การใช้สัตว์หน้าดินขนาดใหญ่บ่งชี้คุณภาพสิ่งแวดล้อมทางน้ำ : กรณีศึกษาบริเวณกระชังเลี้ยงปลาในแม่น้ำน้อย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
Article Sidebar
Published:
Apr 30, 2018
Keywords:
benthic macrofauna aquatic environmental quality cage culture Noi River Ayutthaya province
Main Article Content
Abstract
Species composition and density of benthic macrofauna in cage culture area of the Noi River, Bang Ban district, Ayutthaya province were investigated. Three transect lines from the fish cages were set up including (1) transect 1-upstream of the fish cages (2) transect 2-downstream of the fish cages, and (3) transect 3-opposite of the fish cage. Each transect contained five sampling points at distance of 5, 15, 25, 50 and 100 m. Six major taxa of macrobenthic fauna were recorded namely oligochaetes, polychaetes, gastropods, bivalves, crustaceans and insect larvae. The pollution tolerance species, oligochaete families Tubificidae and Naididae, polychaete family Nephtyidae, and insect larvae family Chironomidae were the dominant groups in the area. Abundance of these benthic fauna were high in fish cages and near sampling point at distance of 50 m of both upstream and downstream of the fish cages. The main factors affecting the distribution and abundance of benthic fauna in the area were total organic content and silt-clay fraction of sediment, dissolved oxygen, water temperature, water pH, transparency and water depth.
Keywords: benthic macrofauna; aquatic environmental quality; cage culture; Noi River; Ayutthaya province
Article Details
Section
Biological Sciences
References
[1] Rosenberg, D.M. and Resh, V.H., 1993, Freshwater biomonitoring and benthic macroinvertebrates, Chapman and Hall, New York, 488 p.
[2] ทิพย์นันท์ งามประหยัด, 2542, ความชุกชนและความหลากหลายของสัตว์หน้าดินในแม่น้ำเจ้าพระยา, วิทยานิพนธ์ปริญญาโท, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ, 121 น.
[3] อรรถพล โลกิตสถาพร และจุฑาทิพย์ โลกิตสถาพร, 2545, ความชุกชุมและความหลากหลายของสัตว์หน้าดินในแม่น้ำเจ้าพระยาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา, เอกสารวิชาการฉบับที่ 23/2545, ศูนย์พัฒนาประมงน้ำจืดพระนครศรีอยุธยา กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, พระนครศรีอยุธยา, 57 น.
[4] ณิฏฐารัตน์ ปภาวสิทธิ ์, กัลยา วัฒยากร, อัฉราภรณ์ เปี่ยมสมบูรณ์ และอิชฌิกา พรหมทอง, 2548, ระบบนิเวศน้ำกร่อยแม่น้ำบางปะกง, ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยตอนบน กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, กรุงเทพฯ. 189 น.
[5] วฤชา กาญจนอักษร และศรัณย์ เพ็ชร์พิรุณ, 2549, สัตว์หน้าดินขนาดใหญ่บริเวณแม่น้ำเจ้าพระยา, น. 44-51, การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 44 : สาขาประมง, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ.
[6] สุชาติ ผึ่งฉิมพลี และฉวีวรรณ สุขมงคลรัตน์, 2556, ความชุกชุม และความหลากหลายของสัตว์หน้าดินในแม่น้ำป่าสักตอนล่าง, เอกสารวิชาการฉบับที่ 6/2556, ศูนย์พัฒนาประมงน้ำจืดสระบุรี กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 70 น.
[7] ชุติมา หาญจวณิช และนิศารัตน์ ตั้งไพโรจน์วงศ์, 2550, การเปรียบเทียบโครงสร้างชุมชนสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหน้าดิน ในบริเวณที่มีกิจกรรมของมนุษย์ต่างกันในลำน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น, วารสารวิจัย มข. 12(4): 402-149.
[8] อิสระ ธานี, 2557, การใช้สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหน้าดินขนาดใหญ่เพื่อการติดตามตรวจสอบทางชีวภาพ, ว.วิจัย มสด สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 7(1): 125-137.
[9] Leelahakriengkrai, P., 2013, Diversity of freshwater benthos in the ecotourism area at Chiang Dao กistrict in Chiang Mai province, Thailand Biodivers. J. 4: 399-406.
[10] Covich A.P., Palmer, M. and Crowl, T.A., 1999, The role of benthic invertebrate species in freshwater ecosystems. Zoobenthic species influence energy flows and nutrient cycling, Bioscience 49: 119-127.
[11] Akaahan, T.J.A., Araoye, P.A. and Adikwu, I.A., 2014, Benthic fauna community structure in river Benue at Makurdi, Benue state, Nigeria, Int. J. Fish. Aquat. Stud. 1(6):
32-39.
[12] บุญเสฐียร บุญสูง และนฤมล แสงประดับ, 2545, ผลของการเลี้ยงปลาในกระชัง ต่อชุมชนสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหน้าดินในลำน้ำชี, ว.วิทยาศาสตร์ มข. 30(4): 228-239.
[13] Nakao, S., Shzili, N.A.M. and Salleh, H.U., 1989, Benthic communities in the areas under and around the fish culture rafts at the Kuala Trengganu River Estuary, Malaysia, Bull. Fac. Fish. Hokkaido Univ. 40: 154-158.
[14] Whitehurst, I.T. and Lindsey, B.I., 1990, The impact of organic enrichment on the benthic macroinvertebrate communities of a Lowland River, Wat. Res. 24: 625-630.
[15] Loch, D.D., West, J.L. and Perlmutter, D.G., 1996, The effect of trout farm effluent on the taxa richness of benthic macroinvertebrates, Aquaculture 147: 37-55.
[16] Namin, J.I., Sharifinia, M. and Makrani, A.B., 2013, Assessment of fish farm effluents on macroinvertebrates based on biological indices in Tajan River (North Iran), Caspian J. Env. Sci. 11(1): 29-39.
[17] Nabirye, H., Mwebaza-Ndawula, L., Bugenyi, F.W.B. and Muyodi, F.J., 2016, The evaluation of cage fish farming effects on water quality using selected benthic macro-invertebrate community para-meters in the napoleon gulf, northern Lake Victoria, Int. J. Fish. Aquat. Stud. 4(1): 42-50.
[18] จุฑามาศ จิวาลักษณ์, พิชิต พรหมประศรี และอรภา นาคจินดา, 2550, หอยกาบน้ำจืดของไทย, กลุ่มงานวิจัยความหลากลายทางชีวภาพสัตว์น้ำจืด สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรประมงน้ำจืด สำนักวิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดกรมประมง, กรุงเทพฯ, 50 น.
[19] จุฑามาศ จิวาลักษณ์, มณฑิรา เปี่ยมทิพย์มนัส และอรภา นาคจินดา, 2550, หอยกาบน้ำจืดเศรษฐกิจของไทย. เอกสารวิชาการฉบับที่ 8/2550, สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรประมงน้ำจืด กรมประมง, กรุงเทพฯ, 123 น.
[20] Day, J.H., 1967, A Monograph on the Polychaeta of Southern Africa, Past 1 Errantia, The British Museum, Eyre and Spottiswoode, Ltd., London.
[21] Brinkhurst, R.O., 1971, A Guide for the Identification of British Aquatic, 2nd Ed. University of Toronto, Titus Wilson & Sons, Ltd., Toronto.
[22] Brinkhurst, R.O. and Jamieson, B.G.M., 1971, Aquatic Oligochaeta of the World, University of Toronto Press, Toronto.
[23] Brandt, R.A.M., 1974, The non-marine aquatic Mollusca of Thailand, Archiv für Molluskenkunde 105: 1-423.
[24] Fauchald, K., 1977, The Polychaete Worms Definitions and Keys to the Orders, Families and Genera, The Natural History Museum, Los Angeles.
[25] Upatham, E.S., Sornmani, S., Kittikoon, V., Lohachit, C. and Burch, J.B., 1983, Identification key for fresh- and brackish-water snails of Thailand, Malacol Rev. 16: 107-32.
[26] Nelson, D.W. and Sommers, L.E., 1982, Total Carbon, Organic Carbon and Organic Matter, pp. 539-579, In Page, A.L. (Ed.), Methods of Soil Analysis, Part 2: Agronomy Monographs 9, ASA and SSSA, Madison, WI.
[27] Buchanan, J.B., 1984. Sediment Analysis, pp. 41-65, In Holme, N.A. and McIntyre, A.D. (Eds.), Methods for the Study of Marine Benthos, Blackwell Scientific Publications, California.
[28] Clarke, K.R. and Warwick, R.M., 1994, Change in Marine Communities: an approach to statistical analysis and interpretation, Plymouth, Plymouth Marine Laboratory, PRIMER-E, Ltd., United Kingdom, 144 p.
[29] Ludwig, A.J. and Reynolds, J.F., 1986, Statistical Ecology: a primer on methods and computing, John Wiley and Sons, Inc., New York, 337 p.
[30] ปิยวัฒน์ ปองผดุง, กัญญาณัฐ สุนทรประสิทธิ์ และจารุมาศ เมฆสัมพันธ์, 2549, ผลกระทบจากการใช้ประโยชน์ของพื้นที่ต่อความชุกชุมและการแพร่กระจายของไส้เดือนทะเลในลำคลองที่ไหลลงสู่แม่น้ำบางปะกง เขตอำเภอบ้านโพธิ์ จังหวัดฉะเชิงเทรา, น. 187-195, การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 44 : สาขาประมง, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์,
กรุงเทพฯ,
[31] Alves, R.G., Marchese, M.R. and Martins, R.T., 2008, Oligochaeta (Annelida, Clitellata) of lotic environments at Parque Estadual Intervales (São Paulo, Brazil), Biota Neotrop. 18(1): 21-24.
[32] Martins, R.T., Stephan, N.N.C. and Alves, R.G., 2008, Tubificidae (Annelida: Oligochaeta) as an indicator of water quality in an urban stream in southeast Brazil, Acta Limnol. Bras. 20: 221-226.
[33] Weber, R.E., 1978, Respiration, pp. 369-392, In Mill, P.J., Physiology of Annelids, Academic Press, New York.
[34] Walshe, B.M., 1947, The function of haemoglobin in Tanytarsus (Chironomi-dae), J. Exp. Biol. 24: 343-351.
[35] สำรวย เสร็จกิจ, 2533, การผลิตหนอนแดงในบ่อซีเมนต์, เอกสารเผยแพร่ ฉบับที่ 19, สถาบันวิจัยประมงน้ำจืด กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, กรุงเทพฯ, 14 น.
[36] กรมควบคุมมลพิษ, 2558, รายงานสถานการณ์มลพิษของประเทศไทย พ.ศ. 2557, กรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, กรุงเทพฯ, 190 น.
[37] ชัยฤกษ์ สุวรรณรัตน์, 2536, ความอุดมสมบูรณ์ของดิน, ภาควิชาปฐพีวิทยา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ.
[2] ทิพย์นันท์ งามประหยัด, 2542, ความชุกชนและความหลากหลายของสัตว์หน้าดินในแม่น้ำเจ้าพระยา, วิทยานิพนธ์ปริญญาโท, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ, 121 น.
[3] อรรถพล โลกิตสถาพร และจุฑาทิพย์ โลกิตสถาพร, 2545, ความชุกชุมและความหลากหลายของสัตว์หน้าดินในแม่น้ำเจ้าพระยาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา, เอกสารวิชาการฉบับที่ 23/2545, ศูนย์พัฒนาประมงน้ำจืดพระนครศรีอยุธยา กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, พระนครศรีอยุธยา, 57 น.
[4] ณิฏฐารัตน์ ปภาวสิทธิ ์, กัลยา วัฒยากร, อัฉราภรณ์ เปี่ยมสมบูรณ์ และอิชฌิกา พรหมทอง, 2548, ระบบนิเวศน้ำกร่อยแม่น้ำบางปะกง, ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยตอนบน กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, กรุงเทพฯ. 189 น.
[5] วฤชา กาญจนอักษร และศรัณย์ เพ็ชร์พิรุณ, 2549, สัตว์หน้าดินขนาดใหญ่บริเวณแม่น้ำเจ้าพระยา, น. 44-51, การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 44 : สาขาประมง, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ.
[6] สุชาติ ผึ่งฉิมพลี และฉวีวรรณ สุขมงคลรัตน์, 2556, ความชุกชุม และความหลากหลายของสัตว์หน้าดินในแม่น้ำป่าสักตอนล่าง, เอกสารวิชาการฉบับที่ 6/2556, ศูนย์พัฒนาประมงน้ำจืดสระบุรี กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 70 น.
[7] ชุติมา หาญจวณิช และนิศารัตน์ ตั้งไพโรจน์วงศ์, 2550, การเปรียบเทียบโครงสร้างชุมชนสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหน้าดิน ในบริเวณที่มีกิจกรรมของมนุษย์ต่างกันในลำน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น, วารสารวิจัย มข. 12(4): 402-149.
[8] อิสระ ธานี, 2557, การใช้สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหน้าดินขนาดใหญ่เพื่อการติดตามตรวจสอบทางชีวภาพ, ว.วิจัย มสด สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 7(1): 125-137.
[9] Leelahakriengkrai, P., 2013, Diversity of freshwater benthos in the ecotourism area at Chiang Dao กistrict in Chiang Mai province, Thailand Biodivers. J. 4: 399-406.
[10] Covich A.P., Palmer, M. and Crowl, T.A., 1999, The role of benthic invertebrate species in freshwater ecosystems. Zoobenthic species influence energy flows and nutrient cycling, Bioscience 49: 119-127.
[11] Akaahan, T.J.A., Araoye, P.A. and Adikwu, I.A., 2014, Benthic fauna community structure in river Benue at Makurdi, Benue state, Nigeria, Int. J. Fish. Aquat. Stud. 1(6):
32-39.
[12] บุญเสฐียร บุญสูง และนฤมล แสงประดับ, 2545, ผลของการเลี้ยงปลาในกระชัง ต่อชุมชนสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหน้าดินในลำน้ำชี, ว.วิทยาศาสตร์ มข. 30(4): 228-239.
[13] Nakao, S., Shzili, N.A.M. and Salleh, H.U., 1989, Benthic communities in the areas under and around the fish culture rafts at the Kuala Trengganu River Estuary, Malaysia, Bull. Fac. Fish. Hokkaido Univ. 40: 154-158.
[14] Whitehurst, I.T. and Lindsey, B.I., 1990, The impact of organic enrichment on the benthic macroinvertebrate communities of a Lowland River, Wat. Res. 24: 625-630.
[15] Loch, D.D., West, J.L. and Perlmutter, D.G., 1996, The effect of trout farm effluent on the taxa richness of benthic macroinvertebrates, Aquaculture 147: 37-55.
[16] Namin, J.I., Sharifinia, M. and Makrani, A.B., 2013, Assessment of fish farm effluents on macroinvertebrates based on biological indices in Tajan River (North Iran), Caspian J. Env. Sci. 11(1): 29-39.
[17] Nabirye, H., Mwebaza-Ndawula, L., Bugenyi, F.W.B. and Muyodi, F.J., 2016, The evaluation of cage fish farming effects on water quality using selected benthic macro-invertebrate community para-meters in the napoleon gulf, northern Lake Victoria, Int. J. Fish. Aquat. Stud. 4(1): 42-50.
[18] จุฑามาศ จิวาลักษณ์, พิชิต พรหมประศรี และอรภา นาคจินดา, 2550, หอยกาบน้ำจืดของไทย, กลุ่มงานวิจัยความหลากลายทางชีวภาพสัตว์น้ำจืด สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรประมงน้ำจืด สำนักวิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดกรมประมง, กรุงเทพฯ, 50 น.
[19] จุฑามาศ จิวาลักษณ์, มณฑิรา เปี่ยมทิพย์มนัส และอรภา นาคจินดา, 2550, หอยกาบน้ำจืดเศรษฐกิจของไทย. เอกสารวิชาการฉบับที่ 8/2550, สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรประมงน้ำจืด กรมประมง, กรุงเทพฯ, 123 น.
[20] Day, J.H., 1967, A Monograph on the Polychaeta of Southern Africa, Past 1 Errantia, The British Museum, Eyre and Spottiswoode, Ltd., London.
[21] Brinkhurst, R.O., 1971, A Guide for the Identification of British Aquatic, 2nd Ed. University of Toronto, Titus Wilson & Sons, Ltd., Toronto.
[22] Brinkhurst, R.O. and Jamieson, B.G.M., 1971, Aquatic Oligochaeta of the World, University of Toronto Press, Toronto.
[23] Brandt, R.A.M., 1974, The non-marine aquatic Mollusca of Thailand, Archiv für Molluskenkunde 105: 1-423.
[24] Fauchald, K., 1977, The Polychaete Worms Definitions and Keys to the Orders, Families and Genera, The Natural History Museum, Los Angeles.
[25] Upatham, E.S., Sornmani, S., Kittikoon, V., Lohachit, C. and Burch, J.B., 1983, Identification key for fresh- and brackish-water snails of Thailand, Malacol Rev. 16: 107-32.
[26] Nelson, D.W. and Sommers, L.E., 1982, Total Carbon, Organic Carbon and Organic Matter, pp. 539-579, In Page, A.L. (Ed.), Methods of Soil Analysis, Part 2: Agronomy Monographs 9, ASA and SSSA, Madison, WI.
[27] Buchanan, J.B., 1984. Sediment Analysis, pp. 41-65, In Holme, N.A. and McIntyre, A.D. (Eds.), Methods for the Study of Marine Benthos, Blackwell Scientific Publications, California.
[28] Clarke, K.R. and Warwick, R.M., 1994, Change in Marine Communities: an approach to statistical analysis and interpretation, Plymouth, Plymouth Marine Laboratory, PRIMER-E, Ltd., United Kingdom, 144 p.
[29] Ludwig, A.J. and Reynolds, J.F., 1986, Statistical Ecology: a primer on methods and computing, John Wiley and Sons, Inc., New York, 337 p.
[30] ปิยวัฒน์ ปองผดุง, กัญญาณัฐ สุนทรประสิทธิ์ และจารุมาศ เมฆสัมพันธ์, 2549, ผลกระทบจากการใช้ประโยชน์ของพื้นที่ต่อความชุกชุมและการแพร่กระจายของไส้เดือนทะเลในลำคลองที่ไหลลงสู่แม่น้ำบางปะกง เขตอำเภอบ้านโพธิ์ จังหวัดฉะเชิงเทรา, น. 187-195, การประชุมทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 44 : สาขาประมง, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์,
กรุงเทพฯ,
[31] Alves, R.G., Marchese, M.R. and Martins, R.T., 2008, Oligochaeta (Annelida, Clitellata) of lotic environments at Parque Estadual Intervales (São Paulo, Brazil), Biota Neotrop. 18(1): 21-24.
[32] Martins, R.T., Stephan, N.N.C. and Alves, R.G., 2008, Tubificidae (Annelida: Oligochaeta) as an indicator of water quality in an urban stream in southeast Brazil, Acta Limnol. Bras. 20: 221-226.
[33] Weber, R.E., 1978, Respiration, pp. 369-392, In Mill, P.J., Physiology of Annelids, Academic Press, New York.
[34] Walshe, B.M., 1947, The function of haemoglobin in Tanytarsus (Chironomi-dae), J. Exp. Biol. 24: 343-351.
[35] สำรวย เสร็จกิจ, 2533, การผลิตหนอนแดงในบ่อซีเมนต์, เอกสารเผยแพร่ ฉบับที่ 19, สถาบันวิจัยประมงน้ำจืด กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, กรุงเทพฯ, 14 น.
[36] กรมควบคุมมลพิษ, 2558, รายงานสถานการณ์มลพิษของประเทศไทย พ.ศ. 2557, กรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, กรุงเทพฯ, 190 น.
[37] ชัยฤกษ์ สุวรรณรัตน์, 2536, ความอุดมสมบูรณ์ของดิน, ภาควิชาปฐพีวิทยา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ.