HPVกับมะเร็งศีรษะและคอ: ความสำคัญของสายพันธุ์ไวรัสกับลักษณะทางคลินิก การพยากรณ์โรค และการใช้เป็น Biomarker: ทบทวนวรรณกรรม

วรเวทย์  โรจน์จรัสไพศาล

ผู้แต่ง

วรเวทย์ โรจน์จรัสไพศาล กลุ่มงานโสต ศอ นาสิก โรงพยาบาลสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ ประเทศไทย 32000

คำสำคัญ:

มะเร็งศีรษะและคอ, ไวรัสฮิวแมนแปปิลโลมา, การพยากรณ์โรค, ตัวบ่งชี้ทางชีวภาพ, การย้้อม p16, แอนติ ิบอดีีต่่อ HPV E6/E7

บทคัดย่อ

มะเร็งศีรษะและคอเป็นมะเร็งที่พบได้บ่อยและมีอัตราการเสียชีวิตสูง ซึ่งในปัจจุบันพบว่าการติดเชื้อไวรัสฮิวแมนแปปิลโลมา (Human papillomavirus; HPV) เป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดมะเร็งชนิดนี้ โดยเฉพาะใน oropharynx การทบทวนวรรณกรรมครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาข้อมูลความสัมพันธ์ระหว่างสายพันธุ์ HPV กับการเกิดมะเร็งศีรษะและคอ ตลอดจนลักษณะทางคลินิก การพยากรณ์โรคของมะเร็งที่เกี่ยวข้องกับ HPV สายพันธุ์ต่างๆ และความก้าวหน้าของเทคนิคการตรวจหาเชื้อ HPV

จากการศึกษาพบว่า HPV16 เป็นสายพันธุ์ที่พบได้บ่อยที่สุดในมะเร็งศีรษะและคอ (ร้อยละ 90) โดยเฉพาะในมะเร็ง oropharynx ตามมาด้วย HPV18 (ร้อยละ 2.5-5) และ HPV สายพันธุ์ high-risk อื่นๆ เช่น HPV31, 33, 35, 45 นอกจากนี้ ยังพบความแตกต่างของลักษณะทางคลินิกและการพยากรณ์โรคระหว่างมะเร็งที่เกิดจาก HPV และไม่ได้เกิดจาก HPV โดยมะเร็ง HPV-positive มักพบในผู้ป่วยอายุน้อยและไม่สูบบุหรี่ มีการแพร่กระจายไปต่อมน้ำเหลืองตั้งแต่ระยะแรก แต่ตอบสนองต่อการรักษาและมีอัตรารอดชีวิต 5-year survival > 75% ซึ่งสูงกว่ามะเร็ง HPV-negativeที่มี 5-year survival <50% อย่างไรก็ตามยังมีข้อมูลไม่ชัดเจนว่า HPV แต่ละสายพันธุ์มีผลต่อพยากรณ์โรคที่แตกต่างกันหรือไม่

ด้วยบทบาทสำคัญของ HPV ในมะเร็งศีรษะและคอ การตรวจหาเชื้อ HPV ในเนื้องอกจึงมีประโยชน์อย่างมากต่อการวางแผนการรักษาและพยากรณ์โรคของผู้ป่วย โดยเทคนิคที่ใช้ในปัจจุบันได้แก่ การย้อม p16 นอกจากนี้ยังมีความพยายามในการพัฒนาการตรวจ HPV biomarker ในกระแสเลือด เช่น HPV ctDNA หรือ HPV E6/E7 antibodies เพื่อใช้ในการวินิจฉัยและติดตามโรคแบบ non-invasive อย่างไรก็ตาม เทคนิคเหล่านี้ยังต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมก่อนนำมาใช้จริง

โดยสรุป HPV มีความสำคัญต่อการก่อมะเร็งศีรษะและคอ โดยเฉพาะ HPV16 ในมะเร็ง oropharynx ลักษณะทางคลินิกและการพยากรณ์โรคมีความแตกต่างระหว่างมะเร็งที่เกิดจาก HPV และไม่ได้เกิดจาก HPV การตรวจหา HPV ในเนื้องอกมีประโยชน์ต่อการวางแผนการรักษา และมีแนวโน้มการพัฒนาการตรวจ HPV biomarker ในเลือดเพื่อใช้ติดตามโรคในอนาคต ซึ่งจะช่วยให้การดูแลรักษาผู้ป่วยมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

References

Bratman SV, Bruce JP, O'Sullivan B, Pugh TJ, Xu W, Yip KW, et al. Human papillomavirus genotype association with survival in head and neck squamous cell carcinoma. JAMA Oncol 2016;2(6):823-6. doi:10.1001/jamaoncol.2015.6587

Spence T, Bruce J, Yip KW, Liu FF. HPV associated head and neck cancer. Cancers (Basel) 2016;8(8):75. doi:10.3390/cancers8080075

Boscolo-Rizzo P, Polesel J, Del Mistro A, Fratta E, Lazzarin C, Menegaldo A, et al. Rising trend in the prevalence of HPV-driven oropharyngeal squamous cell carcinoma during 2000-2022 in Northeastern Italy: implication for using p16INK4a as a surrogate marker for HPV-driven carcinogenesis. Cancers (Basel) 2023;15(9):2643. doi:10.3390/cancers15092643

Castellsagué X, Alemany L, Quer M, Halec G, Quirós B, Tous S, et al. HPV involvement in head and neck cancers: comprehensive assessment of biomarkers in 3680 patients. J Natl Cancer Inst 2016;108(6):djv403. doi:10.1093/jnci/djv403

Haring CT, Rocco JW. Emerging role of blood-based biomarker testing in HPV-mediated head and neck squamous cell carcinoma. Cancer Cytopathol 2024;132(1):7-9. doi:10.1002/cncy.22735

Kobayashi K, Hisamatsu K, Suzui N, Hara A, Tomita H, Miyazaki T. A review of HPV-related head and neck cancer. J Clin Med 2018;7(9):241. doi:10.3390/jcm7090241

Garset-Zamani M, Carlander AF, Jakobsen KK, Friborg J, Kiss K, Marvig RL, et al. Impact of specific high-risk human papillomavirus genotypes on survival in oropharyngeal cancer. Int J Cancer 2022;150(7):1174-83. doi:10.1002/ijc.33893

Sharkey Ochoa I, O'Regan E, Toner M, Kay E, Faul P, O'Keane C, et al. The role of HPV in determining treatment, survival, and prognosis of head and neck squamous cell carcinoma. Cancers (Basel) 2022;14(17):4321. doi:10.3390/cancers14174321

Chera BS, Kumar S, Shen C, Amdur R, Green R, Goldman JW, et al. Plasma circulating tumor HPV DNA for the surveillance of cancer recurrence in HPV-associated oropharyngeal cancer. J Clin Oncol 2020;38(10):1050-8. doi:10.1200/JCO.19.02444

Wai KC, Strohl MP, van Zante A, Ha PK. Molecular diagnostics in human papillomavirus-related head and neck squamous cell carcinoma. Cells 2020;9(2):500. doi: 10.3390/cells9020500

Galati L, Chiocca S, Duca D, Tagliabue M, Simoens C, Gheit T, et al. HPV and head and neck cancers: Towards early diagnosis and prevention. Tumour Virus Res 2022;14:200245. doi: 10.1016/j.tvr.2022.200245 doi:10.1016/j.tvr.2022.200245