อิทธิพลของการป้องกันไฟต่อการเปลี่ยนแปลงสังคมพืชในสวนพฤกษศาสตร์สกุโณทยาน อำเภอวังทอง จังหวัดพิษณุโลก

บทคัดย่อ

การศึกษาอิทธิพลของการป้องกันไฟต่อการเปลี่ยนแปลงสังคมพืชในสวนพฤกษศาสตร์สกุโณทยาน อำเภอวังทอง จังหวัดพิษณุโลก มีวัตถุประสงค์เพื่อระบุชนิดของไม้ต้น และศึกษาโครงสร้างของสังคมพืชที่เปลี่ยนแปลงไป เนื่องจากอิทธิพลของการกันไฟต่อเนื่องเป็นเวลานาน ด้วยการวางแปลงตัวอย่างแบบเป็นระบบ ขนาด 20x20 เมตร กระจายทั่วพื้นที่ จำนวน 26 แปลง ทำการเก็บข้อมูลชนิด จำนวนต้น และขนาดเส้นรอบวงเพียงอกของไม้ต้น ระหว่างเดือนมีนาคมถึงเดือนมิถุนายน 2560 พร้อมทั้งเก็บตัวอย่างดินในแต่ละแปลง เพื่อตรวจวิเคราะห์สมบัติในห้องปฏิบัติการ ผลการศึกษาพบว่า มีชนิดไม้ต้น 79 ชนิด 66 สกุล 34 วงศ์ โดยประดู่ป่า (Pterocarpus macrocarpus) สาธร (Millettia leucantha) และยางเหียง (Dipterocarpus obtusifolius) เป็นชนิดไม้ที่มีดัชนีค่าความสำคัญ (IVI) สูงสุด 3 อันดับแรก เท่ากับร้อยละ 25.4, 21.7 และ 16.4 ตามลำดับ สามารถจัดกลุ่มหมู่ไม้ (CA) ออกเป็น 3 สังคมพืช ได้แก่ สังคมป่าเต็งรัง (DDF) สังคมป่าผสมผลัดใบ (MDF) และบริเวณรอยต่อของป่า (ECA) หรือสังคมป่ารุ่นสอง สำหรับความสามารถในการสืบต่อพันธุ์ของชนิดไม้เด่นแต่ละหมู่ไม้ พบว่า ในสังคมป่าเต็งรังและบริเวณรอยต่อของป่า ไม่ประสบความสำเร็จ เนื่องจากไม่พบกล้าไม้และไม้รุ่นของชนิดพันธุ์ดังกล่าวในพื้นที่ ต่างจากชนิดพันธุ์เด่นในสังคมป่าผสมผลัดใบ ที่มีการสืบต่อพันธุ์ได้ดี เพราะว่าพบทั้งกล้าไม้และไม้รุ่นเจริญอยู่เป็นจำนวนมาก ผลที่เกิดขึ้นจากการกันไฟป่าต่อเนื่องเป็นเวลานาน ทำให้ดินในป่าบริเวณรอยต่อของสังคมพืช มีความชื้นต่างจากป่าเต็งรังอย่างมีนัยสำคัญ ส่งผลให้เมล็ดไม้ของพืชในป่าผสมผลัดใบที่อยู่ใกล้เคียง สามารถรุกล้ำเข้ามาเจริญเป็นกล้าไม้และตั้งตัวเป็นไม้รุ่นได้มากขึ้น ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงชนิดพันธุ์เด่นและโครงสร้างของสังคมพืชจากป่าเต็งรังและบริเวณรอยต่อของสังคมไปเป็นป่าผสมผลัดใบ เนื่องจากไม่มีไฟป่าเป็นตัวกำจัดกล้าไม้และไม้รุ่นของชนิดไม้จากป่าเบญจพรรณที่รุกล้ำเข้ามาให้หมดไป

การป้องกันไฟป่าต่อเนื่องเป็นเวลายาวนาน ส่งผลให้พื้นที่ป่าเต็งรังมีพื้นที่ลดลง เนื่องจากชนิดไม้เด่นในสังคม ไม่ประสบความสำเร็จในการสืบต่อพันธุ์ตามธรรมชาติ ดังนั้น แนวทางในการอนุรักษ์และจัดการป่าไม้ในพื้นที่สวนพฤกษศาสตร์สกุโณทยาน จึงควรมีการเผาป่าแบบมีการควบคุม เพื่อให้โครงสร้างป่าและชนิดไม้เด่นในสังคมของป่าเต็งรังสามารถสืบต่อพันธุ์ตามธรรมชาติได้ตามปกติ