ผลกระทบของกิจกรรมนันทนาการต่อพฤติกรรมและการใช้พื้นที่ ของกวางป่าในอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพฤติกรรมการตอบสนองของกวางป่าต่อกิจกรรมส่องสัตว์ ในเขตบริการของอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ และศึกษาเปรียบเทียบการใช้พื้นที่ของกวางป่าในพื้นที่ที่มีการใช้ประโยชน์ของนักท่องเที่ยวและช่วงฤดูกาลที่แตกต่างกัน โดยใช้วิธีการ spotlight count สำหรับกิจกรรม
ส่องสัตว์ และใช้วิธีการวางแปลงสำรวจรอยตีนกวางป่าบริเวณเส้นทางเดินป่า 2 เส้นทาง ที่มีสภาพป่าคล้ายคลึงกัน แต่มีระดับการใช้ประโยชน์แตกต่างกัน เก็บข้อมูลในระหว่างเดือนกรกฎาคม 2547 ถึงเดือนกันยายน 2548 ผลการศึกษาพบว่า จำนวนของกวางป่าในช่วงวันที่มีปริมาณรถส่องสัตว์สูง และวันที่มีปริมาณรถส่องสัตว์ต่ำไม่แตกต่างกัน (t=0.238; P= 0.814) และปริมาณรถส่องสัตว์ไม่มีความสัมพันธ์กับปฏิกิริยาตอบสนองของกวางป่า (c²= 5.897; df = 3; P= 0.117) แต่ระยะเวลาในการหยุดกิน (ตื่นตัว เดินหนี และวิ่งหนี) ของกวางป่าเมื่อถูกไฟส่องในช่วงฤดูกาลที่มีปริมาณนักท่องเที่ยวสูง (เฉลี่ย 10.97 นาที/ชั่วโมง) แตกต่างกับระยะเวลาในการหยุดกินในช่วงฤดูกาลที่มีปริมาณนักท่องเที่ยวต่ำ (2.52 นาที/ชั่วโมง) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t=3.127; P=.008) และการหยุดกินมีความสัมพันธ์กับระยะห่างระหว่างกวางป่ากับรถส่องสัตว์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (c²= 103.259; df = 6;    P = 0.000) โดยกวางป่าที่อยู่ใกล้ถนนจะหยุดกินมากกว่ากวางป่าที่อยู่ห่างจากถนน ในส่วนของการใช้พื้นที่ของกวางป่าบริเวณเส้นทางเดินป่าที่มีปริมาณการใช้ประโยชน์ของมนุษย์เข้มข้นกับเส้นทางที่มีปริมาณการใช้ประโยชน์ของมนุษย์เบาบาง พบว่าการใช้พื้นที่ของกวางป่ามีความแตกต่างกัน ทั้งในป่าดิบแล้ง (t=4.937; P=0.000) และทุ่งหญ้า (t=2.960; P= 0.008) เฉพาะทุ่งหญ้าที่มีการใช้ประโยชน์ของมนุษย์เบาบาง ภายหลังการชิงเผา พบว่าระยะห่างจากเส้นทางฯ มีอิทธิพลต่อการใช้พื้นที่ของกวางป่าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (F=5.153; P= 0.033; R²=0.190) โดยรอยตีนกวางป่าเพิ่มขึ้นอย่างชัดเจนในช่วงระยะห่าง 0-80 เมตร และฤดูกาลส่งผลต่อการใช้พื้นที่ของกวางป่า ทั้งเส้นทางที่มีการใช้ประโยชน์ของมนุษย์เข้มข้น (ป่าดิบแล้ง  t=8.831; P= 0.000 ทุ่งหญ้า t=12.120; P= 0.000) และเส้นทางที่มีการใช้ประโยชน์ของมนุษย์เบาบาง (ป่าดิบแล้ง t=7.674; P= 0.000 ทุ่งหญ้า t=16.066; P= 0.000)