Epidemiology of Severe Cutaneous Adverse Drug Reactions in a Northeastern Region of Thailand

วรายุวดี อมรภิญโญ; นนทญา นาคคำ; อรนุช พัฒนชีวะพูล; วิจิตรา ทัศนียกุล

ผู้แต่ง

วรายุวดี อมรภิญโญ หน่วยโรคผิวหนัง กลุ่มงานอายุรกรรม โรงพยาบาลขอนแก่น ประเทศไทย
นนทญา นาคคำ สาขาวิชาเภสัชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ประเทศไทย
อรนุช พัฒนชีวะพูล กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลขอนแก่น ประเทศไทย
วิจิตรา ทัศนียกุล สาขาวิชาเภสัชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ประเทศไทย

คำสำคัญ:

อาการไม่พึงประสงค์ทางผิวหนังชนิดรุนแรงจากการใช้ยา, กลุ่มอาการสตีเวน-จอห์นสัน, ผิวหนังชั้นนอกที่เป็นพิษ, ปฏิกิริยาของยาที่ทำให้เกิดภาวะอีโอซิโนฟิลและอาการทั่วร่างกาย, ตุ่มหนองแบบผื่นแดงเฉียบพลันทั่วไป

บทคัดย่อ

หลักการและวัตถุประสงค์: อาการไม่พึงประสงค์ทางผิวหนังชนิดรุนแรงจากยา (severe cutaneous adverse drug reactions, SCARs) จัดเป็นอาการไม่พึงประสงค์ที่มักไม่สัมพันธ์กับกลไกการออกฤทธิ์ของยา มีอัตราการเสียชีวิตสูงและมีผลกระทบต่อสุขภาพอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ดังนั้นการศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงยาที่คาดว่าเป็นสาเหตุ ลักษณะทางคลินิก การรักษา และผลลัพธ์จากการแพ้ยาในผู้ป่วยแพ้ยาแบบ SCARs ที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลระดับภูมิภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย

วิธีการศึกษา: รวบรวมและคัดเลือกผู้ป่วยแพ้ยาแบบ SCARs ที่รับการรักษาในโรงพยาบาลขอนแก่น ช่วงปี พ.ศ. 2562-2566 โดยใช้ Naranjo algorithm สำหรับประเมินยาที่คาดว่าเป็นสาเหตุ และรวบรวมข้อมูลประชากรและข้อมูลทางคลินิกจากเวชระเบียนของผู้ป่วย

ผลการศึกษา: ผู้ป่วยแพ้ยาแบบ SCARs ที่เข้าร่วมโครงการวิจัย มีทั้งหมด 64 ราย แบ่งเป็นการแพ้ยาแบบ Steven-Johnson syndrome (SJS) มากที่สุด (28 ราย) รองลงมา คือการแพ้ยาแบบ drug reaction with eosinophilia and systemic symptoms (DRESS), toxic epidermal necrolysis (TEN), SJS/TEN overlap และ acute generalized exanthematous pustulosis (AGEP) ตามลำดับ อายุเฉลี่ยของผู้ป่วยเท่ากับ 50.50 ± 18.18 ปี เป็นเพศชายร้อยละ 51.46 ยาที่คาดว่าเป็นสาเหตุของ SCARs ที่พบมากที่สุด ได้แก่ กลุ่มยาต้านจุลชีพ (ร้อยละ 48.43) รองลงมา คือ กลุ่มยากันชัก (ร้อยละ 23.44) และ ยา allopurinol (ร้อยละ 18.75) ค่าเฉลี่ยของระยะเวลาตั้งแต่ได้รับยาจนกระทั่งเกิด SCARs เท่ากับ 23.59 ± 26.39 วัน ค่าเฉลี่ยระยะเวลาอยู่โรงพยาบาลเท่ากับ 10.19 ± 11.23 วัน โดยกลุ่มผู้ป่วย TEN มีระยะเวลาอยู่โรงพยาบาลและค่าใช้จ่ายในการรักษาสูงที่สุด ส่วนอัตราการเสียชีวิตจาก SCARs พบเพียง 1 รายที่เสียชีวิตขณะเกิด SCARs ซึ่งเป็นผู้ป่วยแพ้ยาแบบ TEN จากยา allopurinol สำหรับการรักษาพบว่าการใช้ยากลุ่ม immunomodulating agents ได้แก่ corticosteroids, cyclosporine A หรือ intravenous immunoglobulin (IVIg) มีประสิทธิภาพในการรักษา SCARs

สรุป: การศึกษานี้ให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับระบาดวิทยาของการแพ้ยาแบบ SCARs ซึ่งมีประโยชน์และช่วยพัฒนาแนวปฏิบัติทางคลินิก โดยข้อมูลดังกล่าวช่วยส่งเสริมความตระหนักรู้ การวินิจฉัยที่รวดเร็วและแม่นยำ การจัดการหรือการรักษาที่เหมาะสม รวมถึงการเพิ่มความปลอดภัยของผู้ป่วย

เอกสารอ้างอิง

Karnes JH, Miller MA, White KD, Konvinse KC, Pavlos RK, Redwood AJ, et al. Applications of immunopharmacogenomics: predicting, preventing, and understanding immune-mediated adverse drug reactions. Annu Rev Pharmacol Toxicol 2019;59(1):463-86. doi: 10.1146/annurev-pharmtox-010818-021818

Hung SI, Mockenhaupt M, Blumenthal KG, Abe R, Ueta M, Ingen-Housz-Oro S, et al. Severe cutaneous adverse reactions. Nat Rev Dis Primers 2024;10(1):30. doi:10.1038/s41572-024-00514-0.

Roujeau JC, Stern RS. Severe adverse cutaneous reactions to drugs. N Engl J Med 1994;331(19):1272-85. doi:10.1056/NEJM199411103311906.

Chung WH, Wang CW, Dao RL. Severe cutaneous adverse drug reactions. J Dermatol 2016;43(7):758-66. doi:10.1111/1346-8138.13430.

Bastuji-Garin S, Fouchard N, Bertocchi M, Roujeau JC, Revuz J, Wolkenstein P. SCORTEN: a severity-of-illness score for toxic epidermal necrolysis. J Invest Dermatol 2000;115(2):149-53. doi:10.1046/j.1523-1747.2000.00061.x.

Roujeau JC. Clinical heterogeneity of drug hypersensitivity. Toxicology 2005;209(2):123-9. doi:10.1016/j.tox.2004.12.022.

Gibson A, Deshpande P, Campbell CN, Krantz MS, Mukherjee E, Mockenhaupt M, et al. Updates on the immunopathology and genomics of severe cutaneous adverse drug reactions. J Allergy Clin Immunol 2023;151(2):289-300. doi:10.1016/j.jaci.2022.12.005.

Wang YH, Chen CB, Tassaneeyakul W, Saito Y, Aihara M, Choon SE, et al. The medication risk of Stevens-Johnson syndrome and toxic epidermal necrolysis in Asians: the major drug causality and comparison with the US FDA label. Clin Pharmacol Ther 2019;105(1):112-20. doi:10.1002/cpt.1071.

Konyoung P, Nakkam N, Khawsuk H, Khaeso K, Tassaneeyakul W. Severe cutaneous adverse drug reactions: a study of 219 patients from udon thani hospital. Thai J Pharmacol 2020;42(1):5–19.

Klaewsongkram J, Rerknimitr P, Rerkpattanapipat T, Chanprapaph K, Tuchinda P, Chularojanamontri L, et al. Etiologies and clinical characteristics of 97 patients diagnosed with severe cutaneous adverse reactions from six tertiary medical centers in Thailand. J Allergy Clin Immunol 2016;137(2):AB45. doi:10.1016/j.jaci.2015.12.148

Na Bangxang P, Wisuthsarewong W, Nitiyarom R. Severe cutaneous adverse drug reactions: incidence, clinical characteristics, treatment, and outcome in pediatric patients. Asian Pac J Allergy Immunol 2024. doi: 10.12932/AP-200623-1640. Online ahead of print.

Kardaun SH, Sidoroff A, Valeyrie-Allanore L, Halevy S, Davidovici BB, Mockenhaupt M, et al. Variability in the clinical pattern of cutaneous side-effects of drugs with systemic symptoms: does a DRESS syndrome really exist? Br J Dermatol 2007;156(3):609-11. doi:10.1111/j.1365-2133.2006.07704.x.

Husain Z, Reddy BY, Schwartz RA. DRESS syndrome: Part II. Management and therapeutics. J Am Acad Dermatol 2013;68(5):709 e1-9; quiz 18-20. doi:10.1016/j.jaad.2013.01.032.

Husain Z, Reddy BY, Schwartz RA. DRESS syndrome: Part I. Clinical perspectives. J Am Acad Dermatol 2013;68(5):693e1-e14. doi:10.1016/j.jaad.2013.01.033.

Sidoroff A, Halevy S, Bavinck JN, Vaillant L, Roujeau JC. Acute generalized exanthematous pustulosis (AGEP)--a clinical reaction pattern. J Cutan Pathol 2001;28(3):113-9. doi:10.1034/j.1600-0560.2001.028003113.x.

Fernando SL. Acute generalised exanthematous pustulosis. Australas J Dermatol 2012;53(2):87-92. doi:10.1111/j.1440-0960.2011.00845.x.

Naranjo CA, Busto U, Sellers EM, Sandor P, Ruiz I, Roberts EA, et al. A method for estimating the probability of adverse drug reactions. Clin Pharmacol Ther 1981;30(2):239-45. doi:10.1038/clpt.1981.154.

Deng Q, Fang X, Zeng Q, Lu J, Jing C, Huang J. Severe cutaneous adverse drug reactions of Chinese inpatients: a meta-analysis. An Bras Dermatol 2017;92(3):345-9. doi:10.1590/abd1806-4841.20175171.

Blumenthal KG, Peter JG, Trubiano JA, Phillips EJ. Antibiotic allergy. Lancet 2019;393(10167):183-98. doi:10.1016/S0140-6736(18)32218-9.

Wattanachai P, Amornpinyo W, Konyoung P, Purimart D, Khunarkornsiri U, Pattanacheewapull O, et al. Association between HLA alleles and beta-lactam antibiotics-related severe cutaneous adverse reactions. Front Pharmacol 2023;14:1248386. doi:10.3389/fphar.2023.1248386.

Nakkam N, Saksit N, Konyoung P, Amornpinyo W, Khunarkornsiri U, Purimart D, et al. Associations of HLA and drug-metabolizing enzyme genes in co-trimoxazole-induced severe cutaneous adverse reactions. Drug Metab Pharmacokinet 2022;47:100480. doi:10.1016/j.dmpk.2022.100480.

Saksit N, Tassaneeyakul W, Nakkam N, Konyoung P, Khunarkornsiri U, Chumworathayi P, et al. Risk factors of allopurinol-induced severe cutaneous adverse reactions in a Thai population. Pharmacogenet Genomics 2017;27(7):255-63. doi:10.1097/FPC.0000000000000285.

Tassaneeyakul W, Prabmeechai N, Sukasem C, Kongpan T, Konyoung P, Chumworathayi P, et al. Associations between HLA class I and cytochrome P450 2C9 genetic polymorphisms and phenytoin-related severe cutaneous adverse reactions in a Thai population. Pharmacogenet Genomics 2016;26(5):225-34. doi:10.1097/FPC.0000000000000211.

Nakkam N, Konyoung P, Amornpinyo W, Saksit N, Tiamkao S, Khunarkornsiri U, et al. Genetic variants associated with severe cutaneous adverse drug reactions induced by carbamazepine. Br J Clin Pharmacol 2022;88(2):773-86. doi:10.1111/bcp.15022.

Paradisi A, Abeni D, Bergamo F, Ricci F, Didona D, Didona B. Etanercept therapy for toxic epidermal necrolysis. J Am Acad Dermatol 2014;71(2):278-83. doi:10.1016/j.jaad.2014.04.044.

Cao J, Zhang X, Xing X, Fan J. Biologic TNF-alpha Inhibitors for Stevens-Johnson Syndrome, Toxic Epidermal Necrolysis, and TEN-SJS Overlap: A Study-Level and Patient-Level Meta-Analysis. Dermatol Ther (Heidelb) 2023;13(6):1305-27. doi:10.1007/s13555-023-00928-w.

Wei BM, Fox LP, Kaffenberger BH, Korman AM, Micheletti RG, Mostaghimi A, et al. Drug-induced hypersensitivity syndrome/drug reaction with eosinophilia and systemic symptoms. Part II diagnosis and management. J Am Acad Dermatol 2024;90(5):911-26. doi:10.1016/j.jaad.2023.02.073.

Torres-Navarro I, Briz-Redon A, Botella-Estrada R. Systemic therapies for Stevens-Johnson Syndrome and Toxic Epidermal Necrolysis: a SCORTEN-based systematic review and meta-analysis. J Eur Acad Dermatol Venereol 2021;35(1):159-71. doi:10.1016/j.jaad.2023.02.073.

Chang HC, Wang TJ, Lin MH, Chen TJ. A Review of the Systemic Treatment of Stevens-Johnson Syndrome and Toxic Epidermal Necrolysis. Biomedicines 2022;10(9):2105. doi:10.3390/biomedicines10092105.

Duong TA, Valeyrie-Allanore L, Wolkenstein P, Chosidow O. Severe cutaneous adverse reactions to drugs. Lancet 2017;390(10106):1996-2011. doi:10.1016/S0140-6736(16)30378-6.

Hasan MJ, Rabbani R. Intravenous N-acetylcysteine in severe cutaneous drug reaction treatment: A case series. SAGE Open Med Case Rep 2020;8:2050313X20934708. doi:10.1177/2050313X20934708.