การใช้ประโยชน์พืชวงศ์ขิงตามภูมิปัญญาท้องถิ่นอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย และการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อเพื่อการอนุรักษ์
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจการใช้ประโยชน์จากพืชสมุนไพรวงศ์ขิงตามภูมิปัญญาท้องถิ่นอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย และศึกษาวิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชสมุนไพรวงศ์ขิงเพื่อการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน ซึ่งทำการสำรวจเก็บข้อมูลในช่วงเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน 2562 โดยการสัมภาษณ์ปราชญ์ชาวบ้านในพื้นที่ จากการสำรวจพบการใช้ประโยชน์จากพืชสกุลขิง จำนวน 6 สกุล 23 ชนิด โดยสกุลที่มีการใช้ประโยชน์มากที่สุด คือ Curcuma จำนวน 7 ชนิด รองลงมาคือ Zingiber จำนวน 6 ชนิด โดยส่วนของพืชที่มีการนำมาใช้ประโยชน์มากที่สุด คือ เหง้า ขณะที่การใช้ประโยชน์ส่วนใหญ่เป็นการใช้รักษาโรคเกี่ยวกับทางเดินอาหาร เช่น ขับลมในกระเพาะอาหาร โรคกระเพาะอาหาร ท้องอืดท้องเฟ้อ เป็นต้น สำหรับการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชสมุนไพรวงศ์ขิงนั้น จะทำการศึกษาเบื้องต้นเกี่ยวกับวิธีการฟอกฆ่าเชื้อที่เหมาะสม ซึ่งผู้วิจัยได้ทำการคัดเลือกพืชสมุนไพรวงศ์ขิงที่ชาวบ้านนิยมนำมาใช้ประโยชน์ จำนวน 2 ชนิด ได้แก่ ว่านมหาเสน่ห์ และว่านเฒ่าหนังแห้ง โดยนำชิ้นส่วนหน่อของว่านทั้ง 2 ชนิด มาทำการฟอกฆ่าเชื้อด้วยสารฟอกขาวที่มีชื่อการค้าคือ ไฮเตอร์ (ซึ่งมีโซเดียมไฮโปคลอไรท์ 6%) ที่ระดับความเข้มข้นและเวลาที่แตกต่างกัน จากนั้นย้ายเลี้ยงหน่อว่านที่ผ่านการฟอกฆ่าเชื้อแล้วบนอาหารวุ้นสูตร MS เป็นเวลา 8 สัปดาห์ ผลจากการทดลองพบว่า วิธีการฟอกฆ่าเชื้อหน่อว่านมหาเสน่ห์ที่ดีที่สุด คือ การฟอกฆ่าเชื้อด้วยสารละลายไฮเตอร์ความเข้มข้น 10% นาน 15 นาที โดยมีอัตราการรอดของชิ้นส่วนสูงสุด 86.0% ขณะที่วิธีการฟอกฆ่าเชื้อหน่อว่านเฒ่าหนังแห้งที่ดีที่สุด คือ การฟอกฆ่าเชื้อด้วยสารละลายไฮเตอร์ความเข้มข้น 10% นาน 10 นาที โดยมีอัตราการรอดของชิ้นส่วนสูงสุด 63.4%
Article Details
มหาวิทยาลัยรามคำแหง
เอกสารอ้างอิง
จิราภรณ์ ปาลี. 2016. การขยายพันธุ์ต้นลิงลาว (Tupistra albiflora K. Larsen) ในสภาพธรรมชาติและการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ. Sci. & Tech. RMUTT J. 6 (2): 1 - 16.
จันทร์เพ็ญ ใจซื่อ, สุรพล ฐิติธนากุล, สรายุทธ อ่อนสนิทและเยาวพรรณ สนธิกุล. 2562. เทคนิคการฟอกฆ่าเชื้อชิ้นส่วนต้นหม้อข้าวหม้อแกงลิงจากธรรมชาติเพื่อการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ. KHON KAEN AGR. J. 47 (SUPPL. 1): 1515 – 1520.
จรัญ มากน้อย และพวงเพ็ญ ศิริรักษ์. 2555. พืชสกุลขมิ้นในประเทศไทย. วนิดาการพิมพ์,เชียงใหม่.
นงนุช เลาหะวิสุทธิ์, อัจฉรี เรืองเดช, สมเกียรติ สีสนอง และสมชาย หวังวิบูลย์กิจ. 2560.
ผลของสารฟอกฆ่าเชื้อและสารควบคุมการเจริญเติบโตในการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ
พรรณไม้น้ำบูเซป Bucephalandra sp. วารสารเกษตรพระจอมเกล้า. 35 (2):
95 – 103.
นิพิจ พินิจผล และพีระศักดิ์ ฉายประสาท. 2551.
การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อกล้วยน้ำว้ามะลิอ่อง. Agricultural Sci. J. 39 (3) (Suppl): 116 - 119.
ภพเก้า พุทธรักษ์ และวารุต อยู่คง. 2555. การขยายพันธุ์โมกพวง พุดจีบ รักขาว และรักม่วง โดยเทคนิคการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ. วารสารมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ (สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี). 4 (7): 91 - 103.
ภพเก้า พุทธรักษ์, วารุต อยู่คง และมณฑล สงวนเสริมศรี. 2554. การขยายพันธุ์ว่านสี่ทิศโดยการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อในสภาพปลอดเชื้อ. วารสารนเรศวรพะเยา. 4 (3): 3 - 8.
รุ่งอรุณ ดอนจันทร์ทอง, ณ. นพชัย ชาญศิลป์, สรรลาภ สงวนดีกุล และณัฐวุฒิ รอดบุตร. 2560.
การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อบัวยักษ์ออสเตรเลีย (Nymphaea gigantea). วารสารวิจัย. 10 (2): 1 - 7.
รัตนา ขามฤทธิ์ และจิตรกร ปรีแม่น. 2562. การฟอกฆ่าเชื้อที่ผิวและการชักนำให้เกิดต้นจาก
ไรโซมของไพลในหลอดทดลอง. แก่นเกษตร. 47 ฉบับพิเศษ 1: 1393 - 1398.
สำนักงานหอพรรณไม้. 2557. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันท์ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2557. กรุงเทพฯ: สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช.
อุบล สมทรง. 2556. การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อส้มซ่า (Citrus medica L. var. linetta Risso). วารสารเกษตรพระวรุณ. 10: 29 - 38.
อรุณี ม่วงแก้วงาม. 2557. ผลของสารควบคุมการเจริญเติบโตต่อการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อดาหลา (Etlingera elatior). Songklanakarin J. Pl. Sci. 1 (1): 10 - 13.
Chotigamas, T., Sripaoraya, S., Gateprasert, M., Vanichsriratana, W. and Sirisansaneeyakul,
S. 2009. The Tissue Culture Optimization for Amorphophallus oncophyllus Cell suspension for Konjac Glucomannan Production. Retrieved from https://pdfs.semanticscholar.org/b630/
2c901230d8164b59686411fce18d1764d8b7.pdf
Chuakul, W. and Boonpleng, A. 2546. Ethnomedical Uses of Thai Zingiberaceous Plant (1). วารสารสมุนไพร. 10 (1): 33 - 39.
Jantan, I.B., Yassin, M.S.M., Chin, C.B., Chen, L.L. and Sim, N.L. 2003. Antifungal Activity of the Essential Oils of Nine Zingiberaceae Species. Pharm. Biol. 41 (5): 392 - 397.
Kaewsri, W. 2006. Systematic Studies of the Genus Amomum Roxb. (Zingiberaceae) in Thailand. Thesis for the Degree of Doctor of Philosophy (Horticulture). Kasetsart University.
Kress, W.J., Prince, L.M. and Williams, K.J. 2002. The Phylogeny and a New Classification of the Gingers (Zingiberaceae): Evidence from Molecular Data. Am. J. Bot. 89 (10): 1682 - 1696.
Larsen, K. and Larsen, S.S. 2006. Gingers of Thailand. Queen Siriki Botanic Garden. Chiang Mai. p.184.
Palee, J., Dheeranupattana, S., Jatisatienr, A. and
Wangkarn, S. 2013. Effects of BA and NAA on Micropropagation and Stemona Alkaloids Production of Stemona curtisii Hook.f. CHIANG MAI J SCI 40 (3):
356 – 363.
Saensouk, S. 2006. Taxonomy and Biology of the Genus Alpinia Roxb. (Zingiberaceae) in Thailand. Thesis for the Degree of Doctor of Philosophy. Khon Kaen University.
Sirirugsa, P. 1989. The Genus Kaempferia (Zingiberaceae) in Thailand. Nordic Journal of Botany. 9: 256 - 260.
Sirirugsa, P. 1992a. A Revision of the Genus Boesenbergia (Zingiberaceae) in Thailand. Natural History Bulletin of the Siam Society. 40: 67 - 90.
Sirirugsa, P. 1992b. Taxonomy of the Genus Kaempferia (Zingiberaceae) in Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany). 19: 1 - 15.
Sirirugsa, P., Larsen, K. and Maknoi, C. 2007. The Genus Curcuma L. (Zingiberaceae): Distribution and Classification with Reference to Species Diversity in Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore. 59: 203 - 220.
Sirirugsa, P. 1998. Thai Zingiberaceae: Species Diversity and Their Uses. Pure Appl. Chem. 70 (11): 2111 - 2118.
Theilade, I. 1999. A Synopsis of the Genus Zingiber (Zingiberaceae) in Thailand. Nordic Journal of Botany. 19: 389 - 410.
Triboun, P. 2006. Biogeography and Biodiversity of the Genus Zingiber in Thailand. Thesis for the Degree of Doctor of Philosophy. Khon Kaen University.
Udomthanadech, K., Vajrodaya, S. and Paisooksantivatana, Y. 2015. Antibacterial Properties of the Extracts from some Zingibereous Species in Thailand Against Bacteria Causing Diarrhea and Food Poisoning in Human. Int Trans J Eng Manage Appl Sci Technol. 6(5): 203 – 213.Voravuthikunchai, S.P. 2007. Family Zingiberaceae Compounds as Functional Antimicrobials, Antioxidants, and Antiradicals. Food 1 (2): 227 - 240.
