ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการพัฒนาเป็นวัณโรคระยะแฝงเมื่อติดตามไป 1 ปีของบุคลากรสุขภาพ ณ โรงพยาบาลระดับตติยภูมิแห่งหนึ่งในประเทศไทย; การศึกษาแบบย้อนหลัง

แสนคม สีหะปัญญา; Naesinee Chaiear; ศิรินทิพย์ บุญจรัสภิญโญ; เกียรติชัย  ฟักสี; ยิ่งฤทธิ์ จันทรสุข; อรัญญา ผิวเกลี้ยง; ฉัตรพงศ์ งามโชควัฒนา

ผู้แต่ง

แสนคม สีหะปัญญา สาขาวิชาเวชศาสตร์ชุมชน เวชศาสตร์ครอบครัวและอาชีวเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอนแก่น ประเทศไทย
Naesinee Chaiear -
ศิรินทิพย์ บุญจรัสภิญโญ สาขาวิชาเวชศาสตร์ชุมชน เวชศาสตร์ครอบครัวและอาชีวเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอนแก่น ประเทศไทย
เกียรติชัย ฟักสี ศูนย์วิจัยและบริการตรวจวินิจฉัยโรคติดเชื้อระบาดใหม่ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอนแก่น ประเทศไทย
ยิ่งฤทธิ์ จันทรสุข สาขาวิชาจุลชีววิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอนแก่น ประเทศไทย
อรัญญา ผิวเกลี้ยง สาขาวิชาจุลชีววิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอนแก่น ประเทศไทย
ฉัตรพงศ์ งามโชควัฒนา สาขาวิชาเวชศาสตร์ชุมชน เวชศาสตร์ครอบครัวและอาชีวเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอนแก่น ประเทศไทย https://orcid.org/0000-0002-0455-1729

คำสำคัญ:

วัณโรคปอด, วัณโรคแฝง, บุคลากรสุขภาพ, โรงพยาบาล

บทคัดย่อ

หลักการและวัตถุประสงค์: บุคลากรสุขภาพมีความเสี่ยงสูงต่อการเป็นวัณโรคระยะแฝงโดยมีสาเหตุจากกิจกรรมและสภาพแวดล้อมของงาน ทั้งนี้ยังมีข้อมูลจำกัดเกี่ยวกับสาเหตุการเกิดวัณโรคระยะแฝงของบุคลากรสุขภาพของประเทศไทย วัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการสัมผัสผู้ป่วยวัณโรคอย่างใกล้ชิดในพื้นที่ปิดกับการพัฒนาเป็นวัณโรคระยะแฝงในบุคลากรสุขภาพ 2) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของปัจจัยด้านลักษณะงานและสภาพแวดล้อมในการทำงานกับการพัฒนาเป็นวัณโรคระยะแฝง

รูปแบบและระเบียบวิธีวิจัย: เป็นการวิจัยแบบ historical cohort study ประชากรศึกษาได้แก่บุคลากรกลุ่มสัมผัสผู้ป่วยวัณโรคแบบใกล้ชิดในพื้นที่ปิดจำนวน 66 รายและกลุ่มสัมผัสผู้ป่วยวัณโรคแบบในพื้นที่เปิดจำนวน 66 คน เก็บข้อมูลทุติยภูมิ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติเชิงอนุมาณ RR และ OR ร่วมกับ 95% CI

ผลการศึกษา: ผลการพัฒนาเป็นวัณโรคระยะแฝงจำนวนทั้งสิ้น 9 ราย เป็นกลุ่มสัมผัสผู้ป่วยวัณโรคแบบใกล้ชิดในพื้นที่ปิด 5 ราย กลุ่มสัมผัสผู้ป่วยวัณโรคแบบใกล้ชิดในพื้นที่เปิด 4 ราย การสัมผัสวัณโรคแบบใกล้ชิดในพื้นที่ปิดมี RR=1.25 (95%CI: 0.35, 4.45) เมื่อศึกษาความสัมพันธ์กับปัจจัยอื่นโดย case control พบว่าการสัมผัสผู้ป่วยวัณโรคใกล้ชิดตั้งแต่ 3 คนต่อปีซึ่งหมายถึงความถี่และระยะเวลาที่สัมผัสที่สะสมมีค่า OR= 8.02 (95%CI: 1.39, 40.3) ในขณะที่การทำหัตถการก่อละอองฝอย การสวมอุปกรณ์ปกป้องระบบการหายใจ N95 (N95 respirator) และขนาดของห้องพักผู้ป่วยไม่พบความสัมพันธ์ทั้งนี้น่าจะอธิบายได้จากขนาดของตัวอย่างในแต่ละปัจจัยไม่เพียงพอสำหรับการวิเคราะห์ทางสถิติ

สรุป: การปฏิบัติงานสัมผัสผู้ป่วยวัณโรคแบบใกล้ชิดในพื้นที่ปิดไม่พบความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติกับการพัฒนาเป็นวัณโรคระยะแฝงอาจเนื่องจากไม่ใช่ปัจจัยหลัก ปัจจัยหลักที่อาจเป็นความถี่และระยะเวลาที่สัมผัส การศึกษาทางวิทยาการระบาดเชิงวิเคราะห์แบบติดตามไปข้างหน้าจะเป็นประโยชน์ต่อไป

References

World Health Organization. The sustainable development goals and the end TB strategy. In: Global tuberculosis report 2017. Geneva: WHO; 2017:7–18.

Bureau of Tuberculosis. Gap analysis. In: Thailand operational plan to End TB 2017-2021. Bangkok: The Bureau; 2017:15–21.

Baussano I, Nunn P, Williams B, Pivetta E, Bugiani M, Scano F. Tuberculosis among health care workers. Emerg Infect Dis 2011;17(3):488–94. doi.org/10.3201/eid1703.100947

Rafiza S, Rampal KG, Tahir A. Prevalence and risk factors of latent tuberculosis infection among health care workers in Malaysia. BMC Infect Dis 2011;11:19. doi.org/10.1186/1471-2334-11-19

Hosoglu S, Tanrikulu AC, Dagli C, Akalin S. Tuberculosis among health care workers in a short working period. Am J Infect Control 2005;33(1):23–6. doi.org/10.1016/j.ajic.2004.07.013

Dimitrova B, Hutchings A, Atun R, Drobniewski F, Marchenko G, Zakharova S, et al. Increased risk of tuberculosis among health care workers in Samara Oblast, Russia: analysis of notification data. Int J Tuberc Lung Dis 2005;9(1):43–8.

Jiamjarasrangsi W, Hirunsuthikul N, Kamolratanakul P. Tuberculosis among health care workers at King Chulalongkorn Memorial Hospital, 1988-2002. Int J Tuberc Lung Dis 2005;9(11):1253–8.

Trakultaweesuk P, Niyompattama A, Boonbamroe S, Chaiear N. Tuberculosis among hospital staffs in a tertiary care hospital, northeastern Thailand. Srinagarind Med J 2017;32(3):204–13.

Ar-karachaiphong K, Chaiear N, Reechaipichitkul W, Faksri K, Lerdruampattana S. Agreement of tuberculin skin test and QuantiFERON®-TB gold-in-tube for screening Mycobacterium tuberculosis infection in healthcare workers in a university hospital. J Med Assoc Thai 2019;102(Suppl. 1):S13–9.

Pai M, Denkinger CM, Kik SV, Rangaka MX, Zwerling A, Oxlade O, et al. Gamma interferon release assays for detection of mycobacterium tuberculosis infection. Clin Microbiol Rev 2014;27(1):3–20. doi.org/10.1128/CMR.00034-13

Uden L, Barber E, Ford N, Cooke GS. Risk of tuberculosis infection and disease for health care workers: an updated meta-analysis. Open Forum Infect Dis 2017;4(3):ofx137. doi.org/10.1093/ofid/ofx137

Rudeeaneksin J, Srisungngam S, Klayut W, Bunchoo S, Bhakdeenuan P, Phetsuksiri B. QuantiFERON-TB Gold Plus and QuantiFERON-TB Gold In-tube assays for detecting latent tuberculosis infection in Thai healthcare workers. Rev Inst Med Trop Sao Paulo 2023;65:e13. doi.org/10.1590/s1678-9946202365013

Nonghanphithak D, Reechaipichitkul W, Chaiyasung T, Faksri K. Risk factors for latent tuberculosis infection among health-care workers in northeastern Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health 2016;47(6):1198–208.

Vinton P, Mihrshahi S, Johnson P, Jenkin GA, Jolley D, Biggs BA. Comparison of QuantiFERON-TB Gold In-Tube Test and tuberculin skin test for identification of latent Mycobacterium tuberculosis infection in healthcare staff and association between positive test results and known risk factors for infection. Infect Control Hosp Epidemiol 2009;30(3):215–21. doi.org/10.1086/595695

Alvarez-León EE, Espinosa-Vega E, Santana-Rodríguez E, Molina-Cabrillana JM, Pérez-Arellano JL, Caminero JA, et al. Screening for tuberculosis infection in Spanish healthcare workers: comparison of the Quanti FERON-TB gold in-tube test with the tuberculin skin test. Infect Control Hosp Epidemiol 2009;30(9):876–83. doi.org/10.1086/598519

Zhou F, Zhang L, Gao L, Hao Y, Zhao X, Liu J, et al. Latent tuberculosis infection and occupational protection among health care workers in two types of public hospitals in China. PLoS One 2014;9(8): e104673. doi.org/10.1371/journal.pone.0104673

Casas I, Latorre I, Esteve M, Ruiz-Manzano J, Rodriguez D, Prat C, et al. Evaluation of interferon-gamma release assays in the diagnosis of recent tuberculosis infection in health care workers. PLoS One 2009;4(8):e6686. doi.org/10.1371/journal.pone.0006686

Chen B, Wang X, Zhong J, Chen S, Wu B, Yeh HC, et al. Tuberculosis among healthcare workers in southeastern China: a retrospective study of 7-year surveillance data. Int J Environ Res Public Health 2014;11(11):12042–52. doi.org/10.3390/ijerph111112042

Yoshiyama T, Harada N, Higuchi K, Nakajima Y, Ogata H. Estimation of incidence of tuberculosis infection in health-care workers using repeated interferon-gamma assays. Epidemiol Infect 2009;137(12):1691–8. doi.org/10.1017/S0950268809002751

Kim SY, Park MS, Kim YS, Kim SK, Chang J, Kang YA. Conversion rates of an interferon-γ release assay and the tuberculin skin test in the serial monitoring of healthcare workers. Infection 2013;41(2):511–6. doi.org/10.1007/s15010-012-0356-0

Zwerling A, Joshi R, Kalantri SP, Dakshinamoorthy G, Reddy MV, Benedetti A, et al. Trajectories of tuberculosis-specific interferon-gamma release assay responses among medical and nursing students in rural India. J Epidemiol Glob Health 2013;3(2):105–17. doi.org/10.1016/j.jegh.2013.03.003

Menzies D, Fanning A, Yuan L, FitzGerald JM. Hospital ventilation and risk for tuberculous infection in Canadian health care workers. Canadian Collaborative Group in Nosocomial Transmission of TB. Ann Intern Med 2000;133(10):779–89. doi.org/10.7326/0003-4819-133-10-200011210-00010

Jensen PA, Lambert LA, Iademarco MF, Ridzon R. Guidelines for preventing the transmission of Mycobacterium tuberculosis in health-care settings, 2005. MMWR Recomm Rep 2005;54(RR-17): 1–141.

Sosa LE, Njie GJ, Lobato MN, Bamrah Morris S, Buchta W, Casey ML, et al. Tuberculosis screening, testing, and treatment of U.S. health care personnel: recommendations from the National Tuberculosis Controllers Association and CDC, 2019. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2019;68(19):439–43. doi.org/10.15585/mmwr.mm6819a3

Chaiear N. Medical surveillance in occupational medicine. In: Occupational health services and principal occupational medicine. Khon Kaen: Department of Community Medicine, Faculty of Medicine, Khon Kaen University; 2018:235–49.

Sirinapakul P, Chaiear N, Krisorn P. Validity and reliability of self-assessment tool for risk prioritization following exposure to tuberculosis in a hospital setting. Int J Environ Res Public Health 2021;18(8):3981. doi.org/10.3390/ijerph18083981

Chanpho P, Chaiear N, Kamsa-Ard S. Factors associated with latent tuberculosis infection among the hospital employees in a tertiary hospital of northeastern Thailand. Int J Environ Res Public Health 2020;17(18):6876. doi.org/10.3390/ijerph17186876

Reichler MR, Khan A, Yuan Y, Chen B, McAuley J, Mangura B, et al. Duration of exposure among close contacts of patients with infectious tuberculosis and risk of latent tuberculosis infection. Clin Infect Dis 2020;71(7):1627–34. doi.org/10.1093/cid/ciz1044