สมบัติต้านอนุมูลอิสระและการยอมรับทางประสาทสัมผัสของชาสมุนไพรจากฝางที่ได้มาจากกระบวนการชงที่แตกต่างกัน
Article Sidebar
เผยแพร่แล้ว:
เม.ย. 30, 2018
คำสำคัญ:
ชาสมุนไพร ฝาง ปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระด้วยวิธีดีพีพีเอช การทดสอบทางประสาทสัมผัส
Main Article Content
บทคัดย่อ
วัตถุประสงค์ของงานวิจัยนี้ เพื่อศึกษากระบวนการชงชาจากแก่นฝางที่เหมาะสม (น้ำหนักชาฝาง และเวลาที่ใช้ในการแช่) ที่มีผลต่อสมบัติการต้านอนุมูลอิสระและคุณภาพทางประสาทสัมผัส จากการทดสอบพบว่าปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมดและฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระด้วยวิธีดีพีพีเอชมีปริมาณมากที่สุดเมื่อชงชาแก่นฝางหนัก 3 กรัม แช่ในน้ำร้อนเป็นเวลา 10 นาที สำหรับผลการทดสอบการทดสอบคุณภาพทางประสาทสัมผัส พบว่าเมื่อชงชาแก่นฝางหนัก 3 กรัม แช่ในน้ำร้อนเป็นเวลา 5 นาที มีแนวโน้มได้การยอมรับด้านประสาทสัมผัสมากที่สุด โดยมีคะแนนความชอบด้านสี กลิ่น รส และความชอบโดยรวม 6.05, 5.93, 5.91 และ 6.28 ตามลำดับ
คำสำคัญ : ชาสมุนไพร; ฝาง; ปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด; ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระด้วยวิธีดีพีพีเอช; การทดสอบทางประสาทสัมผัส
Article Details
ประเภทบทความ
Biological Sciences
เอกสารอ้างอิง
[1] Kummalue, T., 2012, Difficulties of drug development from Thai herbal medicine, Pharm. Anal. Acta. 15: 1-3.
[2] Moreira, D., de, L., Teixeira, S.S., Monteiro, M.H.D., de Oliveira, A.C.A.X. and Paum-gartten, F.J.R., 2014, Traditional use and safety of herbal medicines, Rev. Bras. Farmacogn. 24: 248-257.
[3] Kapoor, V.P., 2005, Herbal cosmetics for skin and hair care, Nat. Prod. Rad. 4: 306-314.
[4] Ribeiro, A.A., Estanqueiro, M., Oliveira, M.B. and Lobo, J.M.S., 2015, Main benefits and applicability of plant extracts in skin care products, Cosmetics 2: 48-65.
[5] Choonhahirun, A., 2006, Quality of low-calorie mixed herbs drink containing aspartame and acesulfame-K, AU J.T. 10(2): 86-90.
[6] แสงแข สพันธุพงศ์, 2560, การพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารจากพืชสมุนไพรที่ใช้ประกอบอาหารในชุมชน ตำบลหนองลาน อำเภอท่ามะกา จังหวัดกาญจนบุรี, ว.การพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต 5(2): 260-269.
[7] Xiu, L.X., Sun, D.Z., Jiao, J.P., Yan, B., Qin, Z.F., Liu, X., Wein, P.K. and Yuen, X.Q., 2015, Anticancer effects of traditional Chinese herbs with phlegm-eliminating properties: An overview, J. Ethnopharmacol. 172: 155-161.
[8] Xianga, H., Zhangb, L., Xi, L., Yanga, Y., Wanga, X., Leia, D., Zhengc, X. and Liua X., 2018, Phytochemical profiles and bioactivities of essential oils extracted from seven Curcuma herbs, Ind. Crops. Prod. 111: 298-305.
[9] Yu, H., Qiu, J.F., Ma, L.J., Hu, Y.J., Li, P. and Wan, J.B., 2017, Phytochemical and phytopharmacological review of Perilla frutescens L. (Labiatae), a traditional edible-medicinal herb in China, Food. Chem. Toxicol. 108: 375-391.
[10] Lau, C., Mooiman, K.D., Maas-Bakker, R.F., Beijnen, J.H., Schellens, J.H.M. and Meijerman, I., 2013, Effect of Chinese herbs on CYP3A4 activity and expression, J. Ethnopharmacol. 149: 543-549.
[11] Embuscado, M.E., 2015, Spices and herbs: Natural sources of antioxidants – a mini review, J. Funct. Foods 18: 811-819.
[12] Vieitez, I., Maceiras, L., Jachmanian, I. and Albores, S., 2018, Antioxidant and antibacterial activity of different extracts from herbs obtained by maceration or supercritical technology, J. Supercrit. Fluids 13: 58-64.
[13] Bordoloi, M., Bordoloi, P., Dutta, P.P., Singh, V., Nath, S., Narzary, B., Bhuyan, P.D., Rao, P.G. and burua, I.C., 2016, Studies on some edible herbs: Antioxidant activity, phenolic content, mineral content and antifungal properties, J. Funct. Foods 23: 220-229.
[14] Ullah, N., Ahman, M., Aslam, H., Tahir, M. A., Aftab, M., Baibi, N., and Ahamad, S., 2016, Green tea phytocompounds as anticancer: A review, Asian. Pac. J. Trop. Dis. 6: 330-336.
[15] Sur, S. and Panda, C.K., 2017, Molecular aspects of cancer chemopreventive and therapeutic efficacies of tea and tea polyphenols, Nutrition 43: 8-15.
[16] Fujiki, H. and Suganuma, M., 2012, Green tea: An effective synergist with anticancer drugs for tertiary cancer prevention, Cancer Lett. 324: 119-125.
[17] Carvalho, M., Jeronimo, C., Valentao, P., Andrade, P.B. and Silva, B.M., 2010, Green tea: A promising anticancer agent for renal cell carcinoma, Food Chem. 112: 49-54.
[18] ศิริพร เหลียงกอบกิจ, 2547, ชากับสุขภาพช่องปาก, ว.ข้อมูลสมุนไพร 22(1): 4-10.
[19] Li., W., Yang, J., Li, S.C. and Ho, C.L., 2016, PCV8 - correlation between tea consump-tion and prevalence of hypertension among singaporean Chinese residents over 40, Value Health 19: a863.
[20] Levy, Y., Narotzki, B. and Reznick, A.Z., 2017, Green tea, weight loss and physical activity, Clin. Nutr. 36: 315.
[21] Hamdaoui, M.H., Snoussi, C., Dhaouadi, K., Fattouch, S., Ducroc, R., Gall, M.L. and Bado, A., 2016, Tea decoctions prevent body weight gain in rats fed high-fat diet: Black tea being more efficient than green tea, J. Nutr. Intermed. Metab. 6: 33-34.
[22] รัชนี นามมาตย์, ชาสมุนไพรจากตะไคร้ ใบเตย ทองกวาว ใบไผ่และเก็กฮวย, แหล่งที่มา : http://waa.inter.nstda.or.th/stks/pub/2015/20150911-Technology-show%202-2558-Foo d-Beverage-3.pdf, 9 ธันวาคม 2560.
[23] รัชนี นามมาตย์, ชาสมุนไพรจากผลหม่อน มะเม่าและตะขบป่า, แหล่งที่มา : http://waa.inter.nstda.or.th/stks/pub/2015/20150911-Te chnology-show%202-2558-Food-Bever a ge-1.pdf, 9 ธันวาคม 2560.
[24] จักรพันธุ์ เนรังษี, ผักเชียงดา พืชสมมุนไพรที่ไม่ธรรมดา, แหล่งที่มา : https://www.gpo.or.th/Portals/6/Newsletter/RDINewsYr22No4-3.pdf, 9 ธันวาคม 2560.
[25] ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยา ลัยอุบลราชธานี, ฝาง, แหล่งที่มา : http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=241, 9 ธันวาคม 2560.
[26] Saravanakumar, S. and Chandra, J.H., 2013, Screening of antimicrobial activity and phytochemical analysis of Caesal-pinia sappan L., J. chem. pharm. res. 5: 171-175.
[27] Steven, Y.C., Huang, H.K., Lu, W.J., Chung, C.L., Chen, W.L., Lu, S.H., Lin, K.H. and Sheu, J.R., 2013, Brazilin isolated from Caesalpinia sappan L. acts as a novel collagen receptor agonist in human platelets, J. Biomed. Sci. 20: 1-11.
[28] Xie, Y.W., Ming, D.D., Xu, H.X., Dong, H. and But, P.P., 2000, Vasorelaxing effects of Caesalpinia sappan involvement of endogenous nitric oxide, Life Sci. 67: 1913-1918.
[29] Oh, G.T., Choi, J.H., Hong, J.J., Kim, D.Y., Lee, S.B., Kim, J.R., Lee, C.H., Hyun, B.H., Oh, S.R., Bok, S.H. and Jeong, T.S., 2001, Dietary hematein ameliorates fatty streak lesions in the rabbit by the possible mechanism of reducing VCAM-1 and MCP-1 expression, Atherosclerosis 159: 17-26.
[30] Yoo, Y.M. and Lee, S.G., 2003. Protective effect of Caesalpinia sappan L. on hydrogen peroxide. Korean, J. Orient. Physiol. Pathol. 17: 1524-1527.
[31] Oswal, V.B. and Garg, S.C., 1993, Unsaponifiable matter of the fixed oil from the seeds of Caesalpinia sappan L., Asian J. Chem. 5: 676-683.
[32] Namikoshi, M., Nakata, H., and Saitoh, T., 1987, Homoisoflavonoids from Caesalpi-nia sappan, Phytochemistry 26: 1831-1833.
[33] Nagai, M., Nagumo, S., Lee, S.M., Eguchi, I. and Kawai, K.I., 1986, Protosappanin A, a novel biphenyl compound from sappan lignum, Chem. Pharm. Bull. 34: 1-6.
[34] Tripathi, Y.B., Chaurasia, S., Tripathi, E., Upadhyay, A. and Dubey, G., 1996, Bacopa monniera Linn. as an antioxidant: Mechanism of action, Indian, J. Exp. Biol. 34: 523-526.
[35] Wetwitayaklung, P., Phaechamud T. and Keokitichai, S., 2005. The Antioxidant Activity of Caesalpinia sappan L. Heartwood in Various Ages, Naresuan Univ. J. 13(2): 43-52.
[36] Venditti, E., Bacchetti, T., Tiano, L., Carloni, P., Greci, L. and Damiani, E., 2010, Hot vs. cold water steeping of different teas: Do they affect antioxidant activity, Food Chem. 119: 1597-604.
[37] ธีรพงษ์ เทพกรณ์, 2557, ความคงตัวของคาเทชินระหว่างกระบวนการผลิตชาเขียวและเครื่องดื่มชาเขียว, ว.วิทยาศาสตร์บูรพา 19(2): 189-198.
[38] Astill, C., Birch, M.R., Dacombe, C., Humphrey, P.G. and Martin, P.T., 2001, Factors affecting the caffeine and polyphenol contents of black and green tea infusions, J. Agric. Food Chem. 49: 5340-5347.
[39] Castiglioni, S., Damiani, E., Astolfi, P., Carloni, P., 2015, Influence of steeping conditions (time, temperature, and particle size) on antioxidant properties and sensory attributes of some white and green teas, Int. J. Food Sci. Nutr. 66: 491-497.
[40] ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 28, 2547, ชาสมุนไพร, แหล่งที่มา : http://food.fda.mo ph.go.th/law/data/announ_moph/P280.pdf, 21 กุมภาพันธ์ 2560.
[41] Namjooyan, F., Azemi, M. and Rahmanian, V., 2010, Investigation of antioxidant activity and total phenolic content of various fractions of aearial parts of Pimpinella Barbata (DC.) Boiss. Jundishapur, J. Nat. Pharm. Prod. 1: 1-5.
[42] Singh, R.P., Chidambara, K.N. and Jayaprakasha, G.K., 2002, Studies on the activity of pomegranate (Punica granatum) peel and seed extracts using in vitro models, J. Agric. Food Chem. 50: 81-86.
[43] นรินทร์ ท้าวแก่นจันทร์, ภาวิณี อารีศรีสม, ทิพย์สุดา ตั้งตระกูล, วาที คงบรรทัด, เยาวนิตย์ ธาราฉาย และรุ่งทิพย์ กาวารี, 2560, ผลของอุณหภูมิการอบแห้งต่อคุณสมบัติการต้านอนุมูลอิสระและคุณค่าทางโภชนาการของชาแก่นฝาง, การประชุมวิชาการชมรมคณะปฏิบัติงานวิทยาการ อพ.สธ. ครั้งที่ 8 ทรัพยากรไทย : ศักยภาพมากล้นมีให้เห็น, ศูนย์เครือข่ายการเรียนรู้เพื่อภูมิภาค จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, สระบุรี.
[44] Siah, W.M., Jeeven, A.K., Hayazan, M.D.N. and Tahir, S.M., 2011, Effect of infusion conditions on total phenolic content and antioxidant activity in Centella asiatica tea, Trop. Arric. And Fd. Sc. 39: 149-156.
[45] Hajiaghaalipour, F., Sanusi, J. and Kanthimathi, M.S., 2016, Temperature and time of steeping affect the antioxidant properties of white green and black tea infusion, J. Food Sci. 81: 246-254.
[46] Lin, S.D., Liu, E.H. and Mau, J.L., 2008, Effect of different brewing methods on antioxidant properties of steaming green tea, LWT Food Sci. Technol. 41: 1616-1623.
[47] Zimmermann, B.F. and Gleichenhagen, M., 2011, The effect of ascorbic acid, citric acid and low pH on the extraction of green tea: How to get most out of it, Food Chem. 124: 1543-1548.
[48] Mcalpine, M.D. and Ward, W., 2016, Influence of steep time on polyphenol content and antioxidant capacity of black green rooibos and herbal teas, Beverages 2: 1-12.
[2] Moreira, D., de, L., Teixeira, S.S., Monteiro, M.H.D., de Oliveira, A.C.A.X. and Paum-gartten, F.J.R., 2014, Traditional use and safety of herbal medicines, Rev. Bras. Farmacogn. 24: 248-257.
[3] Kapoor, V.P., 2005, Herbal cosmetics for skin and hair care, Nat. Prod. Rad. 4: 306-314.
[4] Ribeiro, A.A., Estanqueiro, M., Oliveira, M.B. and Lobo, J.M.S., 2015, Main benefits and applicability of plant extracts in skin care products, Cosmetics 2: 48-65.
[5] Choonhahirun, A., 2006, Quality of low-calorie mixed herbs drink containing aspartame and acesulfame-K, AU J.T. 10(2): 86-90.
[6] แสงแข สพันธุพงศ์, 2560, การพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารจากพืชสมุนไพรที่ใช้ประกอบอาหารในชุมชน ตำบลหนองลาน อำเภอท่ามะกา จังหวัดกาญจนบุรี, ว.การพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต 5(2): 260-269.
[7] Xiu, L.X., Sun, D.Z., Jiao, J.P., Yan, B., Qin, Z.F., Liu, X., Wein, P.K. and Yuen, X.Q., 2015, Anticancer effects of traditional Chinese herbs with phlegm-eliminating properties: An overview, J. Ethnopharmacol. 172: 155-161.
[8] Xianga, H., Zhangb, L., Xi, L., Yanga, Y., Wanga, X., Leia, D., Zhengc, X. and Liua X., 2018, Phytochemical profiles and bioactivities of essential oils extracted from seven Curcuma herbs, Ind. Crops. Prod. 111: 298-305.
[9] Yu, H., Qiu, J.F., Ma, L.J., Hu, Y.J., Li, P. and Wan, J.B., 2017, Phytochemical and phytopharmacological review of Perilla frutescens L. (Labiatae), a traditional edible-medicinal herb in China, Food. Chem. Toxicol. 108: 375-391.
[10] Lau, C., Mooiman, K.D., Maas-Bakker, R.F., Beijnen, J.H., Schellens, J.H.M. and Meijerman, I., 2013, Effect of Chinese herbs on CYP3A4 activity and expression, J. Ethnopharmacol. 149: 543-549.
[11] Embuscado, M.E., 2015, Spices and herbs: Natural sources of antioxidants – a mini review, J. Funct. Foods 18: 811-819.
[12] Vieitez, I., Maceiras, L., Jachmanian, I. and Albores, S., 2018, Antioxidant and antibacterial activity of different extracts from herbs obtained by maceration or supercritical technology, J. Supercrit. Fluids 13: 58-64.
[13] Bordoloi, M., Bordoloi, P., Dutta, P.P., Singh, V., Nath, S., Narzary, B., Bhuyan, P.D., Rao, P.G. and burua, I.C., 2016, Studies on some edible herbs: Antioxidant activity, phenolic content, mineral content and antifungal properties, J. Funct. Foods 23: 220-229.
[14] Ullah, N., Ahman, M., Aslam, H., Tahir, M. A., Aftab, M., Baibi, N., and Ahamad, S., 2016, Green tea phytocompounds as anticancer: A review, Asian. Pac. J. Trop. Dis. 6: 330-336.
[15] Sur, S. and Panda, C.K., 2017, Molecular aspects of cancer chemopreventive and therapeutic efficacies of tea and tea polyphenols, Nutrition 43: 8-15.
[16] Fujiki, H. and Suganuma, M., 2012, Green tea: An effective synergist with anticancer drugs for tertiary cancer prevention, Cancer Lett. 324: 119-125.
[17] Carvalho, M., Jeronimo, C., Valentao, P., Andrade, P.B. and Silva, B.M., 2010, Green tea: A promising anticancer agent for renal cell carcinoma, Food Chem. 112: 49-54.
[18] ศิริพร เหลียงกอบกิจ, 2547, ชากับสุขภาพช่องปาก, ว.ข้อมูลสมุนไพร 22(1): 4-10.
[19] Li., W., Yang, J., Li, S.C. and Ho, C.L., 2016, PCV8 - correlation between tea consump-tion and prevalence of hypertension among singaporean Chinese residents over 40, Value Health 19: a863.
[20] Levy, Y., Narotzki, B. and Reznick, A.Z., 2017, Green tea, weight loss and physical activity, Clin. Nutr. 36: 315.
[21] Hamdaoui, M.H., Snoussi, C., Dhaouadi, K., Fattouch, S., Ducroc, R., Gall, M.L. and Bado, A., 2016, Tea decoctions prevent body weight gain in rats fed high-fat diet: Black tea being more efficient than green tea, J. Nutr. Intermed. Metab. 6: 33-34.
[22] รัชนี นามมาตย์, ชาสมุนไพรจากตะไคร้ ใบเตย ทองกวาว ใบไผ่และเก็กฮวย, แหล่งที่มา : http://waa.inter.nstda.or.th/stks/pub/2015/20150911-Technology-show%202-2558-Foo d-Beverage-3.pdf, 9 ธันวาคม 2560.
[23] รัชนี นามมาตย์, ชาสมุนไพรจากผลหม่อน มะเม่าและตะขบป่า, แหล่งที่มา : http://waa.inter.nstda.or.th/stks/pub/2015/20150911-Te chnology-show%202-2558-Food-Bever a ge-1.pdf, 9 ธันวาคม 2560.
[24] จักรพันธุ์ เนรังษี, ผักเชียงดา พืชสมมุนไพรที่ไม่ธรรมดา, แหล่งที่มา : https://www.gpo.or.th/Portals/6/Newsletter/RDINewsYr22No4-3.pdf, 9 ธันวาคม 2560.
[25] ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยา ลัยอุบลราชธานี, ฝาง, แหล่งที่มา : http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=241, 9 ธันวาคม 2560.
[26] Saravanakumar, S. and Chandra, J.H., 2013, Screening of antimicrobial activity and phytochemical analysis of Caesal-pinia sappan L., J. chem. pharm. res. 5: 171-175.
[27] Steven, Y.C., Huang, H.K., Lu, W.J., Chung, C.L., Chen, W.L., Lu, S.H., Lin, K.H. and Sheu, J.R., 2013, Brazilin isolated from Caesalpinia sappan L. acts as a novel collagen receptor agonist in human platelets, J. Biomed. Sci. 20: 1-11.
[28] Xie, Y.W., Ming, D.D., Xu, H.X., Dong, H. and But, P.P., 2000, Vasorelaxing effects of Caesalpinia sappan involvement of endogenous nitric oxide, Life Sci. 67: 1913-1918.
[29] Oh, G.T., Choi, J.H., Hong, J.J., Kim, D.Y., Lee, S.B., Kim, J.R., Lee, C.H., Hyun, B.H., Oh, S.R., Bok, S.H. and Jeong, T.S., 2001, Dietary hematein ameliorates fatty streak lesions in the rabbit by the possible mechanism of reducing VCAM-1 and MCP-1 expression, Atherosclerosis 159: 17-26.
[30] Yoo, Y.M. and Lee, S.G., 2003. Protective effect of Caesalpinia sappan L. on hydrogen peroxide. Korean, J. Orient. Physiol. Pathol. 17: 1524-1527.
[31] Oswal, V.B. and Garg, S.C., 1993, Unsaponifiable matter of the fixed oil from the seeds of Caesalpinia sappan L., Asian J. Chem. 5: 676-683.
[32] Namikoshi, M., Nakata, H., and Saitoh, T., 1987, Homoisoflavonoids from Caesalpi-nia sappan, Phytochemistry 26: 1831-1833.
[33] Nagai, M., Nagumo, S., Lee, S.M., Eguchi, I. and Kawai, K.I., 1986, Protosappanin A, a novel biphenyl compound from sappan lignum, Chem. Pharm. Bull. 34: 1-6.
[34] Tripathi, Y.B., Chaurasia, S., Tripathi, E., Upadhyay, A. and Dubey, G., 1996, Bacopa monniera Linn. as an antioxidant: Mechanism of action, Indian, J. Exp. Biol. 34: 523-526.
[35] Wetwitayaklung, P., Phaechamud T. and Keokitichai, S., 2005. The Antioxidant Activity of Caesalpinia sappan L. Heartwood in Various Ages, Naresuan Univ. J. 13(2): 43-52.
[36] Venditti, E., Bacchetti, T., Tiano, L., Carloni, P., Greci, L. and Damiani, E., 2010, Hot vs. cold water steeping of different teas: Do they affect antioxidant activity, Food Chem. 119: 1597-604.
[37] ธีรพงษ์ เทพกรณ์, 2557, ความคงตัวของคาเทชินระหว่างกระบวนการผลิตชาเขียวและเครื่องดื่มชาเขียว, ว.วิทยาศาสตร์บูรพา 19(2): 189-198.
[38] Astill, C., Birch, M.R., Dacombe, C., Humphrey, P.G. and Martin, P.T., 2001, Factors affecting the caffeine and polyphenol contents of black and green tea infusions, J. Agric. Food Chem. 49: 5340-5347.
[39] Castiglioni, S., Damiani, E., Astolfi, P., Carloni, P., 2015, Influence of steeping conditions (time, temperature, and particle size) on antioxidant properties and sensory attributes of some white and green teas, Int. J. Food Sci. Nutr. 66: 491-497.
[40] ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 28, 2547, ชาสมุนไพร, แหล่งที่มา : http://food.fda.mo ph.go.th/law/data/announ_moph/P280.pdf, 21 กุมภาพันธ์ 2560.
[41] Namjooyan, F., Azemi, M. and Rahmanian, V., 2010, Investigation of antioxidant activity and total phenolic content of various fractions of aearial parts of Pimpinella Barbata (DC.) Boiss. Jundishapur, J. Nat. Pharm. Prod. 1: 1-5.
[42] Singh, R.P., Chidambara, K.N. and Jayaprakasha, G.K., 2002, Studies on the activity of pomegranate (Punica granatum) peel and seed extracts using in vitro models, J. Agric. Food Chem. 50: 81-86.
[43] นรินทร์ ท้าวแก่นจันทร์, ภาวิณี อารีศรีสม, ทิพย์สุดา ตั้งตระกูล, วาที คงบรรทัด, เยาวนิตย์ ธาราฉาย และรุ่งทิพย์ กาวารี, 2560, ผลของอุณหภูมิการอบแห้งต่อคุณสมบัติการต้านอนุมูลอิสระและคุณค่าทางโภชนาการของชาแก่นฝาง, การประชุมวิชาการชมรมคณะปฏิบัติงานวิทยาการ อพ.สธ. ครั้งที่ 8 ทรัพยากรไทย : ศักยภาพมากล้นมีให้เห็น, ศูนย์เครือข่ายการเรียนรู้เพื่อภูมิภาค จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, สระบุรี.
[44] Siah, W.M., Jeeven, A.K., Hayazan, M.D.N. and Tahir, S.M., 2011, Effect of infusion conditions on total phenolic content and antioxidant activity in Centella asiatica tea, Trop. Arric. And Fd. Sc. 39: 149-156.
[45] Hajiaghaalipour, F., Sanusi, J. and Kanthimathi, M.S., 2016, Temperature and time of steeping affect the antioxidant properties of white green and black tea infusion, J. Food Sci. 81: 246-254.
[46] Lin, S.D., Liu, E.H. and Mau, J.L., 2008, Effect of different brewing methods on antioxidant properties of steaming green tea, LWT Food Sci. Technol. 41: 1616-1623.
[47] Zimmermann, B.F. and Gleichenhagen, M., 2011, The effect of ascorbic acid, citric acid and low pH on the extraction of green tea: How to get most out of it, Food Chem. 124: 1543-1548.
[48] Mcalpine, M.D. and Ward, W., 2016, Influence of steep time on polyphenol content and antioxidant capacity of black green rooibos and herbal teas, Beverages 2: 1-12.
