การติดตามและรายงานการเกิดอาการไม่พึงประสงค์แบบล่าช้าจากสารทึบรังสี ประเภทไม่แตกตัวเป็นประจุ
DOI:
https://doi.org/10.69598/tbps.16.2.97-110คำสำคัญ:
อาการไม่พึงประสงค์แบบล่าช้า, สารทึบรังสีประเภทไม่แตกตัวเป็นประจุ, อาการเสมือนการแพ้, อาการข้างเคียงบทคัดย่อ
อาการไม่พึงประสงค์แบบล่าช้าจากสารทึบรังสีมักไม่ได้รับการติดตามหรือเฝ้าระวังจากบุคลากรทางการแพทย์มากนัก เนื่องจากผู้ป่วยมักเกิดอาการภายหลังออกจากโรงพยาบาล ดังนั้นผู้ป่วยอาจเกิดอันตรายจากภาวะดังกล่าวได้ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารายงานการเกิดอาการไม่พึงประสงค์แบบล่าช้า ลักษณะอาการที่พบ ระยะเวลาการเกิดอาการ การจัดการตนเองเบื้องต้น โดยเป็นการศึกษาเชิงพรรณนาแบบเก็บข้อมูลไปข้างหน้า (prospective descriptive study) ในกลุ่มผู้ป่วยที่มารับการตรวจด้วยสารทึบรังสี ที่ศูนย์ภาพวินิจฉัย (ผู้ป่วยนอก) โรงพยาบาลศิริราช ระหว่างเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2562-มีนาคม พ.ศ. 2563 มีจำนวนผู้ป่วยทั้งหมด 434 ราย แบ่งเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่
กลุ่มที่ 1 (กลุ่มที่เกิดอาการเสมือนการแพ้แบบเฉียบพลันหลังตรวจภายใน 1 ชั่วโมง) จำนวน 87 ราย และกลุ่มที่ 2 (กลุ่มที่ไม่เกิดอาการแพ้แบบเฉียบพลัน) จำนวน 347 ราย โดยโทรศัพท์ติดตามอาการไม่พึงประสงค์ของผู้ป่วยทั้ง 2 กลุ่ม ที่เวลา 24 ชั่วโมง และ 7 วัน หลังจากได้รับสารทึบรังสี พบว่า มีรายงานการเกิดอาการไม่พึงประสงค์แบบล่าช้าทั้งหมด 61 ราย จาก 434 ราย คิดเป็นร้อยละ 14.1 ซึ่งส่วนใหญ่เป็นอาการข้างเคียง คิดเป็นร้อยละ 82 และพบอาการเสมือนการแพ้
คิดเป็นร้อยละ 19.7 ดังนั้น บุคลากรทางการแพทย์ควรให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยทุกราย แม้ว่าจะเกิดหรือไม่เกิดอาการแบบเฉียบพลันมาก่อน เกี่ยวกับอาการไม่พึงประสงค์แบบล่าช้า โดยเฉพาะอาการเสมือนการแพ้ ควรกลับมาโรงพยาบาลเพื่อ
ทำการตรวจวินิจฉัยและให้การรักษา นอกจากนี้ ควรมีการส่งมอบบัตรแพ้ยาและบันทึกประวัติแพ้สารทึบรังสีให้แก่ผู้ป่วย เพื่อเฝ้าระวังและป้องกันการแพ้สารทึบรังสีซ้ำต่อไป
เอกสารอ้างอิง
Chaopathomkul B. Thai national formulary: Contrast media in diagnostic radiology. Thailand Food and Drug Administration. [online]. 2019 [cited May 31, 2021]. Available from: http://www.radiologythailand.org/content/96.
Boyd B, Zamora CA, Castillo M. Managing adverse reactions to contrast agents. Magn Reson Imaging Clin N Am. 2017;25:737-42.
Rydberg J, Charles J, Aspelin P. Frequency of late allergy-like adverse reactions following injection of intravascular non-ionic contrast media. A retrospective study comparing a non-ionic monomeric contrast medium with a non-ionic dimeric contrast medium. Acta Radiol Diagn (Stockh). 1998;39(3):219-22.
Egbert RE, De Cecco CN, Schoepf UJ, McQuiston AD, Meinel FG, Katzberg RW. Delayed adverse reactions to the parenteral administration of iodinated contrast media. AJR Am J Roentgenol. 2014;203(6):1163-70.
Davenport MS, Asch D, Cavallo J, Cohan R, Dillman JR, Ellis JH et al. ACR manual on contrast media. American College of Radiology [online]. 2018 [cited May 26, 2021]. Available from: www.acr.org/Clinical-Resources/Contrast-Manual.
Tasker F, Fleming H, McNeill G, Creamer D, Walsh S. Contrast media and cutaneous reactions. Part 2: Delayed hypersensitivity reactions to iodinated contrast media. Clin Exp Dermatol. 2019;44:844-60.
Brockow K, Romano A, Aberer W, Bircher AJ, Barbaud A, Bonadonna P, et al. Skin testing in patients with hypersensitivity reactions to iodinated contrast media-a European multicenter study. Allergy. 2009;64(2):234-41.
Brockow K, Christiansen C, Kanny G, Clement O, Barbaud A, Bircher A, et al. Management of hypersensitivity reactions to iodinated contrast media. Allergy. 2005;60(2):150-8.
Gomez E, Ariza A, Blanca-Lopez N, Torres MJ. Nonimmediate hypersensitivity reactions to iodinated contrast media. Curr Opin Allergy Clin Immunol. 2013;13(4):345-53.
Akiyama M, Nakada T, Sueki H, Fujisawa R, Iijima M. Drug eruption caused by nonionic iodinated X-ray contrast media. Acad Radiol. 1998;5(1):159-61.
Courvoisier S, Bircher AJ. Delayed-type hypersensitivity to a nonionic, radiopaque contrast medium. Allergy. 1998;53(12):1221-4.
Watanabe H, Sueki H, Nakada T, Akiyama M, Iijima M. Multiple fixed drug eruption caused by iomeprol (Iomeron), a nonionic contrast medium. Dermatology. 1999;198(3):291-4.
Brockow K. Immediate and delayed cutaneous reactions to radiocontrast media. Chem Immunol Allergy. 2012;97:180-90.
Bellin MF, Stacul F, Webb JA, Thomsen HS, Morcos SK, Almen T, et al. Late adverse reactions to intravascular iodine based contrast media: an update. Eur Radiol. 2011;21(11):2305-10.
Sutton AG, Finn P, Grech ED, Hall JA, Stewart MJ, Davies A, et al. Early and late reactions after the use of iopamidol 340, ioxaglate 320, and iodixanol 320 in cardiac catheterization. Am Heart J. 2001;141(4):677-83.
Loh S, Bagheri S, Katzberg RW, Fung MA, Li C-S. Delayed adverse reaction to contrast-enhanced CT: a prospective single-center study comparison to control group without enhancement. Radiology. 2010;255(3):764-71.
Lemeshow S, Hosmer DW, Klar J, Lwanga SK, World Health Organization. Sample size for case-control studies. In: Lemeshow S, editors. Adequacy of sample size in health studies. Chichester: Wiley; 1990. p.16-20.
Naranjo CA, Busto U, Sellers EM, Sandor P, Ruiz I, Roberts EA, et al. A method for estimating the probability of adverse drug reactions. Clin Pharma col Ther. 1981;30:239-45.
Iordache AM, Docea AO, Buga AM, Mitrut R, Albulescu D, Zlatian O, et al. The incidence of skin lesions in contrast media-induced chemical hypersensitivity. Exp Ther Med. 2019;17(2):1113-24.
Lapi F, Cecchi E, Pedone C, Attanasio F, Banchelli G, Vannacci A, et al. Safety aspects of iodinated contrast media related to their physicochemical properties: a pharmacoepidemiology study in two Tuscany hospitals. Eur J Clin Pharmacol. 2008;64(7):723-37.
Kim YS, Choi YH, Cho YJ, Lee S, Yoon SH, Park CM, et al. Incidence of breakthrough reaction in patients with prior acute allergic-like reactions to iodinated contrast media according to the administration route. Korean J Radiol. 2018;19(2):352-7.
Christiansen C, Pichler WJ, Skotland T. Delayed allergy-like reactions to X-ray contrast media: mechanistic considerations. Eur Radiol. 2000;10(12):1965-75.
Panto PN, Davies P. Delayed reactions to urographic contrast media. Br J Radiol. 1986;59(697):41-4.
Abe S, Fukuda H, Tobe K, Ibukuro K. Protective effect against repeat adverse reactions to iodinated contrast medium: Premedication vs. changing the contrast medium. Eur Radiol. 2016;26(7):2148-54.
Jung JW, Choi YH, Park CM, Park HW, Cho SH, Kang HR. Outcomes of corticosteroid prophylaxis for hypersensitivity reactions to low osmolar contrast media in high-risk patients. Ann Allergy Asthma Immunol. 2016;117(3):304-9.
Lee SY, Yang MS, Choi YH, Park CM, Park HW, Cho SH, et al. Stratified premedication strategy for the prevention of contrast media hypersensitivity in high-risk patients. Ann Allergy Asthma Immunol. 2017;118(3):339-44.
Park HJ, Park JW, Yang MS, Kim MY, Kim SH, Jang GC, et al. Re-exposure to low osmolar iodinated contrast media in patients with prior moderate-to-severe hypersensitivity reactions: A multicentre retrospective cohort study. Eur Radiol. 2017;27(7):2886-93.
Maddox TG. Adverse reactions to contrast material: recognition, prevention, and treatment. Am Fam Physician. 2002;66(7):1229-34.
Subathra A, Sandhiya S, Kesavan R. An analysis of adverse drug reactions to radiographic contrast media reported during a 3 year period in a tertiary care hospital in south India. Indian J Physiol Pharmacol. 2014;58(1):45-50.
Inbaraj SD, Sidhu GR, Muthiah NS. Pharmacovigilance of radiographic contrast-induced adverse drug reactions in a tertiary care hospital of south India. Asian J Pharm Clin Res. 2017;10:364-6.
Patel D, Pillai A, Kausar F. A study of adverse drug reactions to iodinated contrast agents in tertiary care teaching hospital. Int J Basic Clin Pharmacol. 2019;8:2440-4.
