ความชุกและปัจจัยเสี่ยงต่อภาวะทารกครรภ์เดี่ยวครบกำหนดตัวโต: การศึกษาเทียบกลุ่มควบคุม สหสถาบัน

บทคัดย่อ

หลักการและวัตถุประสงค์: ทารกตัวโต (fetal macrosomia) จะเพิ่มโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนซึ่งในบางครั้งเป็นอันตรายถึงชีวิต โดยทั่วไปค่าน้ำหนักทารกที่มากกว่า 4,000 กรัมจะใช้เป็นเกณฑ์ในการวินิจฉัยภาวะนี้ อย่างไรก็ตามคำจำกัดความทางคลินิกในการตัดสินเกณฑ์น้ำหนักทารกตัวโตยังมีข้อมูลไม่มากพอ ซึ่งยังต้องการองค์ความรู้และความเข้าใจอีกมาก การศึกษานี้จึงนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความชุก ปัจจัยเสี่ยง ผลลัพธ์ และค่าน้ำหนักที่เหมาะสมของการวินิจฉัยภาวะทารกครรภ์เดี่ยวครบกำหนดตัวโตในประเทศไทย

วิธีการศึกษา: การศึกษาย้อนหลังแบบเทียบกลุ่มควบคุมสหสถาบัน กลุ่มตัวอย่างเป็นมารดาและทารกที่มาคลอดที่โรงพยาบาลกุมภวาปี โรงพยาบาลอุดรธานี โรงพยาบาลหนองหาน โรงพยาบาลบ้านผือ โรงพยาบาลวานรนิวาส โรงพยาบาลบ้านดุง โรงพยาบาลหล่มสัก และโรงพยาบาลอ่างทอง ช่วงวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2561 ถึง 31 ธันวาคม พ.ศ. 2566 ที่มีคุณสมบัติตามเกณฑ์การศึกษา เก็บข้อมูลย้อนหลังจากฐานข้อมูลคอมพิวเตอร์นำมาวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา และการวิเคราะห์การถดถอยลอจิสติกเชิงพหุ (multiple logistic regression)

ผลการศึกษา: มีทารกครรภ์เดี่ยวครบกำหนด 43,129 ราย เป็นทารกแรกเกิดครบกำหนดตัวโต (≥4,000 กรัม) 927 ราย คิดเป็นร้อยละ 2.15 เมื่อวิเคราะห์ด้วยสมการถดถอยสหสัมพันธ์แบบพหุปัจจัย พบว่า ปัจจัยเสี่ยงต่อภาวะทารกครบกำหนดตัวโตได้แก่ ภาวะท้วม (AOR 2.21, 95%CI 1.74-2.80) หรืออ้วน (AOR 2.89, 95%CI 2.16-3.85) เบาหวาน น้ำหนักเพิ่มขณะตั้งครรภ์เกินเกณฑ์ (AOR 1.91, 95%CI 1.54-2.37) และเคยมีบุตรมาก่อน (AOR 1.73, 95%CI 1.39-2.16) ทารกตัวโตจะเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะคลอดติดไหล่ (AOR 41.17, 95%CI 10.18-166.42), การผ่าตัดคลอดครั้งแรก (AOR 3.01, 95%CI 2.47-3.68) และการตกเลือดหลังคลอด (AOR 2.81, 95%CI 1.40-5.64) และพบว่าค่าเฉลี่ยน้ำหนักแรกเกิดของทารกครรภ์เดี่ยวครบกำหนดเท่ากับ 3,036.59 กรัม ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน 498.42 กรัม และค่า 90 เปอร์เซ็นต์ไทล์คือน้ำหนัก 3,610 กรัม ซึ่งสอดคล้องกันเมื่อวิเคราะห์เปรียบเทียบน้ำหนักทารกเพิ่มขึ้นทีละ 100 กรัม พบว่าน้ำหนักทารกที่ ≥ 3,600 กรัมจะเพิ่มการเกิดภาวะแทรกซ้อนรวม การผ่าตัดคลอดครั้งแรก และการตกเลือดหลังคลอด อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

 สรุป:  เมื่อใช้เกณฑ์น้ำหนักทารก ≥ 4,000 กรัม พบความชุกของทารกครรภ์เดี่ยวครบกำหนดตัวโต ร้อยละ 2.15 โดยปัจจัยเสี่ยง ได้แก่ มารดาท้วมหรืออ้วน เบาหวาน น้ำหนักเพิ่มขณะตั้งครรภ์เกินเกณฑ์  และเคยมีบุตรมาก่อน อย่างไรก็ตามข้อมูลจากการศึกษานี้แนะนำการใช้เกณฑ์น้ำหนักทารกที่ ≥ 3,600 กรัม ในการวินิจฉัยเนื่องจากพบว่าทารกที่มีน้ำหนักแรกคลอดมากกว่าค่าดังกล่าว จะเพิ่มการเกิดภาวะคลอดติดไหล่ การผ่าตัดคลอดครั้งแรกและการตกเลือดหลังคลอดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ดังนั้นมารดาที่มีภาวะเสี่ยง และได้รับการประเมินน้ำหนักในครรภ์มากกว่าหรือเท่ากับเกณฑ์ดังกล่าวจึงควรเฝ้าระวังหรือได้รับส่งต่อไปโรงพยาบาลที่มีศักยภาพในการดูแลภาวะแทรกซ้อนดังกล่าวได้