การพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยปากแหว่ง เพดานโหว่โดยใช้โปรแกรมเยี่ยมบ้าน: กรณีศึกษาผู้ป่วยวัยรุ่นที่ขาดผู้ดูแลหลักและมีความเสี่ยงเรื่องสารเสพติด ศูนย์ตะวันฉาย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย

ยุพิน ปักกะสังข์; สุธีรา  ประดับวงษ์; หัฎฐกร สำเร็จดี; วัชรพงษ์  เจริญสุข; ณัฐริกา กองทอง; นงลักษณ์  แสนธารณะ; กมลวรรณ เจนวิถีสุข; ชัยมงคล  จันทศ; บวรศิลป์  เชาวน์ชื่น

ผู้แต่ง

ยุพิน ปักกะสังข์ ฝ่ายการพยาบาล โรงพยาบาลศรีนครินทร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
สุธีรา ประดับวงษ์ ศูนย์ตะวันฉาย คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
หัฎฐกร สำเร็จดี สาขาวิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
วัชรพงษ์ เจริญสุข งานสังคมสงเคราะห์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
ณัฐริกา กองทอง โรงพยาบาลทันตกรรม คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
นงลักษณ์ แสนธารณะ มูลนิธิตะวันฉาย เพื่อผู้ป่วยปากแหว่ง เพดานโหว่ และความพิการแต่กำเนิดของศีรษะและใบหน้า
กมลวรรณ เจนวิถีสุข สาขาวิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
ชัยมงคล จันทศ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนครพนม
บวรศิลป์ เชาวน์ชื่น สาขาวิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

คำสำคัญ:

ปากแหว่ง เพดานโหว่, โปรแกรมเยี่ยมบ้าน, ผู้ดูแลหลัก, ศูนย์ตะวันฉาย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย

บทคัดย่อ

หลักการและวัตถุประสงค์: การศึกษานี้เกี่ยวกับการประยุกต์ระบบการบริการสุขภาพปฐมภูมิ และการดูแลที่ครอบคลุม ในผู้ที่มีภาวะปากแหว่ง เพดานโหว่ที่ขาดผู้ดูแลหลัก เสี่ยงต่อการใช้สารเสพติด และขาดการติดตามการรักษา การเยี่ยมบ้านของทีมสหสาขาเพื่อติดตาม ค้นหา และแก้ไขปัญหา เพื่อนำไปพัฒนาคุณภาพชีวิตจึงเป็นสิ่งสำคัญ

วิธีการศึกษา: การศึกษาเชิงพรรณนาเฉพาะราย เพื่อค้นหาและหาแนวทางแก้ไขปัญหาโดยใช้โปรแกรมเยี่ยมบ้านในผู้ป่วยปากแหว่ง เพดานโหว่ วัยรุ่นที่ขาดผู้ดูแลหลักและมีความเสี่ยงเรื่องสารเสพติด คัดเลือกตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง ในผู้ป่วยที่ขาดการติดตามการรักษากับศูนย์ตะวันฉาย เครื่องมือ โปรแกรมเยี่ยมบ้านและแบบสอบถาม 4 ชุด ได้แก่ 1) Quality of Life Questionnaire จำนวน 41 ข้อ 2) แบบคัดกรองภาวะซึมเศร้าในเด็ก (children’s depression inventory: CDI) ฉบับภาษาไทย จำนวน 27 ข้อ 3) The adolescent coping orientation for problem experience; ACOPE แบบสอบถามผลกระทบจากเหตุการณ์ภัยพิบัติสำหรับเด็ก (The children’s revised impact of event scale: CRIES-13) ฉบับภาษาไทย จำนวน 13 ข้อ และ 4) แบบบันทึกประวัติผู้ใช้บริการ งานสังคมสงเคราะห์ โรงพยาบาลศรีนครินทร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ใช้เวลาในการเยี่ยมบ้านและเก็บข้อมูล 3 ชั่วโมง ในเดือนพฤศจิกายน 2567 ใช้สถิติเชิงพรรณนาในการวิเคราะห์ข้อมูล ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

ผลการศึกษา: พบว่า ผู้ป่วยเพศชาย อายุ 14 ปี ศึกษาในระดับมัธยมศึกษาตอนต้น ได้รับการผ่าตัดซ่อมแซมปากแหว่ง และเพดานโหว่แล้ว ยังมีรูรั่วขนาดใหญ่บริเวณสันเหงือก พูดไม่ชัด และกำลังจัดฟัน มีความพึงพอใจคุณภาพชีวิต 4 ด้านอยู่ในระดับปานกลาง (3.27±0.6155) ผลกระทบต่อครอบครัวอยู่ในระดับปานกลาง (2.79±1.1425) ภาวะซึมเศร้า พบว่า ได้คะแนนรวมเท่ากับ 11 คะแนน ขณะประเมินผู้ป่วยไม่มีภาวะซึมเศร้าและอารมณ์เป็นปกติ ส่วนภาวะเครียดภายหลังเหตุการณ์สะเทือนขวัญ พบว่า ได้คะแนนรวมเท่ากับ 22 คะแนน ผู้ป่วยไม่มีภาวะเครียดภายหลังเหตุการณ์สะเทือนขวัญ สามารถรับมือกับความเครียดได้ ผู้ดูแลหลักที่บ้านคือลุง ผู้ดูแลหลักพาไปติดตามการรักษาคือครูประจำชั้น ไม่พบการใช้สารเสพติด บ้านที่อยู่อาศัยไม่ปลอดภัย ไม่ถูกสุขลักษณะ

สรุป: การติดตามเยี่ยมบ้านจะช่วยให้เข้าใจถึงสาเหตุของปัญหาที่แท้จริงของผู้ป่วย ทำให้ได้ข้อมูลเชิงประจักษ์ที่สามารถนำไปพัฒนาคุณภาพของผู้ป่วยได้

เอกสารอ้างอิง

Rojvachiranonda N. Congenital facial clefts [Internet]. Bangkok: Craniofacial Thailand; 2015 [cited Jan 30, 2024]. Available from: https://www.craniofacial.or.th/kn_faccleft.php

Primary Health Care System Act, B.E. [Internet]. 2019 [cited Jan 30, 2024]. Available from: https://kku.world/9rlcdj

NHS England. Comprehensive model of personalised care [Internet]. 2018 [cited Jan 30, 2024]. Available from: https://kku.world/inudoe

Personal Data Protection Act, B.E. [Internet]. 2019 [cited Apr 22, 2025]. Avaliable from: https://kku.world/yykkd3

Srithamrongsawat S, Suriyawongpaisal P, Sornsrivichai V, Santi Lapbenjakul S, Sriyakun D. An implementation research program on development of Integrated People-centered Primary Care System (IPCPCS) in Thailand. [Internet]. 2020 [cited Apr 22, 2025]. Avaliable from: https://kku.world/9mshvq

European Observatory on Health Systems and Policies. Strengthening primary health care as a foundation for resilient health systems. Euro Health 2023;29(‎1)‎:14-8.

World Health Organization. Community-based rehabilitation: CBR guidelines. Geneva: World Health Organization; 2010.

Chowchuen B, Pisek P, Chowchuen P, Theeranut A. Craniofacial microsomia: a long-term outcome of early mandibular distraction osteogenesis and comprehensive care at the Tawanchai Center. J Med Assoc Thai 2017;100(Suppl 6):1-8.

World Health Organization South-East Asia. Strengthening primary health care as a key element towards achieving universal health coverage [Internet]. 2023 [cited Apr 22, 2025]. Available from: https://kku.world/fa3ov1

Science Direct. Facial cleft. [Internet]. 2023 [cited Feb 6, 2024]. Available from: https://kku.world/256jfo

Roddi R, Oo AL, Pepe E, Naing EE, Sung SBH. Surgical strategy for the treatment of facial clefts. Surg Tech Dev 2023;12(1):34-42. doi:10.3390/std12010002

Kayaalp A, Page KJ, Rospenda KM. Caregiver burden, work-family conflict, family-work conflict, and mental health of caregivers: a mediational longitudinal study. Work Stress 2020;35(3):217–40. doi:10.1080/02678373.2020.1832609

Thanyathanakul S. Adolescence and drugs. Journal of Education Naresuan 2010;12(3):168-73. doi:10.1016/j.bjps.2011.11.004

Klassen AF, Tsangaris E, Forrest CR, Wong KWY, Pusic AL, Cano SJ, et al. Quality of life of children treated for cleft lip and/or palate: a systematic review. J Plast Reconstr Aesthetic Surg 2012;65(5):547–57.

Rod-ong D, Rongbudsri S, Maneeganondh S, Samretdee H, Pradubwong S, Patjanasoontorn N. Home and environment survey of children with CLP in Khon Kaen province. J Med Assoc Thai 2017;100(Suppl 6):76-83.

Maneeganondh S, Rod-ong D, Rongbudsri S, Theeyoung A, Pradubwong S, Patjanasoontorn N. Outcome of home visit of children with cleft lip and palate in Khon Kaen province. J Med Assoc Thai 2018;101(Suppl. 5):53-7.

Paggasang Y, Sroyhin W, Numjaitaharn S, Rod-ong D, Chonprai C, Samretdee H, et al. Improvement quality of life in patients with cleft lip and palate by home visit program. Srinagarind Med J 2021;36(2):166-171.