การส่งเสริมสุขภาพและการควบคุมโรคในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำด้วยแนวทางบำบัดทางเลือก
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำกำลังเผชิญกับปัญหาภาวะโลกร้อน ความเสื่อมโทรมของระบบนิเวศและการระบาดของโรคที่ส่งผลกระทบรุนแรงต่อปริมาณผลผลิต ความมั่นคงทางอาหารและความยั่งยืน ตลอดหลายปีที่ผ่านมา การจัดการโรคมักมุ่งเน้นการใช้ยาปฏิชีวนะและสารเคมีเป็นหลัก การใช้สารเหล่านี้อย่างไม่ระมัดระวังก่อให้เกิดผลกระทบร้ายแรง เช่น การแพร่กระจายของแบคทีเรียดื้อยา การรบกวนกระบวนการเมแทบอลิซึมของสัตว์น้ำ การเสื่อมโทรมของสิ่งแวดล้อม การตกค้างของสารเคมีอันตรายในผลิตภัณฑ์สัตว์น้ำ ตลอดจนความเสี่ยงที่อาจส่งผลต่อสุขภาพของมนุษย์ ดังนั้นจึงควรให้ความสำคัญกับแนวทางปฏิบัติที่ดีในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำและมาตรการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพ รวมถึงพิจารณาแนวทางทางเลือกที่มีประสิทธิภาพเพื่อส่งเสริมการเจริญเติบโตและควบคุมการระบาดของโรคในสัตว์น้ำ อันจะนำไปสู่การจัดการระบบเพาะเลี้ยงที่ยั่งยืน บทความนี้ได้ทบทวนวรรณกรรมที่มุ่งเน้นถึงแนวทางทางเลือกที่มีศักยภาพในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ได้แก่ การใช้สารสกัดจากพืช โพรไบโอติก แบคเทอริโอเฟจบำบัด และนาโนเทคโนโลยีบำบัด ซึ่งเป็นนวัตกรรมที่ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตและควบคุมโรค ในขณะเดียวกัน ก็ช่วยส่งเสริมความยั่งยืนของอุตสาหกรรมเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ อย่างไรก็ตามการประยุกต์ใช้ข้อมูลงานวิจัยไปสู่ระดับฟาร์มเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำในทางปฏิบัติยังจำเป็นต้องศึกษาเพิ่มเติม เช่น ข้อกำหนดด้านกฎหมายและมาตรฐานอาหาร ต้นทุน ประสิทธิภาพ ความเสี่ยงและผลกระทบเชิงลบต่อระบบนิเวศทางน้ำ ความเข้าใจและการยอมรับของผู้ใช้ ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัย ความคุ้มค่าทางเศรษฐกิจ และความยั่งยืนของการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำของประเทศไทย
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
Abdel-Ghany, H. M., & Salem, M. E. S. (2020). Effects of dietary chitosan supplementation on farmed fish: a review. Reviews in Aquaculture, 12(1), 438-452. https://doi.org/10.1111/raq.12326
Abdel-Razek, N. (2019). Antimicrobial activities of chitosan nanoparticles against pathogenic microorganisms in Nile tilapia, Oreochromis niloticus. Aquaculture International, 27, 1315-1330. https://doi.org/10.1007/s10499-019-00388-0
Agarwal, M., Agarwal, M. K., Shrivastav, N., Pandey, S., Das, R., & Gaur, P. (2018). Preparation of chitosan nanoparticles and their in vitro characterization. International Journal of Life-Sciences Scientific Research, 4(2), 1713-1720.
Akmal, M., Rahimi-Midani, A., Hafeez-Ur-Rehman, M., Hussain, A., & Choi, T. J. (2020). Isolation, characterization, and application of a bacteriophage infecting the fish pathogen Aeromonas hydrophila. Pathogens, 9(3), Article 215. https://doi.org/10.3390/pathogens9030215
Albarella, D., Dall´Ara, P., Rossi, L., & Turin, L. (2025). Bacteriophage therapy in freshwater and saltwater aquaculture species. Microorganisms, 13(4), Article 831. https://doi.org/10.3390/microorganisms13040831
Cao, Y., Li, S., Han, S., Wang, D., Zhao, J., Xu, L., Liu, H., & Lu, T. (2020). Characterization and application of a novel Aeromonas bacteriophage as treatment for pathogenic Aeromonas hydrophila infection in rainbow trout. Aquaculture, 523, Article 735193. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2020.735193
Department of Fisheries. (2024). Fisheries statistics of Thailand 2023. Department of Fisheries, Ministry of Agriculture and Cooperatives, Bangkok. (in Thai)
Dong, H. T., Nguyen, V. V., Le, H. D., Sangsuriya, P., Jitrakorn, S., Saksmerprome, V., Senapin, S., & Rodkhum, C. (2015). Naturally concurrent infections of bacterial and viral pathogens in disease outbreaks in cultured Nile tilapia (Oreochromis niloticus) farms. Aquaculture, 448, 427-435. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2015.06.027
Doan, H. V., Hoseinifar, S. H., Sringarm, K., Jaturasitha, S., Yuangsoi, B., Dawoode, M. A. O., Esteban, M. A., Ringø, E., & Faggio, C. (2019). Effects of Assam tea extract on growth, skin mucus, serum immunity and disease resistance of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) against Streptococcus agalactiae. Fish and Shellfish Immunology, 93, 428-435. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2019.07.077
Elgendy, M. Y., Shaalan, M., Abdelsalam, M., Eissa, A. E., El-Adawy, M. M., & Seida, A. A. (2021). Antibacterial activity of silver nanoparticles against antibiotic-resistant aeromonas veronii infections in Nile tilapia, Oreochromis niloticus (L.), in vitro and in vivo assay. Aquaculture Research, 35, 901-920. https://doi.org/10.1111/are.15632
Elgendy, M. Y., Ali, S. E., Abdelsalam, M., Abd El-Aziz, T. H., Abo-Aziza, F., Osman, H. A., Authman, M. N., & Abbas, W. T. (2023). Onion (Allium cepa) improves Nile tilapia (Oreochromis niloticus) resistance to saprolegniasis (Saprolegnia parasitica) and reduces immunosuppressive effects of cadmium. Aquaculture International, 31, 1457-1481. https://doi.org/10.1007/s10499-022-01035-x
Fadel, A., Khafage, A., Abdelsalam, M., & Abdel Rahim, M. M. (2025). Comparative evaluation of three herbal extracts on growth performance, immune response, and resistance against Vibrio parahaemolyticus in Litopenaeus vannamei. BMC Veterinary Research, 21, Article 166. https://doi.org/10.1186/s12917-025-04588-0
Galib, M. R. H., Ghosh, A. K., & Sabbir, W. (2025). Dietary impact of Ocimum tenuiflorum leaf extract on the growth metrics and immune responses of shrimp (Penaeus monodon) against white spot syndrome virus (WSSV). Heliyon, 11(1), Article e41583. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e41583
Giri, S. S., Sukumaran, V., & Park, S. C. (2019). Effects of bioactive substance from turmeric on growth, skin mucosal immunity and antioxidant factors in common carp, Cyprinus carpio. Fish & Shellfish Immunology, 92, 612-620. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2019.06.053
Javed, Z., Dashora, K., Mishra, M., Fasake, V. D., & Srivastva, A. (2019). Effect of accumulation of nanoparticles in soil health- a concern on future. Frontiers in Nanoscience and Nanotechnology, 5, 1-9. https://doi.org/10.15761/FNN.1000182
Kamble, M. T., Gallardo, W., Salin, K. R., Pumpuang, S., Chavan, B. R., Bhujel, R. C., Medhe, S. V., Kettawan, A., Thompson, K. D., & Pirarat, N. (2024). Effect of Moringa oleifera leaf extract on the growth performance, hematology, innate immunity, and disease resistance of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) against Streptococcus agalactiae biotype 2. Animals, 14(6), Article 953. https://doi.org/10.3390/ani14060953
Kayansamruaj, P. (2020). Isolation and characterization of iridoviruses isolated from farmed Asian sea bass and grouper in Thailand [Project abstract, Project Code MRG6180054]. Thailand Science Research and Innovation. https://elibrary.tsri.or.th/fullP/MRG6180054/MRG6180054_abstract.pdf (in Thai)
Kim, J. H., Choresca, C. H., Shin, S. P., Han, J. E., Jun, J. W., & Park, S. C. (2015). Biological control of Aeromonas salmonicida subsp. salmonicida infection in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) using Aeromonas phage PAS-1. Transboundary and Emerging Diseases, 62, 81-86. https://doi.org/10.1111/tbed.12088
Kumar, V., Roy, S., Behera, B. K., Bossier, P., & Das, B. K. (2021). Acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND): virulence, pathogenesis and mitigation strategies in shrimp aquaculture. Toxins, 13(8), Article 524. https://doi.org/10.3390/toxins13080524
Luo, X., Liao, G., Liu, C., Jiang, X., Lin, M., Zhao, C., Tao, J., & Huang, Z. (2018). Characterization of bacteriophage HN 48 and its protective effects in Nile tilapia Oreochromis niloticus against Streptococcus agalactiae infections. Journal of Fish Diseases, 41(10), 1477-1484. https://doi.org/10.1111/jfd.12838
Meneses, J. O., Dias, J. A. R., Cunha, F. S., Santos, H. L., Santos, T. B. R., Santos, C. C. M., Filho, R. M. N., Paixão, P. E. G., Sousa, N. C., Couto, M. V. S., Abe, H. A., Santos, F. J., Oliveira, S. P. C., Maria, A. N., Cardoso, J. C., Costa, L. P., & Fujimoto, R. Y. (2023). Prophylactic and therapeutic effects of a nanocomposite (silver nanoparticle plus Terminalia catappa) against Saprolegnia parasitica in tambaqui. Aquaculture, 574, Article 739695. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2023.739695
Ministry of Agriculture and Cooperatives. (2016). Notification of the Ministry of Agriculture and Cooperatives Re: Specification of substances added to animal feed, permitted usage levels, and conditions for the prohibition of production, importation, or sale of animal feed B.E. 2559. Royal Gazette, 133(306), 18-26. (in Thai)
Monzón-Atienza, L., Bravo, J., Torrecillas, S., Gómez-Mercader, A., Montero, D., Ramos-Vivas, J., Galindo-Villegas, J., & Acosta, F. (2024). An in-depth study on the inhibition of quorum sensing by Bacillus velezensis D-18: its significant impact on Vibrio biofilm formation in aquaculture. Microorganisms, 12(5), Article 890. https://doi.org/10.3390/microorganisms12050890
Nimrat, S., Keawmanee, P., Boonthai, T., & Vuthiphandchai, V. (2009). Field survey on the use of probiotic in Pacific white shrimp (Litopenaeus vannamei) aquaculture in Rayong province. Burapha Science Journal, 14(1), 56-69. (in Thai)
Nimrat, S., Khaopong, W., Sangsong, J., Boonthai, T., & Vuthiphandchai, V. (2020). Improvement of growth performance, water quality and disease resistance against Vibrio harveyi of postlarval whiteleg shrimp (Litopenaeus vannamei) by administration of mixed microencapsulated Bacillus probiotics. Aquaculture Nutrition, 26, 1407-1418. https://doi.org/10.1111/anu.13028
Nimrat, S., Sae-Kow, W., & Vuthiphandchai, V. (2021). Survey on quality of commercial probiotic products used for marine culture of ornamental fish. Wichcha Journal, 40(1), 31-45. (in Thai)
Nurbaya, M., & Kadriah, I. A. K. (2020). The effect of several types of mangrove extracts on tiger shrimp Penaeus monodon survival rate challenged with white spot syndrome virus (WSSV). IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 564, Article 012054. https://doi.org/10.1088/1755-1315/564/1/012054
Ochoa-Meza, A., Alvarez-Sanchez, A., Romo-Quinonez, C., Barraza, A., Magallon-Barajas, F., Chavez Sanchez, A., Garcia-Ramos, J., Toledano-Magana, Y., Bogdanchikova, N., & Pestryakov, A. (2019). Silver nanoparticles enhance survival of white spot syndrome virus infected Penaeus vannamei shrimps by activation of its immunological system. Fish & Shellfish Immunology, 84, 1083-1089. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2018.10.007
Phumkhachorn, P., & Rattanachaikunsopon, P. (2019). Bacteriophages: biology and applications. Journal of Science and Technology, Ubon Ratchathani University, 21(3), 1-13. (in Thai)
Ramskov, T., Forbes, V. E., Gilliland, D., & Selck, H. (2015). Accumulation and effects of sediment-associated silver nanoparticles to sediment-dwelling invertebrates. Aquatic Toxicology, 166, 96-105. https://doi.org/10.1016/j.aquatox.2015.07.002
Ringø, E. (2020). Probiotics in shellfish aquaculture. Aquaculture and Fisheries, 5(1). 1-27. https://doi.org/10.1016/j.aaf.2019.12.001
Roongkamnertwongsa, S., Thawonsuwan, J., Kongtawee, O., & Kongkumnerd, J. (2023). Prevalence of Iridovirus infection in Asian sea bass from hatcheries and nurseries in southern Thailand. Department of Fisheries. https://www4.fisheries.go.th/local/index.php/main/view_blog2/1272/169522/3033 (in Thai)
Saleh, M., Abdel-Baki, A. A., Dkhil, M. A., El-Matbouli, M., & Al-Quraishy, S. (2017). Antiprotozoal effects of metal nanoparticles against Ichthyophthirius multifiliis. Parasitology, 144(13), 1802-1810. https://doi.org/10.1017/S0031182017001184
Salem, S. S., Hammad, E. N., Mohamed, A. A., & El-Dougdoug, W. (2023). A comprehensive review of nanomaterials: types, synthesis, characterization, and applications. Biointerface Research in Applied Chemistry, 13(1), Article 41. https://doi.org/10.33263/BRIAC131.041
Shaalan, M., Sellyei, B., El-Matbouli, M., & Székely, C. (2020). Efficacy of silver nanoparticles to control flavobacteriosis caused by Flavobacterium johnsoniae in common carp, Cyprinus carpio. Diseases of Aquatic Organisms, 137, 175-183. https://doi.org/10.3354/dao03439
Shaheer, P., Sreejith, V. N., Joseph, T. C., Murugadas, V., & Lalitha, K. V. (2021). Quorum quenching Bacillus spp.: an alternative biocontrol agent for Vibrio harveyi infection in aquaculture. Diseases of Aquatic Organisms, 146, 117-128. https://doi.org/10.3354/dao03619
Shinn, A. P., Pratoomyot, J., Griffiths, D., Trong, T. Q., Vu, N. T., Jiravanichpaisal, P., & Briggs, M. (2018). Asian shrimp production and the economic costs of disease. Asian Fisheries Science, 31S, 29-58. https://doi.org/10.33997/j.afs.2018.31.S1.003
Sikdar, R., & Elias, M. (2020). Quorum quenching enzymes and their effects on virulence, biofilm, and microbiomes: A review of recent advances. Expert Review of Anti-infective Therapy, 18(12), 1221-1233. https://doi.org/10.1080/14787210.2020.1794815
Stalin, N., & Srinivasan, P. (2017). Efficacy of potential phage cocktails against Vibrio harveyi and closely related Vibrio species isolated from shrimp aquaculture environment in the southeast coast of India. Veterinary Microbiology, 207, 83-96. https://doi.org/10.1016/j.vetmic.2017.06.006
Sun, X., Liu, J., Deng, S., Li, R., Lv, W., Zhou, S., Tang, X., Sun, Y. Z., Ke, M., & Wang, K. (2022). Quorum quenching bacteria Bacillus velezensis DH82 on biological control of Vibrio parahaemolyticus for sustainable aquaculture of Litopenaeus vannamei. Frontiers in Marine Science, 9, Article 780055. https://doi.org/10.3389/fmars.2022.780055
Tabassum, T., Mahamud, A. G. M. S. U., Acharjee, T. K., Hassan, R., Snigdha, T. A., Islam, T., Alam, R., Khoiam, M. U., Akter, F., Azad, M. R., Mahamud, M. A. A., Ahmed, G. U., & Rahman, T. (2021). Probiotic supplementations improve growth, water quality, hematology, gut microbiota and intestinal morphology of Nile tilapia. Aquaculture Reports, 21, Article 100972. https://doi.org/10.1016/j.aqrep.2021.100972
Wangkahart, E., Wachiraamonloed, S., Lee, P. T., Subramani, P. A., Qi, Z., & Wang, B. (2022). Impacts of Aegle marmelos fruit extract as a medicinal herb on growth performance, antioxidant and immune responses, digestive enzymes, and disease resistance against Streptococcus agalactiae in Nile tilapia (Oreochromis niloticus). Fish & Shellfish Immunology, 120, 402-410. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2021.11.015
