศาเซลเซียส นาน 10 20 และ 30 นาที เปรียบเทียบกับชุดควบคุมที่ไม่ได้ผ่านความร้อน (เลี้ยงในสภาพอุณหภูมิ 25 ± 2 องศาเซลเซียส) หลังได้รับความร้อนทั้ง 2 วิธี ย้าย PLBs ไปเลี้ยงในอาหารเหลวสูตร VW ดัดแปลง เป็นเวลา 6 สัปดาห์
ผลการวิจัย: PLBs ทนต่ออุณหภูมิที่ 37 ± 2 องศาเซลเซียส ได้ไม่เกิน 7 วัน มีการรอดชีวิต 70 เปอร์เซ็นต์ มีจำนวนเฉลี่ย 16.40 ชิ้น และน้ำหนักสดเฉลี่ย 2.00 กรัม ซึ่งไม่แตกต่างกับชุดควบคุม (P > 0.05) ส่วนความร้อนที่อุณหภูมิ 70 องศาเซลเซียส ทนได้นาน 20 นาที มีการรอดชีวิต 100 เปอร์เซ็นต์ มีจำนวน PLBs เฉลี่ย 22.50 ชิ้น ซึ่งไม่แตกต่างจากชุดควบคุม (P > 0.05) แต่มีน้ำหนักสดเฉลี่ย (2.23 กรัม) น้อยกว่าชุดควบคุม (4.81 กรัม) อย่างมีนัยสำคัญ (P < 0.01) ทั้ง 2 วิธี ไม่สามารถกำจัดเชื้อไวรัส CymMV ใน PLBs ได้ หลังจากการตรวจสอบด้วยวิธี RT-PCR
สรุป: การใช้ความร้อนที่อุณหภูมิ 37 ± 2 องศาเซลเซียส และ 70 องศาเซลเซียส ไม่สามารถกำจัดเชื้อไวรัส CymMV ใน PLBs ได้ ต้องศึกษาเพิ่มเติมหรือใช้ร่วมกับวิธีอื่นเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพให้ดียิ่งขึ้น

การคาดการณ์ผลผลิตข้าวในประเทศไทยด้วยแบบจำลอง AquaCrop

2023-06-20T13:37:34+07:00

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: ข้าวเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญแต่การเผชิญภัยพิบัติที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ ภัยแล้ง และน้ำท่วม สร้างความเสียหายต่อผลผลิตเป็นอย่างมาก ด้วยเหตุนี้ งานวิจัยจึงมีวัตถุประสงค์เพื่อคาดการณ์ผลผลิตข้าวในอนาคต ให้เกษตรกรสามารถเตรียมความพร้อมต่อการปรับตัวในการทำเกษตรกรรม
วิธีดำเนินการวิจัย: การศึกษานี้ใช้ข้อมูลจากเกษตรกรปี พ.ศ. 2562 เป็นปีฐาน นำไปวิเคราะห์ร่วมกับข้อมูลสภาพภูมิอากาศรายวัน จำนวน 6 พารามิเตอร์ ได้แก่ อุณหภูมิสูงสุด-ต่ำสุด ปริมาณน้ำฝน ความเร็วลม ความชื้นสัมพัทธ์ และรังสีดวงอาทิตย์ ข้อมูลการจำลองสภาพภูมิอากาศในอนาคตจากแบบจำลอง PRECIS และข้อมูลการจำลองการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Special Report Emissions Scenarios: SRES) แบบการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจเป็นหลัก (A2) และการพัฒนาด้านสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน (B2) พร้อมทดสอบความแตกต่างของค่าเฉลี่ยด้วยวิธี Least Significant Difference (LSD) ที่ระดับความเชื่อมั่นร้อยละ 95 และทดสอบประสิทธิภาพความถูกต้องของแบบจำลอง AquaCrop ด้วยการคำนวณค่าเฉลี่ยของเปอร์เซ็นต์ความคลาดเคลื่อน (Mean Absolute Percent Error; MAPE) ที่เปรียบเทียบผลผลิตจริงและผลผลิตที่คาดการณ์ด้วยแบบจำลองในปี พ.ศ. 2563 และ 2564 พบว่ามีค่าเฉลี่ย MAPE -0.10% ในรูปแบบ A2 และ -0.04% ในรูปแบบ B2 โดยค่าที่ต่ำแสดงถึงความแม่นยำสูง
ผลการวิจัย: ปีฐานมีผลผลิตข้าวเฉลี่ย 562.24 กิโลกรัมต่อไร่ เมื่อนำมาคาดการณ์ผลผลิตข้าวทั้งในรูปแบบ A2 และ B2 ปี พ.ศ. 2573 มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจากปีฐาน ได้ผลผลิตเฉลี่ย 646.00 และ 600.77 กิโลกรัมต่อไร่ ตามลำดับ เช่นเดียวกันกับปี พ.ศ. 2603 ที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ได้ผลผลิตเฉลี่ย 668.95 และ 669.16 กิโลกรัมต่อไร่ ตามลำดับ ซึ่งทุกคู่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P < 0.05)
สรุป: ผลผลิตข้าวในอนาคตที่ได้จากการคาดการณ์ด้วยแบบจำลอง AquaCrop มีปริมาณเพิ่มขึ้นจากปีฐาน โดยข้อมูลการเพิ่มขึ้นและลดลงของผลผลิตข้าวที่สามารถใช้เป็นแนวทางในการปรับตัวและวางแผนการทำเกษตรกรรมในอนาคต รวมถึงการจัดการพื้นที่ให้เหมาะสมต่อการปลูกข้าวของเกษตรกรต่อไป