พฤติกรรมและปัจจัยที่สัมพันธ์กับการเลือกใช้ยาที่ไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ด้วยตนเองของประชาชนในเขตอำเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก: การใช้ยาพาราเซตามอล ยาธาตุน้ำขาวและผงเกลือแร่ชดเชยการสูญเสียน้ำ

บทคัดย่อ

หลักการและวัตถุประสงค์: การเลือกใช้ยาด้วยตนเองของประชาชนเพื่อจัดการปัญหาสุขภาพมีการเข้าถึงอย่างกว้างขวาง การวิจัยนี้เพื่อศึกษาพฤติกรรมและปัจจัยที่สัมพันธ์ต่อความเสี่ยงในการใช้ยาด้วยตนเองของประชาชน โดยมุ่งสนใจยา 3 รายการ ได้แก่ ยาพาราเซตามอล ยาธาตุน้ำขาวและเกลือแร่ชดเชยการสูญเสียน้ำ  

วิธีการศึกษา: การสำรวจเชิงภาคตัดขวางโดยใช้แบบสอบถามชนิดให้อาสาสมัครตอบเอง  เก็บข้อมูลในกลุ่มตัวอย่าง 480 ราย ในเขตอำเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก

ผลการศึกษา: กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่ซื้อยาใช้เอง 1-2 ครั้งต่อเดือน (ร้อยละ 65.6) ร้านยาเป็นแหล่งเข้าถึงยาหลัก (ร้อยละ 95.6) และมากกว่าครึ่งอาศัยแหล่งข้อมูลเพื่อช่วยตัดสินใจก่อนซื้อยา (ร้อยละ 65.4) กลุ่มตัวอย่างที่ซื้อยาพาราเซตามอลใช้ร้อยละ 31.5 มีโอกาสใช้ยาพาราเซตามอลเกินขนาด ผู้ที่มีรายได้สูง ทำงานบริษัทเอกชนและมีโรคประจำตัวมีแนวโน้มใช้ยาเกินขนาดเพิ่มขึ้น 1.7-4.2 เท่า กลุ่มตัวอย่างที่ซื้อยาธาตุน้ำขาวใช้ร้อยละ 75.1 มีโอกาสใช้ยาผิดข้อบ่งใช้ อาชีพอื่นนอกเหนือจากนักศึกษามีโอกาสใช้ยาผิดข้อบ่งใช้เพิ่มขึ้น 2.1-4.4 เท่า และกลุ่มตัวอย่างที่ซื้อผงเกลือแร่ใช้ร้อยละ 75.5 มีโอกาสใช้ผลิตภัณฑ์ผิดข้อบ่งใช้ โดยอาชีพค้าขายหรือธุรกิจส่วนตัว และการมีเด็กในครอบครัวมีโอกาสใช้ผิดข้อบ่งใช้เพิ่มขึ้น 2.1-2.8 เท่า

สรุป: กลุ่มตัวอย่างเข้าถึงการใช้ยาและแหล่งข้อมูลเพื่อสนับสนุนการเลือกใช้ยาจากหลายแหล่ง บางส่วนมีพฤติกรรมเสี่ยงในการใช้ยาเกินขนาดและผิดข้อบ่งใช้ ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อพฤติกรรมเสี่ยงดังกล่าว ได้แก่ รายได้ อาชีพ โรคประจำตัว และการมีเด็กเล็กในครอบครัว