ภาษาไทย ผลลัพธ์ของการตรวจคัดกรองการแพ้ยาด้วยวิธีตรวจยีนกลุ่ม HLA-B*15:02 ในผู้ป่วยรายใหม่ที่ได้รับยาคาร์บามาซีปีน: กรณีศึกษาในโรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์
DOI:
https://doi.org/10.69598/tbps.17.2.119-137คำสำคัญ:
คาร์บามาซีปีน, ผู้ป่วยรายใหม่, วิธีตรวจยีน, อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาบทคัดย่อ
การศึกษาผลของการพัฒนาระบบตรวจคัดกรองด้วยยีนกลุ่ม HLA-B*15:02 สำหรับผู้ป่วยรายใหม่ที่ต้องได้รับยาคาร์บามาซีปีน (CBZ) โรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์ เป็นการศึกษาแบบย้อนหลัง แบ่งเป็น 2 ระยะคือ ช่วงก่อนพัฒนาระบบและหลังพัฒนาระบบ โดย สืบค้นข้อมูลจากระบบ HOSxP version 4.0 และแบบบันทึกประวัติผู้ป่วยในโรงพยาบาล แบบสอบถามความพึงพอใจของบุคลากร นำผลลัพธ์ของการดำเนินการมาวิเคราะห์ด้วยสถิติเชิงพรรณนา และสถิติเชิงวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่า มีผู้ป่วยผู้ป่วยรายใหม่ที่ต้องได้รับยา CBZ ทั้งหมด 60 ราย (ในช่วงก่อนและหลังพัฒนาระบบจำนวน 31 ราย และ 29 รายตามลำดับ) ก่อนการพัฒนาระบบ มีผู้ป่วยได้รับการการตรวจคัดกรองยีน 24 ราย (ร้อยละ 77.42) และมีรายงานผลตรวจคัดกรองยีนกลุ่ม HLA-B*15:02 เป็นผลบวก 1 รายซึ่งยังไม่ได้เริ่มใช้ยา พบอุบัติการณ์อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ADR) เท่ากับ 0.161 โดยพบจำนวนผู้ป่วยเกิด ADR ในระดับไม่รุนแรง (Non-serious ADR) ทั้งหมด 5 ราย โดยผู้ป่วย 4 รายใน 5 รายนี้มีผลตรวจคัดกรองยีนเป็นลบ และพบ ADR ในระดับรุนแรง (Serious ADR) 1 รายในผู้ป่วยที่ไม่ได้ส่งตรวจยีน หลังการพัฒนาระบบตรวจคัดกรองฯ ที่มีขั้นตอนดำเนินงานชัดเจน กำหนดผู้รับผิดชอบที่เกี่ยวข้องและติดตามผู้ป่วยแบบอย่างต่อเนื่อง รวมถึงการให้ความรู้กับผู้ป่วยสังเกตอาการนำ มีผู้ป่วยรายใหม่ที่ต้องได้รับยา CBZ ทั้งหมด 29 ราย ส่งตรวจคัดกรองยีน 28 ราย (ร้อยละ 96.55) สูงขึ้นจากช่วงแรก และมีรายงานผลตรวจคัดกรองยีนกลุ่ม HLA-B*15:02 เป็นบวก 5 ราย พบอุบัติการณ์ ADR เท่ากับ 0.206 โดยพบในระดับที่ไม่รุนแรงและพบในผู้ป่วยที่มีผลตรวจคัดกรองยีนกลุ่ม HLA-B*15:02 เป็นลบ 6 ราย ผลการดำเนินการด้านระยะเวลารอผลทางห้องปฏิบัติการลดลง ความพึงพอใจของบุคลากรทางการแพทย์อยู่ในระดับสูง จากการดำเนินการพัฒนาระบบดังกล่าวในช่วงหลังจากการพัฒนาระบบตรวจคัดกรองฯ แพทย์และทันตแพทย์เห็นความสำคัญของการส่งตรวจคัดกรองยีนแพ้ยา CBZ ก่อนเริ่มใช้ยามากขึ้น โดยให้ความร่วมมือในการส่งผู้ป่วยตรวจคัดกรอง ทั้งนี้อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา CBZ มีโอกาสเกิดขึ้นในผู้ป่วยที่มีผลตรวจยีนกลุ่ม HLA-B*15:02 เป็นลบ ดังนั้นการมีขั้นตอนการติดตาม Intensive ADR ตั้งแต่เริ่มใช้ยาและติดตามไปอีก 6 เดือน ทำให้ผู้ป่วยได้รับความปลอดภัยจากการใช้ยา การศึกษานี้ไม่มีการตรวจ allele อื่น ๆ เช่น HLA-B*15:21 หรือ HLA-B*46:01 หรือ HLA-B*13:01 ที่อาจจะส่งผลต่ออาการไม่พึงประสงค์จาก CBZ ได้เช่นกัน
เอกสารอ้างอิง
Clinical guidelines for drug epilepsy administration. In: Kanchana Auntwong, editors. Clinical practice guidelines for epilepsy 1st edition BKK: Neurological Institute of Thailand; 2016. p.35-50. (In Thai)
Locharernkul C, Shotelersuk V, Hirankarn N. Pharmacogenetic screening of carbamazepine-induced severe cutaneous allergic reactions. J Clin Neurosci. 2011; 18(10):1289-94.
Tassaneeyakul W, Tiamkao S, Jantararoungtong T, Chen P, Lin SY, Chen WH, et al. Association between HLA-B*1502 and carbamazepine-induced severe cutaneous adverse drug reactions in a Thai population. Epilepsia. 2010;51(5):926-30.
Locharernkul C, Loplumlert J, Limotai C, Korkij W, Desudchit T, Tongkobpetch S, et al. Carbamazepine and phenytoin induced Stevens-Johnson syndrome is associated with HLA-B*1502 allele in Thai population. Epilepsia. 2008;49(12):2087-91.
Kulkantrakorn K, Tassaneeyakul W, Tiamkao S, Jantararoungtong T, Prabmechai N, Vannaprasaht S, et al. HLA-B*1502 Strongly Predicts Carbamazepine-Induced Stevens-Johnson Syndrome and Toxic Epidermal Necrolysis in Thai Patients with Neuropathic Pain. Pain Pract. 2011;12(3):202-8.
Secretary of the Cabinet [Internet]. Announcement of the National Health Security Board (Number 17) topic: Type and scope of Public health services. [cited 2020 May 5] Available from: https://ratchakitcha2.soc.go.th/
Pearce RE, Lu W, Wang Y, Uetrecht JP, Correia MA, Leeder JS. Pathways of carbamazepine bioactivation in vitro. III. The role of human cytochrome P450 enzymes in the formation of 2,3- dihydroxycarbamazepine. Drug Metab Dispos. 2008;36(8):1637-49.
Roongpisuthipong W, Klangjareonchai T, Komkris T. Stevens-Johnson Syndrome (SJS), Toxic Epidermal Necrolysis (TEN) and SJS-TEN Overlap: Etiologies and Clinical Outcomes in BMA Medical College and Vajira Hospital. Vajira Medical Journal. 2009;53(1):69-75. (In Thai)
Phiwat Thai Public Health Foundation and Hfocus news agency in-depth health system [Internet]. NHSO board approves 'gene testing' before drug initiation in epilepsy patients Reduce the risk of allergic reactions to the drug "Stevens Johnson Syndrome" [Cite 2020 May 12] Available from: https://www.hfocus.org/
Chen P, Lin J-J, Lu C-S, Ong C-T, Hsieh PF, Yang C-C, et al. Carbamazepine-Induced Toxic Effects and HLA-B*1502 Screening in Taiwan. N Engl J Med. 2011;364(12):1126-33.
Lim KS, Kwan P, Tan CT. Association of HLA-B*1502 allele and carbamazepine induced severe adverse cutaneous drug reaction among Asians, a review. Neurol Asia. 2008;13:15-21.
Man CB, Kwan P, Baum L, Yu E, Lau KM, Cheng AS, et al. Association between HLAB*1502 allele and antiepileptic drug-induced cutaneous reactions in Han Chinese. Epilepsia. 2007;48(5):1015-8.
Pavlos R, Mallal S, Phillips E. HLA and pharmacogenetics of drug hypersensitivity. Pharmacogenomics. 2012;13(11): 1285-306.
Wang Q, Zhou JQ, Zhou LM, Chen ZY, Fang ZY, Chen SD, et al. Association between HLA-B*1502 allele and carbamazepine-induced severe cutaneous adverse reactions in Han people of southern China mainland. Seizure. 2011;20(6):446-8.
Maan JS, Duong TvH, Saadabadi A. Carbamazepine [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; c2022 [Updated 2021 Aug 6; cited 2021 Dec 14]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482455/
Sukasem C, Chaichan C, Nakkrut T, Satapornpong P, Jaruthamsophon K, Jantararoungtong T, et al. Association between HLA-B Alleles and Carbamazepine-Induced Maculopapular Exanthema and Severe Cutaneous Reactions in Thai Patients. J Immunol Res. 2018;2018:2780272.
Faculty of Pharmacy, Mahidol University [Internet]. Clinical pharmacy guideline for genetic testing HLA-B*15:02 in carbamazepine use. [cited 2020 May 5] Available form: https://pharmacy.mahidol.ac.th/
Euasobhon P, Jirachaipitak S, Chanpradub S, Rushatamukayanunt P, Limwongse C, Courtney P. Association of Oxcarbazepine-induced Cutaneous Adverse Drug Reactions with HLA-B*15:02 Allele. Siriraj Med J. 2020;72:174-80.
Koomdee N, Pratoomwun J, Jantararoungtong T, Theeramoke V, Tassaneeyakul W, Klaew-songkram J, et al. Association of HLA-A and HLA-B Alleles with Lamotrigine-Induced Cutaneous Adverse Drug Reactions in the Thai Population. Front Pharmacol. 2017;8:879.
Tennis P, Stern RS. Risk of serious cutaneous disorders after initiation of use of phenytoin, carbamazepine, or sodium valproate: a record linkage study. Neurol. 1997;49(2):542-6.
Roujeau JC, Kelly JP, Naldi L, Rzany B, Stern RS, Anderson T, et al. Medication use and the risk of Stevens-Johnson syndrome or toxic epidermal necrolysis. N Engl J Med. 1995;333(24):1600-7.
Phillips EJ, Sukasem C, Whirl-Carrillo M, Muller DJ, Dunnenberger HM, Chantratita W, et al. Clinical Pharmacogenetics Implementation Consortium Guideline for HLA Genotype and Use of Carbamazepine and Oxcarbazepine: 2017 Update. Clin Pharmacol Ther. 2018;103(4):574-81.
Yang C, Dao R, Lee T, Lu C, Yang C, Hung S, et al. Severe cutaneous adverse reactions to antiepileptic drugs in Asians. Neurol. 2011;77(23):2025-2033
Park C, Kang D, Kang M, Kim S, Ye Y, Kim S, et al. Severe Cutaneous Adverse Reactions to Antiepileptic Drugs: A Nationwide Registry-Based Study in Korea. Allergy Asthma Immunol Res. 2019;11(5):709.
