ศึกษาการจำแนกชนิดกล้วยไม้สกุลหวาย (Dendrobium Sw.) เพื่อตรวจสอบติดตามและควบคุมไม่ให้การส่งออกมีผลกระทบเสียหายต่อประชากรของชนิดพันธุ์ในธรรมชาติตามพระราชบัญญัติพันธุ์พืช พ.ศ. 2518

บทคัดย่อ

กล้วยไม้สกุลหวาย (Dendrobium Sw.)เป็นพืชอนุรักษ์ตามพระราชบัญญัติพันธุ์พืชพ.ศ. 2518 และอยู่ในบัญชีที่ 2 องอนุสัญญาไซเตส ตามหลักเกณฑ์ของอนุสัญญาไซเตสกำหนดให้การทำการค้าระหว่างประเทศต้องมีการตรวจสอบติดตามว่าการค้าดังกล่าวไม่มีผลกระทบเสียหายต่อประชากรของชนิดพืชเหล่านั้น ในธรรมชาติจึงได้ทำการสำรวจประชากรกล้วยไม้สกุลหวายในแหล่งแพร่กระจายพันธุ์และตลาดการค้าชายแดน นอกจากนี้ต้นกล้วยไม้มักทำการค้าในขณะที่ไม่มีดอก จึงเป็นการยากในการจำแนกของพนักงานเจ้าหน้าที่ ดังนั้นเพื่อไม่ให้การค้ามีผลกระทบต่อชนิดกล้วยไม้ที่หายากและใกล้สูญพันธุ์ จึงทำการศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาของกล้วยไม้สกุลหวายในขณะที่ไม่มีดอก จากตัวอย่างที่พบในธรรมชาติ จากสถานที่เพาะเลี้ยงพืชอนุรักษ์วงศ์กล้วยไม้ และกล้วยไม้ป่าของกลางทำการศึกษาระหว่างเดือนตุลาคม พ.ศ. 2551 ถึง กันยายน พ.ศ. 2552จากการสำรวจกล้วยไม้สกุลหวายในแหล่งแพร่กระจายพันธุ์พบจำนวน 45 ชนิด และผลการสำรวจชนิดกล้วยไม้สกุลหวายที่มีการค้าตามแนวชายแดนพบจำนวน 62 ชนิด มี 6 ชนิดถูกจัดอยู่ในสถานภาพหายากและใกล้สูญพันธุ์ได้แก่ ผาเวียง(D.albosanguineum Lindl. &Paxton) เอื้องสายมรกต (D. chrysanthumWall. ex Lindl.) เอื้องสายวิสูตร (D. falconeri Hook.) หวายเจดีย์ (D. garettii Seidenf.)นางลม (D. peguanum Lindl.) และเอื้องมณีไตรรงค์ (D. ardianum R.Warner) จากการศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยากล้วยไม้สกุลหวายขณะที่ไม่มีดอก พบว่า สามารถใช้ลักษณะรูปทรงของลำลูกกล้วยจำแนกกล้วยไม้สกุลหวายได้ 10 กลุ่ม ดังนี้ ลำต้นรูปก้างปลา ลำลูกกล้วยแบน ลำลูกกล้วยปุ่มปม ลำลูกกล้วยรูปทรงกระบอก ลำลูกกล้วยรูปกระบอง ลำลูกกล้วยรูปกระสวย ลำลูกกล้วยรูปไข่ หรือรูปรี รูปคล้ายลำลูกกล้วย ลำลูกกล้วยสี่เหลี่ยม และลำลูกกล้วยเป็นเอกลักษณ์