สถานภาพปัจจุบันและแนวทางการจัดการของการอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิด ไม้ยางนาของกรมป่าไม้

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้ได้ดำเนินการศึกษาในพื้นที่แปลงอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิดไม้ยางนาของกรมป่าไม้ในพื้นที่ 13 จังหวัด โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สถานภาพปัจจุบันของการอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิดไม้ยางนา และเสนอแนวทางการจัดการแปลงอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิด โดยการรวบรวมข้อมูลลักษณะทั่วไป และข้อมูลการเติบโต (ความสูงทั้งหมด และเส้นผ่านศูนย์กลาง) ในระหว่างเดือนตุลาคม พ.ศ. 2554 ถึงธันวาคม พ.ศ. 2555 ตลอดจนใช้ SWOT analysis ในการประเมินสถานภาพปัจจุบัน

ผลการศึกษาพบว่า มีแปลงอนุรักษ์จำนวนทั้งหมด 36 แปลง โดยมีขนาดเนื้อที่ที่หลากหลายตั้งแต่ 3-200 ไร่ มีอายุ 12-51 ปี ส่วนมากมีระยะปลูก 4x4 เมตร และ 4x2 เมตร โดยแปลงของสถานีวนวัฒนวิจัยสุราษฎร์ธานีมีอัตราความเพิ่มพูนเฉลี่ยรายปีของความสูงสูงสุดเท่ากับ 1.64 เมตรต่อปี ขณะที่แปลงของสถานีวนวัฒนวิจัยเชียงรายมีอัตราความเพิ่มพูนเฉลี่ยรายปีของเส้นผ่านศูนย์กลางเพียงอกมากสุด คือ 1.67 เซนติเมตรต่อปี ผลการวิเคราะห์ SWOT analysis พบว่า แปลงอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิดไม้ยางนาที่กระจายอยู่ทั่วประเทศได้รับการบำรุงรักษาอย่างสม่ำเสมอ มีศักยภาพในการคัดเลือกแหล่งพันธุกรรม และแม่ไม้ สามารถเป็นแหล่งเรียนรู้ และมีผลผลิตรองที่ชุมชนสามารถใช้ประโยชน์ได้ แม้ประเทศไทยจะมีนโยบาย และแผนระดับชาติ ที่เอื้อต่อการอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิด และการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน แต่ยังคงขาดแผน และกิจกรรมปฏิบัติงานที่ชัดเจนสำหรับการอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิดไม้ยางนา อีกทั้งกฎหมาย ระเบียบ และข้อบังคับบางส่วนไม่เอื้ออำนวยต่อการส่งเสริมการปลูกไม้ยางนา ส่งผลให้เกษตรกรส่วนใหญ่หันไปสนใจและปลูกไม้ชนิดอื่นๆ แทน จากการศึกษาในครั้งนี้จึงได้กำหนดกลยุทธ์ในเชิงบูรณาการ 7 กลยุทธ์เพื่อเป็นแนวทางในการจัดการแปลงอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิดไม้ยางนาให้เหมาะสมกับสถานภาพปัจจุบัน

คำสำคัญ: ไม้ยางนา การอนุรักษ์พันธุกรรมนอกถิ่นกำเนิด การจัดการ กรมป่าไม้