ผลลัพธ์ของการตั้งครรภ์ในมารดาที่มีภาวะขาดสารอาหาร: การศึกษาจากเหตุไปหาผลแบบย้อนหลังสหสถาบัน

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาร้อยละของหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะขาดสารอาหาร และเปรียบเทียบภาวะแทรกซ้อนระหว่างมารดาที่มีภาวะขาดสารอาหาร (ค่าดัชนีมวลกาย < 18.5 กก./ตร.ม.) กับมารดาปกติ และศึกษาหาจุดตัดที่เหมาะสมที่บ่งชี้ภาวะขาดสารอาหารที่มีผลต่อภาวะแทรกซ้อนขณะตั้งครรภ์ของหญิงไทย

วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาจากเหตุไปหาผลแบบย้อนหลังแบบสหสถาบัน เก็บข้อมูลผู้คลอดในโรงพยาบาลอุดรธานี อ่างทอง บ้านผือ บ้านดุง และเพ็ญ หาร้อยละของหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะขาดสารอาหารและเปรียบเทียบอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนในมารดาที่มีภาวะขาดสารอาหารเทียบกับกลุ่มปกติ โดยใช้การวิเคราะห์ถดถอยสัมพันธ์แบบพหุปัจจัย จากนั้นทำการวิเคราะห์แยกกลุ่มผู้ป่วยค่าดัชนีมวลกายที่ต่ำกว่า 21.5 กก./ตร.ม. ทีละหนึ่งกก./ตร.ม. นำมาเปรียบเทียบกับกลุ่มมารดาที่มีค่าดัชนีมวลกายตั้งแต่ 21.5-23 กก./ตร.ม. เพื่อหาจุดเริ่มต้นของดัชนีมวลกายที่ต่ำที่เริ่มมีผลกับภาวะแทรกซ้อนของมารดาและทารก

ผลการศึกษา: พบมีผู้คลอดในช่วงเวลาที่ทำการศึกษาจำนวน 24,068 ราย โดยมีผู้คลอดที่มีภาวะขาดสารอาหารจำนวน 4,056 รายคิดเป็นร้อยละ 16.85 (95% confidence interval (CI) 16.38 – 17.33)  ในกลุ่มที่มีภาวะขาดสารอาหาร พบว่า ร้อยละ 45.17 เกิดภาวะแทรกซ้อน (adjusted Odds Ratio, AOR 1.34 , 95% CI 1.24-1.45) โดยพบว่าความเสี่ยงต่อภาวะเลือดจางก่อนคลอด ทารกเจริญเติบโตช้าในครรภ์ คลอดก่อนกำหนด และทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อยมากขึ้น โดยมีค่า AOR และ 95%CI เท่ากับ 1.48 (1.33-1.64), 1.98 (1.78-2.21), 1.12 (1.01-1.26), และ 1.54 (1.39-1.71) ตามลำดับและพบว่าความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนของมารดาและทารกจะเพิ่มขึ้นเมื่อค่าดัชนีมวลกายน้อยกว่า 19.5 กก./ตร.ม. (AOR 1.17, 95% CI 1.05-1.32)

สรุป: จากการศึกษานี้พบความชุกของภาวะขาดสารอาหารในมารดาร้อยละ 16.85 และแนะนำเกณฑ์วินิจฉัยภาวะขาดสารอาหารในมารดาไทยที่มีค่าดัชนีมวลกายต่ำกว่า 19.5 กก./ตร.ม. และมารดากลุ่มนี้มีความเสี่ยงต่อภาวะเลือดจางก่อนคลอด ทารกแรกเจริญเติบโตช้าในครรภ์ ทารกแรกคลอดน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม และภาวะคลอดก่อนกำหนด จึงควรได้รับคำแนะนำด้านโภชนาการ เฝ้าระวังและรักษาภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้