การสะสมสารหนูของพืชล้มลุกชนิดเด่นที่พบในบริเวณเหมืองแร่ทองคำ

บทคัดย่อ

หนึ่งในธาตุที่มักตรวจพบการปนเปื้อนในกระบวนการทำเหมืองแร่รวมถึงกิจกรรมทางการเกษตรต่าง ๆ ของมนุษย์ คือ สารหนู (arsenic, As) ซึ่งเป็นสารพิษร้ายแรงและก่อผลเสียโดยตรงต่อระบบนิเวศและสุขภาพของประชาชนที่อยู่อาศัยโดยรอบ การบำบัดพิษของสารหนูที่ปนเปื้อนอยู่ในดินโดยใช้พืชพรรณที่มีอยู่แล้วในท้องถิ่นจึงเป็นทางเลือกหนึ่งที่ประหยัด ยั่งยืน และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม งานวิจัยในครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงศักยภาพในการดูดซับและสะสมสารหนูของพืชล้มลุกชนิดต่าง ๆ ที่เติบโตได้รวดเร็วจนกลายเป็นชนิดเด่นในพื้นที่ที่คาดว่าจะมีการปนเปื้อนของโลหะหนัก คือ บริเวณรอบเหมืองแร่ทองคำ อำเภอทับคล้อ จังหวัดพิจิตร โดยเก็บตัวอย่างทั้งส่วนใต้ดินและส่วนเหนือดินของพืชล้มลุกชนิดเด่น จำนวน 11 ชนิด และดินบริเวณดังกล่าว นำมาวิเคราะห์หาปริมาณสารหนูด้วยเทคนิค ICP-MS (inductively coupled plasma mass spectrometry) จากนั้นจึงจัดจำแนกการดูดซับสารหนูของพืชออกเป็นประเภทต่าง ๆ โดยพิจารณาจากค่า translocation factor (TF) ค่า bioaccumulation factor (BAF) และค่า bioconcentration factor (BCF) ตามลำดับ ผลการวิเคราะห์ดินพบปริมาณสารหนูสูงเกินค่ามาตรฐานในทุกบริเวณที่ศึกษา และไม่พบพืชชนิดใดที่มีสมบัติเป็น arsenic hyperaccumulator โดยพบพืช 7 ชนิด ที่มีสมบัติเป็น arsenic excluder ได้แก่ ต้อยติ่ง ถั่วทาวน์สวิลล์สไตโล แมงลักคา หญ้าขัดมอญ หญ้าขจรจบ หญ้าดอกขาว และหญ้าพง แม้ว่ายังไม่พบพืชล้มลุกชนิดเด่นที่มีศักยภาพในการนำมาใช้บำบัดความเป็นพิษของสารหนูในดินบริเวณรอบเหมือง ผลการศึกษาในครั้งนี้จะเป็นการกระตุ้นเตือนให้ประชาชนในบริเวณโดยรอบได้ตระหนักและระมัดระวังเรื่องการปนเปื้อนของสารหนูที่มีอยู่ในสิ่งแวดล้อม ตลอดจนสร้างแนวทางสำหรับเฝ้าสังเกต และศึกษาวิจัยพืชล้มลุกชนิดอื่น ๆ ที่มีแนวโน้มในการดูดซับสารหนูได้ต่อไป 

คำสำคัญ : สารหนู; พืชล้มลุก; เหมืองแร่ทองคำ