การประยุกต์ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ในการวิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงต่อการบุกรุก บริเวณเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูค้อ–ภูกระแต จังหวัดเลย

บทคัดย่อ

การลดลงของพื้นที่ป่าไม้ในอดีตมีสาเหตุจากหลายปัจจัย ทั้งปัจจัยทางกายภาพและเศรษฐกิจสังคม การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลต่อการบุกรุกและวิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงต่อการบุกรุกในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูค้อ-ภูกระแต จังหวัดเลย โดยใช้เทคนิคทางกายภาพการวิเคราะห์ตามลำดับชั้น (Analytic Hierarchy Process: AHP) ในการให้คะแนนความสำคัญของปัจจัยที่มีผลต่อการบุกรุกและวิเคราะห์ความเสี่ยงต่อการบุกรุกด้วยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ พบว่า ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการบุกรุกพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูค้อ-ภูกระแต ในระยะ 3 กิโลเมตรจากแนวเขต ได้แก่ ระยะห่างจากหมู่บ้าน รองลงมา คือ ระยะห่างจากถนน ระยะห่างจากแม่น้ำ ความลาดชัน ระยะห่างจากหน่วยพิทักษ์ป่า ชุดดิน และความสูงของพื้นที่ มีค่าคะแนนความสำคัญเท่ากับ 0.24, 0.23, 0.19, 0.12, 0.08, 0.08 และ 0.06 ตามลำดับ ระดับพื้นที่เสี่ยงต่อการบุกรุก แบ่งได้ 4 ระดับ คือ เสี่ยงมาก ปานกลาง น้อย และน้อยมาก ครอบคลุมพื้นที่ ร้อยละ 40.40, 46.48, 13.5 และ 0.07 ของพื้นที่ทั้งหมด ตามลำดับ โดยพื้นที่เสี่ยงมากกระจายอยู่ในตำบลศรีฐาน ตำบลแก่งศรีภูมิ ตำบลห้วยส้ม และตำบลห้วยสีเสียด เมื่อนำแผนที่เสี่ยงต่อการบุกรุกซ้อนทับกับจุดพิกัดคดีทางป่าไม้ที่เกิดขึ้นจริง 42 คดี พบว่า ในพื้นที่เสี่ยงมาก ปานกลาง และน้อย คิดเป็นร้อยละ 40.48, 50.00 และ 9.52 ของจุดคดีทางป่าไม้ทั้งหมด ตามลำดับ ผลการศึกษานี้นำไปใช้ในการวางแผนการจัดการพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูค้อ-ภูกระแต ได้โดยเฉพาะการกำหนดแผนงานป้องกันป่าไม้ในพื้นที่เสี่ยงต่อการบุกรุกมาก

คำสำคัญ: ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์, พื้นที่เสี่ยงต่อการบุกรุก, กระบวนการวิเคราะห์ตามลำดับชั้น