การส่งเสริมศักยภาพแก่สตรีตั้งครรภ์เพื่อป้องกันภาวะเสี่ยงต่อการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด: บทบาทพยาบาล
คำสำคัญ:
การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด; การคลอดก่อนกำหนด; ความเสี่ยงของเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด; การส่งเสริมศักยภาพบทคัดย่อ
การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ทารกคลอดก่อนกำหนด ซึ่งส่งผลกระทบให้เกิดการตายปริกำเนิด ทุพพลภาพ และสัมพันธภาพระหว่างบิดามารดาและทารกแรกเกิด เพราะทารกคลอดก่อนกำหนดเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนทั้งด้านร่างกายและสติปัญญา และยังส่งผลกระทบต่อสตรีตั้งครรภ์ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ รวมถึงผลกระทบต่อภาวะเศรษฐกิจของครอบครัว และระบบสาธารณสุขของประเทศ เนื่องจากต้องใช้ระยะเวลาในการดูแลรักษายาวนานและค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษาค่อนข้างสูง บทความนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อนำเสนอปัญหา ผลกระทบ และปัจจัยเสี่ยงต่อการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด แนวคิดเกี่ยวกับการส่งเสริมสุขภาพ รวมถึงบทบาทพยาบาลในการส่งเสริมศักยภาพแก่สตรีตั้งครรภ์เพื่อป้องกันภาวะเสี่ยงต่อการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด ผลการศึกษาที่ได้สามารถนำไปพัฒนาเพื่อใช้เป็นแนวทางในการดูแลสตรีตั้งครรภ์ที่มีภาวะเสี่ยงต่อการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด
เอกสารอ้างอิง
1. แผนพัฒนาการสาธารณสุข ตามแผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 7 (พ.ศ. 2535 - 2539), ส่วนที่ 4 แผนงาน/โครงการจำแนกตามสาขา: ส่งเสริมสุขภาพควบคุมและป้องกันโรค: คณะกรรมการอำนวยการจัดทำแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 7 ด้านสาธารณสุข. (อินเตอร์เน็ต). [เข้าถึงเมื่อ 18 กันยายน 2562]. เข้าถึงได้จาก: https://www. Nesdb.go.th>ewt_dl_ link.pdf.
2. คณะกรรมการอำนวยการจัดทำแผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 12. แผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560-2564). กรุงเทพมหานคร: สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข, 2559.
3. กระทรวงสาธารณสุข. สถิติกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. กรุงเทพมหานคร: สำนักนโยบายและแผนสาธารณสุข, 2560.
4. วรพงศ์ ภู่พงศ์. การเจ็บครรภ์และการคลอดก่อนกำหนด. ใน: วรพงศ์ ภู่พงศ์, บรรณาธิการ. การดูแลปัญหาที่พบบ่อยทางสูติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: พิมพ์ดี จำกัด, 2555: 101–17.
5. Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, Hauth JC, Rouse D J, Spong CY. William obstetrics. 23nded. New York: Mc GRAW- Hill, 2010.
6. สายฝน ชวาลไพบูลย์. การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด สาเหตุและการป้องกันในโรงพยาบาลระดับติยภูมิ (อินเตอร์เน็ต). เจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด; 2559. [เข้าถึงเมื่อ 5 มีนาคม 2562]. 2559: เข้าถึงได้จาก: http://www.tmchnetwork.com/node 2559.
7. ชเนนทร์ วนาภิรักษ์, ธีระ ทองสง. การเจ็บครรภ์และการคลอดก่อนกำหนด. ใน: ธีระ ทองสง, บรรณาธิการ. สูติศาสตร์. ฉบับเรียบเรียงครั้งที่ 5. เชียงใหม่: คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2555: 221-28.
8. World Health Organization [Internet]. World Prematurity Day 2012 (Publication No. 20121117); 2012. [Cited September 18, 2019]. Available from: http://www.who.int/pmnch/media/news/2012/20121117_world_prematurity _day/en/index1.html.
9. จรินทร์ทิพย์ สมประสิทธิ์. การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด. ใน: คมสันต์ สุวรรณฤกษ์ และเด่นศักดิ์ พงศ์โรจน์เผ่า, บรรณาธิการ. ภาวะแทรกซ้อนทางสูติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: พิมพ์ดีสมุทรสาคร, 2554: 218-31.
10. ธราธิป โคละทัต. ทารกเกิดก่อนกำหนด: สถานการณ์ปัจจุบันและผลกระทบ. ใน: ธราธิป โคละทัต, บรรณาธิการ. การบูรณาการระบบดูแลสุขภาพมารดาและทารก. กรุงเทพมหานคร: อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2551: 39-46.
11. Weiss ME, Saks NP, Harris S. Resolving the uncertainty of preterm symptoms: Women’s experiences with the onset of preterm labor. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2002; 31: 66-76.
12. สายฝน ชวาลไพบูลย์. ตำราคลอดก่อนกำหนด. กรุงเทพมหานคร: พี.เอ.ลิฟวิ่งจำกัด, 2553.
13. วรพงศ์ ภู่พงศ์. การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด. ใน: เยื้อน ตันนิรันดร, บรรณาธิการ. เวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์. กรุงเทพฯ : ราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย, 2551: 42-60.
14. ประไพรัตน์ แก้วศิริ, ตรีนุช คำทะเนตร, ดารุนนีย์ สวัสดิโชตติ์. รายงานการวิจัยเรื่องปัจจัยทำนายการคลอดก่อนกำหนดของหญิงตั้งครรภ์ในจังหวัดนครพนม. นครพนม: วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีนครพนม, 2560.
15. Soundarajan P, Muthuramu P, Veerapandi, Mariappan R. Retrospective study factors related to preterm birth in Government Raja Mirasudar hospital and obstetric and perinatal outcome. Int J Reprod Contracept Obstet Gynecol 2016; 5: 3006-10.
16. Roozbeh N, Moradi S, Soltani S, Zolfizadeh F, Hasani MT, Yabandeh AP. Factors associated with preterm labor in Hormozgan province in 2013. Electron Physician 2016; 8: 2918-23.
17. Warura P, Wasunna A, Wamalwa D, Nganga P. Prevalence and factors associated with preterm birth at Kenyatta national hospital. BMC Pregnancy Childbirth 2018; 18: 107.
18. Vahanian SA, Lavery JA, Ananth CV, Vintzileos A. Placental implantation abnormalities and risk of preterm delivery: a systematic review and metaanalysis. Am J Obstet Gynecol 2015; 213 (4 suppl): S78-90.
19. Derakhshi B, Esmailnasab N, Ghaderi E, Hemmatpour S. Risk Factor of Preterm Labor in the West of Iran: A Case-Control Study. Iran J Public Health 2014; 43: 499-506.
20. Dahlin S, Gunnerbech A, Wikstrom AK, Cnattingius S, Edstedt Bonamy AK. Maternal tobacco use and extremely premature birth – a population-based cohort study. BJOG 2016; 123: 1938-46.
21. Jam H, Matin S, Saremi A, Pooladi A. Maternal Factors of Preterm Labor. Sarem Journal of Reproductive Medicine 2019; 3: 19-23.
22. Shapiro GD, Fraser WD, Frasch MG, Seguin JR. Psychosocial stress in pregnancy and preterm birth: associations and mechanisms. Journal of Perinatal Medicine 2013; 41: 631–45.
23. Halimi Asl AA, Safari S, Parvareshi Hamrah M. Epidemiology and Related Risk Factors of Preterm Labor as an obstetrics emergency. Emerg(Tehran) 2017; 5: e3.
24. Rahmati S, Azami M, Badfar G, Parizad N, Sayehmiri K. The relationship between maternal anemia during pregnancy with preterm birth: a systematic review and meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med 2019. [Cited September 18, 2019]. Available from: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14767058.2018.1555811?scroll=top&needAccess=true
25. วิทมา ธรรมเจริญ, นิทัศนีย์ เจริญงาม, ญาดาภา โชติดิลก. ปัจจัยทำนายการคลอดก่อนกำหนดของหญิงตั้งครรภ์วัยรุ่นที่โรงพยาบาลพระปกเกล้าจันทบุรี. วารสารศรีนครินทรวิโรฒวิจัยและพัฒนา (สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์) 2561; 10: 188-200.
26. วิไลรัตน์ วิศวไพศาล, บุญช่วย ศรีธรรมศักดิ์, สาธิษฐ์ นากกระแสร์. ปัจจัยที่มีผลต่อการทำนายการคลอดก่อนกำหนดในหญิงตั้งครรภ์ในโรงพยาบาลตำรวจ. วารสารพยาบาลตำรวจ 2559; 8:
83-90.
27. Muniyar N, Kamble V, Kumar S. IUGR Pregnancies - Feto-Maternal Outcome. Gynecol Obstet 2017; 7: 1-3.
28. Gibson CH. A concept analysis of empowerment. J Adv Nurs 1991; 16: 354-61.
29. กุนนที พุ่มสงวน. การสร้างเสริมพลังอำนาจทางสุขภาพ : บทบาทที่สำคัญของพยาบาล Health Empowerment: Nurses’ Important Role. วารสารพยาบาลทหารบก 2557; 15: 86-90.
30. Gibson CH. The process of empowerment in mothers of chronically ill children. J Adv Nurs 1995; 21: 1201-10.
31. พรรณทิพา บัวคล้าย, ประทุมา ฤทธิ์โพธิ์, ทยุตา อินทร์แก้ว. ผลของโปรแกรมเสริมพลังอํานาจต่อความรู้ การรับรู้พลังอำนาจในตนเองและพฤติกรรมสุขภาพขณะตั้งครรภ์และหลังคลอดของผู้ต้องขังหญิงตั้งครรภ์และมารดาหลังคลอดที่มีเด็กติดผู้ต้องขังในทัณฑสถานหญิง. วารสาร การพยาบาลการสาธารณสุขและการศึกษา วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีพะเยา 2562; 20: 28-39.
32. ปิยะพร กองเงิน, วิไลลักษณ์ วงศ์อาษา, กาญจนา สมบัติศิรินันท์. ผลของโปรแกรมเสริมสร้าง พลังอำนาจแก่สตรีตั้งครรภ์ที่มีภาวะเสี่ยงในการคลอด ก่อนกำหนดและสามีต่อพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ จำนวนของการคลอดก่อนกำหนด และทารกแรก เกิดน้ำหนักน้อย. วารสารสภา การพยาบาล 2559; 31: 67-82.
33. รัชนี ปานเพ็ชร, เพ็ญนภา แดงด้อมยุทธ์. การศึกษาการใช้โปรแกรมการเสริมสร้างพลังอำนาจต่อพฤติกรรมการใช้ยาตามเกณฑ์การรักษาของผู้ป่วยจิตเภท สถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยา. วารสารการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต 2553; 24: 94-107.
34. Freda MC. Nursing's contribution to the literature on preterm labor and birth. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2003; 32: 659-67.
35. สุพัตรา ปิ่นแก้ว, เอมพร รตินธร, เยาวลักษณ์ เสรีเสถียร, วิบูลย์ เรืองชัยนิคม. ผลของโปรแกรมการดูแลสตรีตั้งครรภ์ที่เสี่ยงต่อภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดต่ออัตราการเกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดและอัตราการคลอดก่อนกำหนด. วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา 2557; 22: 58-71.
36. Moore ML, Meis PJ, Ernest JM, Wells HB, Zaccaro DJ, Terrell T. A Randomized trial of nurse intervention to reduce preterm and low birth weight births. Obstet Gynecol 1998; 91: 656-61.
2. คณะกรรมการอำนวยการจัดทำแผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 12. แผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560-2564). กรุงเทพมหานคร: สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข, 2559.
3. กระทรวงสาธารณสุข. สถิติกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. กรุงเทพมหานคร: สำนักนโยบายและแผนสาธารณสุข, 2560.
4. วรพงศ์ ภู่พงศ์. การเจ็บครรภ์และการคลอดก่อนกำหนด. ใน: วรพงศ์ ภู่พงศ์, บรรณาธิการ. การดูแลปัญหาที่พบบ่อยทางสูติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: พิมพ์ดี จำกัด, 2555: 101–17.
5. Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, Hauth JC, Rouse D J, Spong CY. William obstetrics. 23nded. New York: Mc GRAW- Hill, 2010.
6. สายฝน ชวาลไพบูลย์. การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด สาเหตุและการป้องกันในโรงพยาบาลระดับติยภูมิ (อินเตอร์เน็ต). เจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด; 2559. [เข้าถึงเมื่อ 5 มีนาคม 2562]. 2559: เข้าถึงได้จาก: http://www.tmchnetwork.com/node 2559.
7. ชเนนทร์ วนาภิรักษ์, ธีระ ทองสง. การเจ็บครรภ์และการคลอดก่อนกำหนด. ใน: ธีระ ทองสง, บรรณาธิการ. สูติศาสตร์. ฉบับเรียบเรียงครั้งที่ 5. เชียงใหม่: คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2555: 221-28.
8. World Health Organization [Internet]. World Prematurity Day 2012 (Publication No. 20121117); 2012. [Cited September 18, 2019]. Available from: http://www.who.int/pmnch/media/news/2012/20121117_world_prematurity _day/en/index1.html.
9. จรินทร์ทิพย์ สมประสิทธิ์. การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด. ใน: คมสันต์ สุวรรณฤกษ์ และเด่นศักดิ์ พงศ์โรจน์เผ่า, บรรณาธิการ. ภาวะแทรกซ้อนทางสูติศาสตร์. กรุงเทพมหานคร: พิมพ์ดีสมุทรสาคร, 2554: 218-31.
10. ธราธิป โคละทัต. ทารกเกิดก่อนกำหนด: สถานการณ์ปัจจุบันและผลกระทบ. ใน: ธราธิป โคละทัต, บรรณาธิการ. การบูรณาการระบบดูแลสุขภาพมารดาและทารก. กรุงเทพมหานคร: อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2551: 39-46.
11. Weiss ME, Saks NP, Harris S. Resolving the uncertainty of preterm symptoms: Women’s experiences with the onset of preterm labor. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2002; 31: 66-76.
12. สายฝน ชวาลไพบูลย์. ตำราคลอดก่อนกำหนด. กรุงเทพมหานคร: พี.เอ.ลิฟวิ่งจำกัด, 2553.
13. วรพงศ์ ภู่พงศ์. การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด. ใน: เยื้อน ตันนิรันดร, บรรณาธิการ. เวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์. กรุงเทพฯ : ราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย, 2551: 42-60.
14. ประไพรัตน์ แก้วศิริ, ตรีนุช คำทะเนตร, ดารุนนีย์ สวัสดิโชตติ์. รายงานการวิจัยเรื่องปัจจัยทำนายการคลอดก่อนกำหนดของหญิงตั้งครรภ์ในจังหวัดนครพนม. นครพนม: วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีนครพนม, 2560.
15. Soundarajan P, Muthuramu P, Veerapandi, Mariappan R. Retrospective study factors related to preterm birth in Government Raja Mirasudar hospital and obstetric and perinatal outcome. Int J Reprod Contracept Obstet Gynecol 2016; 5: 3006-10.
16. Roozbeh N, Moradi S, Soltani S, Zolfizadeh F, Hasani MT, Yabandeh AP. Factors associated with preterm labor in Hormozgan province in 2013. Electron Physician 2016; 8: 2918-23.
17. Warura P, Wasunna A, Wamalwa D, Nganga P. Prevalence and factors associated with preterm birth at Kenyatta national hospital. BMC Pregnancy Childbirth 2018; 18: 107.
18. Vahanian SA, Lavery JA, Ananth CV, Vintzileos A. Placental implantation abnormalities and risk of preterm delivery: a systematic review and metaanalysis. Am J Obstet Gynecol 2015; 213 (4 suppl): S78-90.
19. Derakhshi B, Esmailnasab N, Ghaderi E, Hemmatpour S. Risk Factor of Preterm Labor in the West of Iran: A Case-Control Study. Iran J Public Health 2014; 43: 499-506.
20. Dahlin S, Gunnerbech A, Wikstrom AK, Cnattingius S, Edstedt Bonamy AK. Maternal tobacco use and extremely premature birth – a population-based cohort study. BJOG 2016; 123: 1938-46.
21. Jam H, Matin S, Saremi A, Pooladi A. Maternal Factors of Preterm Labor. Sarem Journal of Reproductive Medicine 2019; 3: 19-23.
22. Shapiro GD, Fraser WD, Frasch MG, Seguin JR. Psychosocial stress in pregnancy and preterm birth: associations and mechanisms. Journal of Perinatal Medicine 2013; 41: 631–45.
23. Halimi Asl AA, Safari S, Parvareshi Hamrah M. Epidemiology and Related Risk Factors of Preterm Labor as an obstetrics emergency. Emerg(Tehran) 2017; 5: e3.
24. Rahmati S, Azami M, Badfar G, Parizad N, Sayehmiri K. The relationship between maternal anemia during pregnancy with preterm birth: a systematic review and meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med 2019. [Cited September 18, 2019]. Available from: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14767058.2018.1555811?scroll=top&needAccess=true
25. วิทมา ธรรมเจริญ, นิทัศนีย์ เจริญงาม, ญาดาภา โชติดิลก. ปัจจัยทำนายการคลอดก่อนกำหนดของหญิงตั้งครรภ์วัยรุ่นที่โรงพยาบาลพระปกเกล้าจันทบุรี. วารสารศรีนครินทรวิโรฒวิจัยและพัฒนา (สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์) 2561; 10: 188-200.
26. วิไลรัตน์ วิศวไพศาล, บุญช่วย ศรีธรรมศักดิ์, สาธิษฐ์ นากกระแสร์. ปัจจัยที่มีผลต่อการทำนายการคลอดก่อนกำหนดในหญิงตั้งครรภ์ในโรงพยาบาลตำรวจ. วารสารพยาบาลตำรวจ 2559; 8:
83-90.
27. Muniyar N, Kamble V, Kumar S. IUGR Pregnancies - Feto-Maternal Outcome. Gynecol Obstet 2017; 7: 1-3.
28. Gibson CH. A concept analysis of empowerment. J Adv Nurs 1991; 16: 354-61.
29. กุนนที พุ่มสงวน. การสร้างเสริมพลังอำนาจทางสุขภาพ : บทบาทที่สำคัญของพยาบาล Health Empowerment: Nurses’ Important Role. วารสารพยาบาลทหารบก 2557; 15: 86-90.
30. Gibson CH. The process of empowerment in mothers of chronically ill children. J Adv Nurs 1995; 21: 1201-10.
31. พรรณทิพา บัวคล้าย, ประทุมา ฤทธิ์โพธิ์, ทยุตา อินทร์แก้ว. ผลของโปรแกรมเสริมพลังอํานาจต่อความรู้ การรับรู้พลังอำนาจในตนเองและพฤติกรรมสุขภาพขณะตั้งครรภ์และหลังคลอดของผู้ต้องขังหญิงตั้งครรภ์และมารดาหลังคลอดที่มีเด็กติดผู้ต้องขังในทัณฑสถานหญิง. วารสาร การพยาบาลการสาธารณสุขและการศึกษา วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีพะเยา 2562; 20: 28-39.
32. ปิยะพร กองเงิน, วิไลลักษณ์ วงศ์อาษา, กาญจนา สมบัติศิรินันท์. ผลของโปรแกรมเสริมสร้าง พลังอำนาจแก่สตรีตั้งครรภ์ที่มีภาวะเสี่ยงในการคลอด ก่อนกำหนดและสามีต่อพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ จำนวนของการคลอดก่อนกำหนด และทารกแรก เกิดน้ำหนักน้อย. วารสารสภา การพยาบาล 2559; 31: 67-82.
33. รัชนี ปานเพ็ชร, เพ็ญนภา แดงด้อมยุทธ์. การศึกษาการใช้โปรแกรมการเสริมสร้างพลังอำนาจต่อพฤติกรรมการใช้ยาตามเกณฑ์การรักษาของผู้ป่วยจิตเภท สถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยา. วารสารการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต 2553; 24: 94-107.
34. Freda MC. Nursing's contribution to the literature on preterm labor and birth. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2003; 32: 659-67.
35. สุพัตรา ปิ่นแก้ว, เอมพร รตินธร, เยาวลักษณ์ เสรีเสถียร, วิบูลย์ เรืองชัยนิคม. ผลของโปรแกรมการดูแลสตรีตั้งครรภ์ที่เสี่ยงต่อภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดต่ออัตราการเกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดและอัตราการคลอดก่อนกำหนด. วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา 2557; 22: 58-71.
36. Moore ML, Meis PJ, Ernest JM, Wells HB, Zaccaro DJ, Terrell T. A Randomized trial of nurse intervention to reduce preterm and low birth weight births. Obstet Gynecol 1998; 91: 656-61.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
2020-04-08
รูปแบบการอ้างอิง
1.
Kaewsiri P, Hemadhulin S, Ansook P, Naosrisorn P. การส่งเสริมศักยภาพแก่สตรีตั้งครรภ์เพื่อป้องกันภาวะเสี่ยงต่อการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด: บทบาทพยาบาล. SRIMEDJ [อินเทอร์เน็ต]. 8 เมษายน 2020 [อ้างถึง 22 ธันวาคม 2025];35(2):238-45. available at: https://li01.tci-thaijo.org/index.php/SRIMEDJ/article/view/241493
ฉบับ
ประเภทบทความ
Review Articles
