อุบัติการณ์และการวิเคราะห์เชิงพื้นที่ของการเกิดมะเร็งตับ ในจังหวัดนครพนม
คำสำคัญ:
อุบัติการณ์; การวิเคราะห์เชิงพื้นที่; มะเร็งตับบทคัดย่อ
หลักการและวัตถุประสงค์: อุบัติการณ์มะเร็งตับ จังหวัดนครพนม มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ปัจจัยเชิงพื้นที่เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่สำคัญ วัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยเชิงพื้นที่และศึกษาอุบัติการณ์มะเร็งตับในจังหวัดนครพนม
วิธีการศึกษา: Retrospective descriptive study ผู้ป่วยมีภูมิลำเนาในจังหวัดนครพนมและรักษาที่โรงพยาบาลนครพนม ระหว่าง 1 มกราคม 2553 ถึง 31 ธันวาคม 2562 จำนวน 1,899 ราย ปัจจัยที่ศึกษา ได้แก่ ข้อมูลส่วนบุคคล ภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม หาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยกับอุบัติการณ์มะเร็งตับ โดย Moran's I และ Anselin Local Moran's I, LISA และวิเคราะห์อุบัติการณ์พร้อมนำเสนอช่วงเชื่อมั่น 95%
ผลการศึกษา: อุบัติการณ์มะเร็งตับ จังหวัดนครพนม 22.5 ต่อประชากรแสนคนต่อปี (95% CI: 21.5 - 23.5) การวิเคราะห์ Moran’s I พบตัวแปรที่มีความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ในทิศทางเดียวกันแบบเกาะกลุ่ม (clustered) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) ได้แก่ระยะห่างจากแหล่งน้ำ ความหนาแน่นประชากรและความสูงจากระดับน้ำทะเล การวิเคราะห์ LISA จาก 99 ตำบล กลุ่มตำบลที่เกิดมะเร็งตับ ได้แก่ตัวแปรความสูงจากระดับน้ำทะเล 4 ตำบล ตัวแปรระยะห่างจากแหล่งน้ำ 22 ตำบล ตัวแปรความหนาแน่นของประชากร 14 ตำบล
สรุป : อุบัติการณ์มะเร็งตับสูงอยู่ในพื้นที่และติดกับเขตอำเภอเมือง โดยพบว่าเป็นการเกิดแบบเกาะกลุ่ม ดังนั้นควรค้นหาปัจจัยในเชิงลึก ทั้งนี้เพื่อการป้องกันและควบคุมมะเร็งตับในระดับพื้นที่และประเทศต่อไป
เอกสารอ้างอิง
1. Bray F, Ferlay J, Soerjomataram I, Rebecca L, Siegel Torre L.A, Jemal A. Global Cancer Statistics 2018: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries. CA Cancer J Clin. 2018; 68: 394-424.
2. Globocan. Thai source: Globocan 2018. [online]. 2018 [accessed March 1, 2020]. Available fromhttps://gco.iarc.fr/today
3. Elkins T, Zinn K, McAllister L, Hoffmann FM, Goodman CS. Genetic analysis of a Drosophila neural cell adhesion molecule: interaction of fasciclin I and Abelson tyrosine kinase mutations. Cell 1990; 60(4): 565-575.
4. Imsamran W, Chaiwerawattana A, Wiangnon S, Pongnikorn D, Suwanrungrung K, Sangrajrang S, et al. Cancer in Thailand Vol. VIII, 2010-2012. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2015.
5. Imsamran W, Pattatang A, Supaattagorn P, Chiawiriyabunya I, Namthaisong K, Wongsena M, et al. Cancer in Thailand Vol. IX, 2013-2015. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2018.
6. Khuhaprema T, Srivatanakul P, Attasara P, Sriplung H, Wiangnon S, Sumitsawan Y. Cancaer in Thailand Volume. V, 2001-2003. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2010.
7. Khuhaprema T, Attasara P, Sriplung H, Wiangnon S, Sumitsawan Y, Sangrajrang S. Cancer in Thailand Volume. VI, 2004-2006. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2012.
8. Khuhaprema T, Attasara P, Sriplung H, Wiangnon S, Sangrajrang S. Cancaer in Thailand Volume. VII, 2007-2009. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2013.
9. บุญเติม แสงดิษฐ์. ยุทธศาสตร์การป้องกันและควบคุม มะเร็งตับสำหรับประเทศไทย. เวชศาสตร์ทหารบก 2558; 68: 193-201.
10. รุ่งฤดี ชัยธีรกิจ. มะเร็งตับและท่อน้ำดี Liver and Bile Duct Cancer. กรุงเทพฯ: เท็กซ์ แอนด์ เจอร์นัล พับลิเคชั่น; 2561.
11. ชมรมโรคตับแห่งประเทศไทย. ความรู้เรื่องโรคตับสำหรับประชาชน. กรุงเทพฯ: ศุภวนิชการพิมพ์; 2544.
12. ยุพาพิน ประเสริฐกุล. ดูแลตับ เทคนิคการป้องกันและ รักษาโรคไวรัสตับทุกชนิด. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: Feel good Publishing; 2559.
13. Srivatanakul P, Sriplung H, Deerasamee S. Epidemiology of liver cancer: an overview. Asian Pac J Cancer Prev 2004; 5(2): 118-125.
14. Sripa B, Bethony J.M, Sithithaworn P, Kaewkes S, Mairiang E, Loukas A, et al. Opisthorchiasis and Opisthorchis-associated cholangiocarcinoma in Thailand and Laos. Elsevier 2011; 120: S158-S168.
15. Kurathong S, Lerdverasirikul P, Wongpaitoon V, Pramoolsinsap C, Kanjanapitak A, Varavithya W, et al. Opisthorchis viverrini infection and cholangiocarcinoma: A prospective, case-controlled study. Gastroenterology 1985; 89: 151-156.
16. Watanapa P. Cholangiocarcinoma in patients with opisthorchiasis. Br J Surg 1996; 83(8): 1062-1064.
17. Pumidonming W, Katahira H, Igarashi M, Salman D, Abdelbaset AE, Sangkaeo K. Potential risk of a liver fluke Opisthorchis viverrini infection brought by immigrants from prevalent areas: A case study in the lower Northern Thailand. Acta Tropica 2018; 178: 213-218.
18. Sithithaworn P, Andrews RH, Nguyen VD. The current Status of opisthorchiasis and Clonorchiasis in the Mekong Basin. Parasitol Int 2012; 61: 10-16.
19. Thaewnongiew K, Singthong S, Kutchamart S, Tangsawad S, Promthet S, Sailugkum S, et al. (2014). Prevalence and Risk Factors for Opisthorchis viverrini Infections in Upper Northeast Thailand. Asian Pac J Cancer Prev 2014; 15(16): 6609 – 6612.
20. Sripa B, Pairojkul C. Cholangiocarcinoma: lessons from Thailand. Curr Opin Gastroenterol 2008; 24(3): 349-356.
21. Suwannatrai AT, Thinkhamrop K, Clements ACA, Kelly M, Suwannatrai K, Thinkhamrop B, et al., Bayesian spatial analysis of cholangiocarcinoma in Northeast Thailand [Electronic vertion]. Sci Rep 2019; 9(1): 14263.
22. สรญา แก้วพิทูลย์, ณัฏฐวุฒิ แก้วพิทูลย์. การวิเคราะห์ พื้นที่เสี่ยงสำหรับป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับ ในจังหวัดสุรินทร์ โดยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์. รายงานการวิจัย สำนักวิชาแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี; 2557.
23. Wei D, Long L, Xian-Yan T, Tian-Ren H, Ji-Lin L, MinHua R, et al. Anisotropic patterns of liver cancer prevalence in guangxi in Southwest China: Is local climate a contributing factor? Asian Pac J Cancer Prev 2015; 16(8): 3579 – 3586.
24. สารสนเทศภูมิศาสตร์ข้อมูลสุขภาพ จังหวัดนครพนม. ข้อมูลประชากรกลางปี 2563. [online]. 2563 [เข้าถึงเมื่อ 20 สิงหาคม 2563]. เข้าถึงได้จาก http://203.157.176.8/giscenter/pop.php
25. กนธีร์ สังขาสี, วิทยา ศรีดามา, วรรษา ปาอินทร์, มะลิวัลย์ ยืนยงสุวรรณ, จินดารัตน์ คุ้มเดช, จิราภรณ์ สุ่มติ๊บ, บรรณาธิการ. บัญชีจำแนกโรคระหว่างประเทศ ฉบับประเทศไทย ICD-10-TM. นนทบุรี: บริษัท ศรีเมืองการพิมพ์ จำกัด; 2559.
26. Wenxiang P, Yue C, Qingwu J, Yingjie Z. Spatial analysis of hepatocellular carcinoma and socioeconomic status in China from a population-based cancer registry. Cancer Epidemiol 2010; 34: 29 - 33.
27. Yi-Chen W, Chen-Chieh, F, Sithithaworn P. Environmental determinants of Opisthorchis viverrini prevalence in northeast Thailand. Geospatial Health 2013; 8(1): 111 – 123.
2. Globocan. Thai source: Globocan 2018. [online]. 2018 [accessed March 1, 2020]. Available fromhttps://gco.iarc.fr/today
3. Elkins T, Zinn K, McAllister L, Hoffmann FM, Goodman CS. Genetic analysis of a Drosophila neural cell adhesion molecule: interaction of fasciclin I and Abelson tyrosine kinase mutations. Cell 1990; 60(4): 565-575.
4. Imsamran W, Chaiwerawattana A, Wiangnon S, Pongnikorn D, Suwanrungrung K, Sangrajrang S, et al. Cancer in Thailand Vol. VIII, 2010-2012. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2015.
5. Imsamran W, Pattatang A, Supaattagorn P, Chiawiriyabunya I, Namthaisong K, Wongsena M, et al. Cancer in Thailand Vol. IX, 2013-2015. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2018.
6. Khuhaprema T, Srivatanakul P, Attasara P, Sriplung H, Wiangnon S, Sumitsawan Y. Cancaer in Thailand Volume. V, 2001-2003. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2010.
7. Khuhaprema T, Attasara P, Sriplung H, Wiangnon S, Sumitsawan Y, Sangrajrang S. Cancer in Thailand Volume. VI, 2004-2006. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2012.
8. Khuhaprema T, Attasara P, Sriplung H, Wiangnon S, Sangrajrang S. Cancaer in Thailand Volume. VII, 2007-2009. Bangkok: New Thammada Press (Thailand) Co., Ltd.; 2013.
9. บุญเติม แสงดิษฐ์. ยุทธศาสตร์การป้องกันและควบคุม มะเร็งตับสำหรับประเทศไทย. เวชศาสตร์ทหารบก 2558; 68: 193-201.
10. รุ่งฤดี ชัยธีรกิจ. มะเร็งตับและท่อน้ำดี Liver and Bile Duct Cancer. กรุงเทพฯ: เท็กซ์ แอนด์ เจอร์นัล พับลิเคชั่น; 2561.
11. ชมรมโรคตับแห่งประเทศไทย. ความรู้เรื่องโรคตับสำหรับประชาชน. กรุงเทพฯ: ศุภวนิชการพิมพ์; 2544.
12. ยุพาพิน ประเสริฐกุล. ดูแลตับ เทคนิคการป้องกันและ รักษาโรคไวรัสตับทุกชนิด. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: Feel good Publishing; 2559.
13. Srivatanakul P, Sriplung H, Deerasamee S. Epidemiology of liver cancer: an overview. Asian Pac J Cancer Prev 2004; 5(2): 118-125.
14. Sripa B, Bethony J.M, Sithithaworn P, Kaewkes S, Mairiang E, Loukas A, et al. Opisthorchiasis and Opisthorchis-associated cholangiocarcinoma in Thailand and Laos. Elsevier 2011; 120: S158-S168.
15. Kurathong S, Lerdverasirikul P, Wongpaitoon V, Pramoolsinsap C, Kanjanapitak A, Varavithya W, et al. Opisthorchis viverrini infection and cholangiocarcinoma: A prospective, case-controlled study. Gastroenterology 1985; 89: 151-156.
16. Watanapa P. Cholangiocarcinoma in patients with opisthorchiasis. Br J Surg 1996; 83(8): 1062-1064.
17. Pumidonming W, Katahira H, Igarashi M, Salman D, Abdelbaset AE, Sangkaeo K. Potential risk of a liver fluke Opisthorchis viverrini infection brought by immigrants from prevalent areas: A case study in the lower Northern Thailand. Acta Tropica 2018; 178: 213-218.
18. Sithithaworn P, Andrews RH, Nguyen VD. The current Status of opisthorchiasis and Clonorchiasis in the Mekong Basin. Parasitol Int 2012; 61: 10-16.
19. Thaewnongiew K, Singthong S, Kutchamart S, Tangsawad S, Promthet S, Sailugkum S, et al. (2014). Prevalence and Risk Factors for Opisthorchis viverrini Infections in Upper Northeast Thailand. Asian Pac J Cancer Prev 2014; 15(16): 6609 – 6612.
20. Sripa B, Pairojkul C. Cholangiocarcinoma: lessons from Thailand. Curr Opin Gastroenterol 2008; 24(3): 349-356.
21. Suwannatrai AT, Thinkhamrop K, Clements ACA, Kelly M, Suwannatrai K, Thinkhamrop B, et al., Bayesian spatial analysis of cholangiocarcinoma in Northeast Thailand [Electronic vertion]. Sci Rep 2019; 9(1): 14263.
22. สรญา แก้วพิทูลย์, ณัฏฐวุฒิ แก้วพิทูลย์. การวิเคราะห์ พื้นที่เสี่ยงสำหรับป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับ ในจังหวัดสุรินทร์ โดยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์. รายงานการวิจัย สำนักวิชาแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี; 2557.
23. Wei D, Long L, Xian-Yan T, Tian-Ren H, Ji-Lin L, MinHua R, et al. Anisotropic patterns of liver cancer prevalence in guangxi in Southwest China: Is local climate a contributing factor? Asian Pac J Cancer Prev 2015; 16(8): 3579 – 3586.
24. สารสนเทศภูมิศาสตร์ข้อมูลสุขภาพ จังหวัดนครพนม. ข้อมูลประชากรกลางปี 2563. [online]. 2563 [เข้าถึงเมื่อ 20 สิงหาคม 2563]. เข้าถึงได้จาก http://203.157.176.8/giscenter/pop.php
25. กนธีร์ สังขาสี, วิทยา ศรีดามา, วรรษา ปาอินทร์, มะลิวัลย์ ยืนยงสุวรรณ, จินดารัตน์ คุ้มเดช, จิราภรณ์ สุ่มติ๊บ, บรรณาธิการ. บัญชีจำแนกโรคระหว่างประเทศ ฉบับประเทศไทย ICD-10-TM. นนทบุรี: บริษัท ศรีเมืองการพิมพ์ จำกัด; 2559.
26. Wenxiang P, Yue C, Qingwu J, Yingjie Z. Spatial analysis of hepatocellular carcinoma and socioeconomic status in China from a population-based cancer registry. Cancer Epidemiol 2010; 34: 29 - 33.
27. Yi-Chen W, Chen-Chieh, F, Sithithaworn P. Environmental determinants of Opisthorchis viverrini prevalence in northeast Thailand. Geospatial Health 2013; 8(1): 111 – 123.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
2021-10-04
รูปแบบการอ้างอิง
1.
สาหัส อ, คำสะอาด ส, ถิ่นคำรพ สุวรรณไตรย์ อ, ธัญญาหาร ณ. อุบัติการณ์และการวิเคราะห์เชิงพื้นที่ของการเกิดมะเร็งตับ ในจังหวัดนครพนม. SRIMEDJ [อินเทอร์เน็ต]. 4 ตุลาคาม 2021 [อ้างถึง 20 ธันวาคม 2025];36(5):611-6. available at: https://li01.tci-thaijo.org/index.php/SRIMEDJ/article/view/252571
ฉบับ
ประเภทบทความ
Original Articles
