การศึกษาความสัมพันธ์เชิงวิวัฒนาการ และข้อมูลมอร์โฟเมทริกส์ของปีก แมลงวันผลไม้เผ่า Dacini (Diptera: Tephritidae) ในประเทศไทย

บทคัดย่อ

แมลงวันผลไม้ (Tephritidae: Dacinae: Dacini) มีความแปรผันของรูปร่างลักษณะภายนอกเป็นอย่างมาก ก่อให้เกิดปัญหาในการวินิจฉัยชนิดแมลงวันผลไม้ ส่งผลต่อการกีดกันการค้าระหว่างประเทศ รวมทั้งยากต่อการตัดสินใจในการหาแนวทางในการป้องกันกำจัด การศึกษาครั้งนี้ เป็นการนำความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการร่วมกับเทคนิคมอร์โฟเมทริกส์ มายืนยันการจำแนกชนิดแมลงวันผลไม้ ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจของไทย โดยทำการศึกษาในแมลงวันผลไม้ 6 ชนิด ได้แก่ Bactrocera correcta, B. carambolae, B. dorsalis,  B. latifrons, Zeugodacus cucurbitae และ Z. tau โดยได้เก็บรวบรวมตัวอย่างแมลงวันผลไม้จากสวนผลไม้หลายชนิด และใช้กับดักฟีโรโมนติดในภูมิภาคต่าง ๆ ของประเทศไทย ระหว่างปี 2560 – 2561 นำมาศึกษาความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการของแมลงวันผลไม้ ด้วยการวิเคราะห์ข้อมูลลำดับนิวคลีโอไทด์ของตำแหน่งยีน Cytochrome c oxidase subunit I (cox1) ด้วย Maximum Likelihood และ Bayesian Inference ผลการวิเคราะห์ พบว่า ให้ผลที่สอดคล้องกัน โดยแมลงวันผลไม้สกุล Zeugodacus ซึ่งประกอบด้วย Z. cucurbitae และ Z. tau นั้น แยกออกจากสกุล Bactrocera อย่างชัดเจน และจากการศึกษามอร์โฟเมทริกส์ปีกแมลงวันผลไม้ พบว่า มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P < 0.05) โดยขนาดเซนทรอยด์จากแมลงวันทองฝรั่ง B. latifrons มีขนาดเล็กสุด (5.53 ± 0.08 มม.) และ Z. tau มีขนาดใหญ่สุด (6.40 ± 0.09 มม.) การศึกษารูปร่างของปีกด้วยวิธี Canonical Variate Analysis (CVA) สามารถแยกความแตกต่างของรูปร่างปีกแมลงผลไม้สกุล Zeugodacus ออกจากสกุล Bactrocera ได้อย่างชัดเจน อีกทั้งรูปร่างปีกของแมลงวันผลไม้ในสกุลเดียวกันมีความคล้ายคลึงกันมากกว่าแมลงวันผลไม้ต่างสกุล การศึกษาครั้งนี้ เป็นการนำเสนอข้อมูลพื้นฐานสำหรับการจำแนกชนิดของแมลงวันผลไม้เผ่า Dacini ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจในประเทศไทยอย่างถูกต้อง ด้วยวิธีการที่มีมาตรฐานและเป็นที่ยอมรับในระดับสากล  อย่างไรก็ตาม จำเป็นต้องมีการศึกษาทางชีวโมเลกุลโดยการศึกษายีนเพิ่มเติมในการจำแนกแมลงวันผลไม้เผ่า Dacini ที่มีอยู่ในประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้านให้ครอบคลุมมากยิ่งขึ้น