ผลตรวจอัลตราซาวนด์ช่องท้องของประชากรกลุ่มเสี่ยงในหน่วยคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยอัลตราซาวนด์แบบครบวงจร
คำสำคัญ:
อัลตราซาวนด์, การคัดกรอง, มะเร็งท่อน้ำดีบทคัดย่อ
หลักการและวัตถุประสงค์: โรคมะเร็งท่อน้ำดีสามารถรักษาให้หายขาดได้โดยการผ่าตัด แต่ต้องรักษาตั้งแต่ระยะแรก ผู้ป่วยส่วนใหญ่มาพบแพทย์เมื่อมีอาการดีซ่านหรือมะเร็งอยู่ในระยะท้าย อัลตราซาวนด์เป็นเครื่องมือสำคัญในการค้นหามะเร็งท่อน้ำดีระยะแรก ดังนั้นการศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความชุกของโรคมะเร็งท่อน้ำดี และลักษณะผลตรวจอัลตราซาวนด์ช่องท้อง
วิธีการศึกษา: ศึกษาย้อนหลังเชิงพรรณนาโดยทบทวนข้อมูลทางการแพทย์ของประชากรกลุ่มเสี่ยงในหน่วยคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยอัลตราซาวนด์แบบครบวงจร
ผลการศึกษา: ผลตรวจอัลตราซาวนด์ช่องท้องในประชากรกลุ่มเสี่ยง 538 ราย (เพศชาย ร้อยละ 26.4 หญิง ร้อยละ 73.6) พบความชุกมะเร็งท่อน้ำดี ร้อยละ 0.2 จากผลอัลตราซาวนด์ช่องท้องผิดปกติ 392 ราย (ร้อยละ 72.9, ชาย ร้อยละ 78.2 และหญิงร้อยละ 71) พบลักษณะที่สงสัยมะเร็งท่อน้ำดี 6 ราย (ร้อยละ 1.1) คือ ก้อนและท่อน้ำดีในตับขยายตัว ก้อนอย่างเดียว หรือท่อน้ำดีในตับขยายตัวอย่างเดียวอย่างละ 2 ราย ซึ่งมีไขมันพอกตับ 2 ราย เนื้อตับปกติ 2 ราย ตับแข็ง 1 ราย และเนื้อตับเปลี่ยนแปลง 1 ราย ผลตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สงสัยอย่างสูงว่าเป็นมะเร็งท่อน้ำดีระยะแรก 1 ราย (ผลพยาธิวิทยาเป็นมะเร็งท่อน้ำดี) สงสัยมะเร็งท่อน้ำดีหรือมะเร็งตับ 2 ราย (ผลตรวจคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าสงสัยมะเร็งตับ 1 ราย ผลพยาธิวิทยาเป็นมะเร็งตับ 1 ราย และตุ่มเนื้อในตับแข็ง 1 ราย) นิ่วในถุงน้ำดีร่วมกับท่อน้ำดีอักเสบ 1 ราย ท่อน้ำดีส่วนปลายตีบแคบ 1 ราย และหลอดเลือดขอดที่ตับ 1 ราย นอกจากนี้พบไขมันพอกตับร้อยละ 37.4 และพังผืดรอบท่อน้ำดีร้อยละ 16.5
สรุป: การให้บริการหน่วยคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยอัลตร้าซาวนด์แบบครบวงจรพบความชุกของโรคมะเร็งท่อน้ำดีค่อนข้างสูง การตรวจคัดกรองดังกล่าวสามารถค้นหามะเร็งท่อน้ำดีระยะแรกได้ ซึ่งเป็นกระบวนการสำคัญที่ทำให้ประชาชนได้เข้าถึงการวินิจฉัยและรักษาโรค และเป็นการตรวจเบื้องต้นที่ชี้แนะให้ตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์หรือคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า
เอกสารอ้างอิง
Khuntikeo N. Cholangiocarcinoma in Thailand. Khonkaen:Klungnanavittaya Press;2021.
Kirstein MM, Vogel A. Epidemiology and risk ractors of cholangiocarcinoma. Visc Med 2016;32:395-400.
Alsaleh M, Leftley Z, Barbera TA, Sithithaworn P, Khuntikeo N, Loilome W, et al. Cholangiocarcinoma: a guide for the nonspecialist. Int J Gen Med 2019;12:13-23.
International Health Policy Program. Disability-Adjusted Life Years: DALYs 2014. Nonthaburi: The graphic systems; 2017.
Imsamran W, Pattatang A, Supaattagorn P, Chiawiriyabunya I, Namthaisong K, Wongsena M, et al. Cancer in Thailand Vol.IX, 2013-2015. Bangkok: Cancer Registry Unit. National Cancer Institute; 2018.
Rojanamatin J, Ukranun W, Supaattagorn P, Chaiwiriyabunya I, Wongsena M, Chaiwerawattana A, et al., editors. Cancer in Thailand Vol.X, 2016-2018. Bangkok: Cancer Registry Unit. National Cancer Institute; 2021
Virani S, Bilheem S, Chansaard W, Chitapanarux I, Daoprasert K, Khuanchana S, et al. National and subnational population-based incidence of cancer in Thailand: assessing cancers with the highest burdens. Cancers 2017;9(8):e108. doi: 10.3390/cancers9080108.
Khuntikeo N. Current concept in management of cholangiocarcinoma. Srinagarind Med J 2012;20(3):143-9.
Sripa B, Kaewkes S, Sithithaworn P, Mairiang E, Laha T, Smout M, et al. Neglected Diseases: liver fluke induces cholangiocarcinoma. PLoS Medicine 2007;4(7):1148-55.
Khuntikeo N, Pugkhem A. Current treatment of cholangiocarcinoma. Srinagarind Med J 2012;27Suppl (cholangiocarcinoma):S340-50.
Tatipun A. Management in cholangiocarcionoma. Srinagarind Med J 2015;30Suppl 5:S30-5.
Bhudhisawasdi V, Khuntikeo N, Chur-in S, Pugkhem A, Talabnin C, Wongkham S. Cholangiocarcinoma: experience of Srinagarind hospital. Srinagarind Med J 2012;27 Suppl (cholangiocarcinoma):S331-9.
Chamadol N, Pairojkul C, Khuntikeo N, Laopaiboon V, Loilome W, Sithithaworn P, et al. Histological confirmation of periductal fibrosis from ultrasound diagnosis in cholangiocarcinoma patients. Hepatobiliary Pancreat Sci 2014;21:316-322
Chamadol N. Imaging in cholangiocarcinoma. 2nded.Khonkaen: KhonkaenUniversity Press; 2016.
Khuntikeo N, Yongvanit P. Conceptual framework of health policy and strategies to administer and manage cholangiocarcinoma systematically and effectively. Srinagarind Med J 2012;27 suppl (cholangiocarcinoma):S422-6.
Khuntikeo N, Chamadol N, Youngvanit P, Sithithaworn P, Thinkhamrop B, Loilome W. Health system development for screening, early diagnosis and management of cholangiocarcinoma in Northeast, Thailand [Internet]. Bangkok: Health Systems Research Institute; 2018 [cited 2021 May 3]. Available from: https://kb.hsri.or.th/dspace/bitstream/handle/11228/4839/hs2386.pdf?sequence=3&isAllowed=y
Patel N, Benipal B. Incidence of cholangiocarcinoma in the USA from 2001 to 2015: A US cancer statistics analysis of 50 states. Cureus2019;11(1):e3962. doi: 10.7759/cureus.3962
Saha SK, Zhu AX, Fuchs CS, Brooks GA. Forty-year trends in cholangiocarcinoma incidence in the U.S.: intrahepatic disease on the rise. The Oncologist 2016;21:594-9.
Meza-Junco J, Montano-Loza AJ, Ma M, Wong W, Sawyer MB, Bain VJ. Cholangiocarcinoma: Has there been any progress? Can J Gastroenterol2010;24(1):52-7.
Sungkasuborn P, Siripongsakun S, Akkarachinorate K, Vidhyarkorn S, Worakitsitisatorn A, Sricharunrat T, et al. Ultrasound screening for cholangiocarcinoma could detect premalignant lesions and early-stage diseases with survival benefits: a population-based prospective study of 4,225 subjects in an endemic area. BMC Cancer 2016;16:346. doi 10.1186/s12885-016-2390-2
Archavachalee N. Efficiency of cholangiocarcinoma detection in high risk populations of Phonthong district, Roi-et province according to the cholangiocarcinoma screening and care program (CASCAP). Journal of the office of DPC 7 Khonkaen2018;25(2):58-66.
Sriphan I. Screening cholangiocarcinoma by ultrasound at Kham tale so hospital. The JODPC10 2019;17(2):19-27.
Munpolsri N, Phuthiwut W, Nanthanangkul S, Usah P, Pilatan W. Summary of the performance of cholangiocarcinoma screening project in public health region 8 2019 [Internet]. Udonthani: Udonthani Cancer Hospital Department of medical Services Ministry of Public Health; 2019 [cited 2020 Dec 2]. Available from : https://www.udch.go.th/uploads/doc/CASCAP/CASCAP2562.pdf
Khuntikeo N, Koonmee S, Sangiamwibool P, Chamadol N, LaopaiboonV,Titapun A, et al. A comparison of the proportion of early stage cholangiocarcinoma found in an ultrasound-screening program compared to walk-in patients. HPB 2020;22 (6):874-883.
Dhanasekaran R, Hemming AW, Zendejas I, George T, Nelson DR, Soldevila-Pico C, et al. Treatment outcomes and prognostic factors of intrahepatic cholangiocarcinoma. Oncol Rep 2013; 29:1259-67. doi: 10.3892/or.2013.2290. PubMed PMID: 23426976.
Siripongsakun S, Vidhyakorn S, Charuswattanakul S, Mekraksakit P, Sungkasubun P, Yodkhunnathum N, et al. Ultrasound surveillance for cholangiocarcinoma in an endemic area: a prove of survival benefits. Journal of Gastroenterology and Hepatology 2018;33(7):1383-8.
Chaiwerawattana A, Sukornyothin S, Karalak A, Kuhaprema T. Guidelines for screening, diagnosis and treatment of liver and bile duct cancer. 2nd ed. Bangkok: National Cancer Institute Department of Medical Services Ministry of Public Health;2011
Chamadol N, Khuntikeo N, Thinkhamrop B, Thinkhamrop K, Suwannatrai AT, Kelly M, et.al. Association between periductal fibrosis and bile duct dilation among a population at high risk of cholangiocarcinoma: a cross-sectional study of cholangiocarcinoma screening in Northest Thailand. BMJ 2019;9:e023217. doi:10.1136/bmjopen-2018-023217
Vannakaew N. Analysis type of ultrasound of liver and biliary system from CASCAP Projectin Don mod daeng district, Ubonratchathani province in the year 2014-2015. The JODPC10 2017;15(2):5-18.
Rungputthigul V. Factors influenced with periductal fibrosis of hepatobiliary tract in Wangtong sub-district, Phakdichumphon district, Chaiyaphum province. DPC 9 2018;24(2):36-45.
Mairiang E, Laha T, Bethony JM, Thinkhamrop B, Kaewkes S, Sithithaworn P, at al. Ultrasonography assessment of hepatobiliary abnormalities in 3359 subjects with Opisthorchis viverrini infection in endemic areas of Thailand. Parasitol Int 2012;61:208-11. doi: 10.1016/j.parint.2011.07.009. PubMed PMID: 21771664.
Intajarurnsan S, Khuntikeo N, Chamadol N, Thinkhamrop B, Promphet S. Factors associated with periductal fibrosis diagnosed by ultrasonography screening among a high risk population for cholangiocarcinoma in Northeast Thailand. Asian Pac J Cancer Prev 2016;17(8):4131-6.
Worasith C, Wangboon C, Duenngai K, Kiatsopit N, Kopolrat K, Techasen A, et al. Comparing the performance of urine and copro-antigen detection in evaluating Opisthorchis viverrini infection in communities with different transmission levels in Northeast Thailand. PLoS Negl Trop Dis 2019; 13(2):e0007186.
Khuntikeo N, Chamadol N, Yongvanit P, Loilome W, Namwat N, Sithithaworn P, et al. Cohort profile: cholangiocarcinoma screening and care program (CASCAP). BMC Cancer 2015;15:459. doi:10.1186/s12885-015-1475-7
Cheepcharoenrat N, Nethan C. Raw fish consumption behavior and Opisthorchis viverrini Infection after cholangiocarcinoma screening by ultrasound in Yasothron province: a randomized controlled trail. Srinagarind Med J 2020;35(4):385-9.
Khuntikeo N, TitapunA, Loilome W, YongvanitP, Thinkhamrop B, Chamadol N, et al. Current perspectives on Opisthorchiasis control and cholangiocarcinoma detection in Southeast Asia. Front. Med. 2018; 5:117. doi:10.3389/fmed.2018.00117
Oshibuchi M, Nishi F, Sato M, Ohtake H, Okuda K. Frequency of abnormalities detected by abdominal ultrasound among Japanese adults. J GastroenterolHepatol 1991;6:165-8.
Rungsinaporn K, Phaisakamas T. Frequency of abnormalities detected by upper abdominal ultrasound. J Med Assoc Thai 2008;91(7):1072-5.
Kojima S, Watanabe N, Numata M, Ogawa T, Matsuzaki S. Increase in the prevalence of fatty liver in Japan over the past 12 years: analysis of clinical background. J Gastroenterol 2003;38:954-61.
Li J, Zou B, Yeo YH, Feng Y, Xie X, Lee DH, et al. Prevalence, incidence, and outcome of non-alcoholic fatty liver disease in Asia, 1999-2019: a systematic review and meta-analysis. Lancet Gastroenterol Hepatol 2019;4(5):389-98.
Summart U, Thinkhamrop B, Chamadol N, Khuntikeo N, Songthamwat M, Kim CS. Gender differences in the prevalence of nonalcoholic fatty liver disease in the Northeast of Thailand: a population-based cross-sectional study. F1000Res 2017;6:1630. doi: 10.12688/f1000research.12417.2. PubMed PMID: 29093809.
Wongjarupong N, Assavapongpaiboon B, Susantitaphong P, Cheungpasitporn W, Treeprasertsuk S, Rerknimitr R, et al. Non-alcoholic fatty liver disease as a risk factor for cholangiocarcinoma: a systematic review and meta-analysis. BMC Gastroenterol 2017;17:149. doi: 10.1186/s12876-017-0696-4. PubMed PMID: 29216833.
Chitturi S, Farrell GC. Etiopathogenesis of nonalcoholic steatohepatitis. Semin Liver Dis 2001; 21(1):27-41.
Angulo P, Kleiner DE, Dam-Larsen S, Adams LA, Bjornsson ES, Charatcharoenwitthaya P, et al. Liver fibrosis, but no other histologic features, is associated with long-term outcomes of patients with nonalcoholic fatty liver disease. Gastroenterology 2015;149(2):389-97.
Camilleri M, Malhi H, Acosta A. Gastrointestinal complications of obesity. Gastroenterology 2017; 152(7):1656-1670.
Chamadol N, Laopaiboon V, Srinakarin J, Loilome W, Yongvanit P, Thinkhamrop B, Khuntikeo N. Teleconsultation ultrasonography: a new weapon to combat cholangiocarcinoma. ESMO Open 2017;2:e000231. doi: 10.1136/esmoopen-2017-000231. PMID: 29209530.
Wongrajit K. The three doctors policy: three doctors to each family. The 9th planning and evaluation committee meeting 2021; 2021 Dec 1; Thapsakae hospital Prachuap Khiri Khan
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2022 ศรีนครินทร์เวชสาร
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
