ความรู้เกี่ยวกับภาวะกลืนลำบากในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่มีภาวะกลืนลำบาก
คำสำคัญ:
ความรู้; หลอดเลือดสมอง; กลืนลำบากบทคัดย่อ
หลักการและวัตถุประสงค์: ภาวะกลืนลำบากเป็นภาวะที่พบบ่อยในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง อาจส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ ได้เช่น ปอดติดเชื้อจากการสำลักและภาวะทุพโภชนาการ เป็นต้น ภาวะแทรกซ้อนดังกล่าวทำให้นอนโรงพยาบาลนานหรือเสียชีวิตได้ การดูแลจัดการภาวะกลืนลำบากที่ถูกต้องโดยบุคลากรทางการแพทย์รวมถึงความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับภาวะกลืนลำบากของผู้ป่วยและผู้ดูแลมีบทบาทสำคัญในการป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนดังกล่าวได้ ดังนั้นการศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาระดับความรู้เรื่องภาวะกลืนลำบากของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่มีภาวะกลืนลำบาก
วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาแบบภาคตัดขวางในกลุ่มผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่มีภาวะกลืนลำบากที่เข้ารับการตรวจรักษาที่ห้องตรวจเวชศาสตร์ฟื้นฟู โรงพยาบาลศรีนครินทร์ จำนวน 95 ราย โดยบันทึกข้อมูลพื้นฐานของอาสาสมัครทุกราย และประเมินความรู้ด้านภาวะกลืนลำบากโดยใช้แบบสอบถามซึ่งประกอบด้วยข้อคำถามด้านต่าง ๆ ดังนี้ 1) ความรู้ทั่วไป 7 ข้อ 2) การป้องกันภาวะแทรกซ้อน 8 ข้อ และ 3) การฟื้นฟูสภาพ 5 ข้อ ระดับความรู้แบ่งออกเป็น 3 ระดับตามคะแนนรวมที่ได้ของผู้เข้าร่วมวิจัยแต่ละราย (คะแนนเต็ม 20 คะแนน) ได้แก่ ระดับน้อย (1-7 คะแนน) ระดับปานกลาง (8-14 คะแนน) และ ระดับสูง (15-20 คะแนน) นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์โดยใช้สถิติเชิงพรรณนา
ผลการศึกษา: ผู้เข้าร่วมวิจัยส่วนใหญ่เป็นเพศชาย (ร้อยละ 65) มีความรู้เกี่ยวกับภาวะกลืนลำบากในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่มีภาวะกลืนลำบากระดับสูง ปานกลาง และต่ำ คิดเป็นร้อยละ 18, 56 และ 26 ตามลำดับ ค่าคะแนนเฉลี่ยในด้านความรู้ทั่วไป ด้านการป้องกันปอดอักเสบจากการสำลัก และ ด้านการฟื้นฟูสภาพ เป็น 4.32 ± 2.73, 3.64 ± 2.86 และ 1.52 ± 0.42 คะแนน ตามลำดับ
สรุป: ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่มีภาวะกลืนลำบากส่วนมากมีความรู้เรื่องภาวะกลืนลำบากอยู่ในระดับปานกลาง โดยมีคะแนนด้านการป้องกันและการฟื้นฟูสภาพน้อย
เอกสารอ้างอิง
2. Han TR, Paik NJ, Park JW. Quantifying swallowing function after stroke: A functional dysphagia scale based on videofluoroscopic studies. Arch Phys Med Rehabil 2001; 82(5): 677–82.
3. González-Fernández M, Daniels SK. Dysphagia in stroke and neurologic disease. Phys Med Rehabil Clin N Am 2008; 19(4): 867–88.
4. Wattanapan P, Kovindha A, Permsiripanich W, Manimmanakorn N, Kuptniratsaikul V. Swallowing Problem in patients with stroke: multi-center study in Thailand. J Med Assoc Thai 2016; 99 (Suppl 7): s76-80.
5. ภัทรา วัฒนพันธุ์. การฟื้นฟูสภาพการกลืน. 3rd ed ขอนแก่น หจก. โรงพิมพ์คลังนานาวิทยา; 2562: 242.
6. Galvan TJ. Dysphagia: going down and staying down. Am J Nurs. 2001; 101(1): 37–42; quiz 43.
7. Al-Khaled M, Matthis C, Binder A, Mudter J, Schattschneider J, Pulkowski U, et al. Dysphagia in patients with acute ischemic stroke: Early dysphagia screening may reduce stroke-related pneumonia and improve stroke outcomes. Cerebrovasc Dis Basel Switz 2016; 42(1–2): 81–89.
8. Eltringham SA, Kilner K, Gee M, Sage K, Bray BD, Pownall S, et al. Impact of dysphagia assessment and management on risk of stroke-associated pneumonia: A Systematic Review. Cerebrovasc Dis Basel Switz.2018; 46(3–4): 99–107.
9. Rhoda A, Pickel-Voight A. Knowledge of nurses regarding dysphagia in patients post stroke in Namibia. Curationis 2015; 38(2): 1564.
10. Pierce LL, Steiner VL, Khuder SA, Govoni AL, Horn LJ. The effect of a Web-based stroke intervention on carers’ well-being and survivors’ use of healthcare services. Disabil Rehabil 2009; 31(20): 1676–1684.
11. Junkhaw T, Munisamy M, Samrongthong R, Taneepanichskul S. Factors associated with health literacy in suburban Bangkok Type 2 Diabetics (T2DM): a cross-sectional survey. J Med Assoc Thai 2019; 102(7): 809–815.
12. Xie Y, Ma M, Zhang Y, Tan X. Factors associated with health literacy in rural areas of Central China: structural equation model. BMC Health Serv Res 2019; 19(1): 300.
13. เรณู มูลแก้ว, ประทุม สร้อยวงค์, จินดารัตน์ ชัยอาจ. ประสิทธิผลของการใช้แนวปฏิบัติทางคลินิกสำหรับการจัดการอาการกลืนลำบากในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง. วารสารการปฏิบัติการพยาบาลและการผดุงครรภ์ไทย 2559; 3(2): 44–57.
14. วันวิสา คำสัตย์, รุ้งระวี นาวีเจริญ. ผลของกิจกรรมการพยาบาลโดยการสอนแนะต่อการกลืนของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองชนิดขาดเลือดที่มีภาวะกลืนลำบาก. วารสารแพทย์นาวี 2559; 43(3): 17–35.
