การพัฒนาระบบดูแลเฝ้าระวังภาวะซึมเศร้าและการฆ่าตัวตายในวัยรุ่น เขตบริการสุขภาพที่ 10

บทคัดย่อ

หลักการและวัตถุประสงค์: วัยรุ่นที่มีภาวะซึมเศร้า (depression) หากไม่ได้รับการดูแลช่วยเหลือจะป่วยเป็นโรคซึมเศร้า (major depressive disorder: MDD) และเรื้อรังไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ได้ การศึกษานี้ต้องการพัฒนาและทดสอบประสิทธิผลของระบบดูแลเฝ้าระวังภาวะซึมเศร้าและป้องกันการฆ่าตัวตายของวัยรุ่นในเขตสุขภาพที่ 10

วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาและพัฒนาแบบผสมผสาน 3 ระยะ กลุ่มตัวอย่างเฉพาะเจาะจง ได้แก่ ครูในโรงเรียนมัธยม บุคลากรทางการแพทย์ในโรงพยาบาลเครือข่าย ภาคีเครือข่ายที่ดูแลเด็กและเยาวชน และวัยรุ่นตอนต้นช่วงอายุ 13-15 ปีในเขตสุขภาพที่ 10 ครอบคลุมจังหวัดอุบลราชธานี ยโสธร ศรีสะเกษ อำนาจเจริญ และมุกดาหาร วัดผลลัพธ์ที่การเข้าถึงบริการ ภาวะซึมเศร้า และการฆ่าตัวตาย ประเมินด้วยแบบประเมินภาวะซึมเศร้าในวัยรุ่น (PHQ-A) และแบบประเมินความเสี่ยงการฆ่าตัวตาย 8 คำถาม (8Q) สถิติที่ใช้ คือ เชิงพรรณนา ความถี่ ร้อยละ ดำเนินการระหว่างมีนาคม 2561  ถึง เมษายน 2567

ผลการศึกษา: พบว่าระบบบริการสุขภาพจิตในวัยรุ่นที่มีภาวะซึมเศร้า ยังขาดการคัดกรองที่ครอบคลุม ไม่มีเครื่องมือคัดกรองที่เหมาะสมและขาดระบบการส่งต่อที่ชัดเจน การพัฒนาระบบดูแลเฝ้าระวังวัยรุ่นที่มีภาวะซึมเศร้า และเสี่ยงการฆ่าตัวตาย ประกอบด้วย 1) คัดกรองซึมเศร้าด้วยแบบ PHQ-A การประเมินความเสี่ยงการฆ่าตัวตายด้วย 8Q 2) กลุ่มที่เสี่ยงที่มีคะแนน PHQ-A 10 คะแนนขึ้นไป หรือมีค่า 8Q 10 คะแนนขึ้นไป จะถูกนำเข้าสู่การวินิจฉัยและบำบัดรักษา 3) กลุ่มเสี่ยงและมีอาการได้รับติดตามดูแลเฝ้าระวังด้วย PHQ-A และ 8Q มีช่องทางการติดต่อสื่อสาร ส่งต่อข้อมูลการดูแลอย่างต่อเนื่องทุกหน่วยงาน ตั้งแต่ระดับชุมชน โรงเรียน จนถึงโรงพยาบาลในเขตสุขภาพที่ 10 ผลลัพธ์ทำให้อัตราการเข้าถึงบริการเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 6.39 ในปี พ.ศ. 2562 เป็นร้อยละ 32.72 ในปี พ.ศ. 2566

สรุป: ระบบดูแลเฝ้าระวังภาวะซึมเศร้า และการฆ่าตัวตายในวัยรุ่น เขตสุขภาพที่ 10 ส่งผลให้วัยรุ่นในเขตสุขภาพที่ 10 เข้าถึงบริการได้มากขึ้น ได้รับการติดตามดูแลเฝ้าระวังจนอาการหายทุเลาและป้องกันความเสี่ยงต่อการฆ่าตัวตาย สามารถเป็นต้นแบบให้เขตสุขภาพอื่นนำไปปรับใช้ในบริบทของพื้นที่ได้