ความหลากหลายทางชีวภาพของแมลงน้ำในนาข้าวตามการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่างสอง

บทคัดย่อ

ระบบการเกษตรปลอดภัยหรือการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสำหรับพืชอาหาร (Good Agricultural Practices: GAP) ได้รับการส่งเสริมมากขึ้นเรื่อยๆ เพื่อป้องกันและลดความเสี่ยงของอันตรายที่เกิดขึ้นในสินค้าเกษตรและอาหารทั้งต่อผู้ผลิตและผู้บริโภค ซึ่งมีข้อกำหนดที่สำคัญในเรื่องแหล่งน้ำที่ใช้ในการเพาะปลูก ต้องมาจากแหล่งน้ำที่ไม่มีสภาพแวดล้อมซึ่งก่อให้เกิดการปนเปื้อนวัตถุหรือสิ่งที่เป็นอันตรายต่อผลิตผล วัตถุประสงค์ของงานวิจัยเพื่อศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของแมลงน้ำในระบบนิเวศในบ่อน้ำนาแบบเกษตรปลอดภัย และนาแบบใช้สารเคมี เพื่อใช้เป็นตัวบ่งชี้คุณภาพน้ำทางชีวภาพ โดยการลงพื้นที่เก็บตัวอย่างและวิเคราะห์คุณภาพน้ำและแมลงน้ำในบ่อน้ำนาแบบใช้สารเคมี และนาแบบเกษตรปลอดภัย พื้นที่เป้าหมายกลุ่มจังหวัดภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่างสอง ได้แก่ ศรีสะเกษ อำนาจเจริญ ยโสธร และอุบลราชธานี ในเดือนมีนาคม สิงหาคม และธันวาคม พ.ศ. 2561 จากการวิเคราะห์ค่าดัชนีความหลากชนิด (Shannon-Wiener’s index: H') ของแมลงน้ำ พบว่า H' ของนาแบบเกษตรปลอดภัยในทุกพื้นที่ศึกษาทั้ง 4 จังหวัดมีค่าสูงกว่า H' ของนาแบบใช้สารเคมีทุกพื้นที่ศึกษาอย่างมีนัยสำคัญ (p < 0.05) ซึ่งพบความหลากหลายและจำนวนแมลงน้ำสูงที่สุดในนาแบบเกษตรปลอดภัย จังหวัดยโสธร คือ 7 อันดับ 17 วงศ์ โดยแมลงน้ำที่มีความหลากหลายมากที่สุดคือ มวนน้ำ (7 วงศ์) แมลงปอ (3 วงศ์) แมลงหนอนปลอกน้ำ (2 วงศ์) ด้วงน้ำ (2 วงศ์) แมลงชีปะขาว (1 วงศ์) แมลงสองปีก (1 วงศ์) และแมลงสโตนฟลาย (1 วงศ์) ส่วนพื้นที่ที่พบความหลากหลายน้อยที่สุด คือนาที่ใช้สารเคมีในจังหวัดอำนาจเจริญ พบแมลงน้ำ 4 อันดับ 8 วงศ์ นอกจากนี้ยังพบว่าแมลงน้ำที่เป็นตัวบ่งชี้คุณภาพน้ำดี-ดีมาก ได้แก่กลุ่ม แมลงชีปะขาว แมลงหนอนปลอกน้ำ และแมลงสโตนฟลาย ในพื้นที่นาแบบเกษตรปลอดภัยซึ่งสอดคล้องกับผลการตรวจวัดคุณภาพน้ำที่พบค่าออกซิเจนละลายสูง และค่าความสกปรกของน้ำต่ำ