การประยุกต์ภูมิสารสนเทศเพื่อการประเมินคุณภาพอากาศในพื้นที่กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์หาความเข้มข้นของการแพร่กระจายของสารที่ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศ ข้อมูลสถิติการตรวจวัดคุณภาพอากาศในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ปี พ.ศ. 2560 ซึ่งจัดเก็บโดยสำนักจัดการคุณภาพอากาศและเสียง โดยการประมาณค่าในช่วง (interpolation) พบว่าสารก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศ ทั้ง 6 ชนิด มีค่าความเข้มข้นในการแพร่กระจายเกินค่ามาตรฐานคุณภาพอากาศทุกชนิด สารก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศมีการแพร่กระจายที่ความเข้มข้นสะสมรวมรายปีสูงสุด คือ ฝุ่นขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอน (PM₁₀) รองลงมา คือ ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO₂) ก๊าซโอโซน (O₃) ฝุ่นขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน (PM_2.5) ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO₂) และก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) ตามลำดับ การวิเคราะห์ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการแพร่กระจายของสารที่ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศ 2 ปัจจัย คือ มลพิษที่เกิดจากโรงงานอุตสาหกรรม โดยการหาค่าความหนาแน่นของโรงงานอุตสาหกรรมในพื้นที่กรุงเทพมหานคร 8,546 โรงงาน พบว่าพื้นที่ส่วนใหญ่ที่มีความหนาแน่นของโรงงานอุตสาหกรรมมาก คือ พื้นที่ฝั่งตะวันตกเฉียงใต้ ตอนกลาง และทางทิศใต้ของกรุงเทพมหานคร 30 เขต สารที่ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศที่เกิดจากโรงงานอุตสาหกรรมสูงสุด คือ ก๊าซโอโซน (O₃) ฝุ่นขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอน (PM₁₀) ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) ฝุ่นขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน (PM_2.5) ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO₂) ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO₂) ตามลำดับ มลพิษที่เกิดจากปัญหาการจราจรแออัดจากเส้นทางการจราจรหลัก 13 เส้นทาง ที่ประสบกับปัญหาการจราจร เมื่อหาความสัมพันธ์ของการแพร่กระจายของสารที่ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศจากช่วงเวลาตามเกณฑ์มาตรฐานของการจราจรในพื้นที่กรุงเทพมหานคร พบว่าพื้นที่ตำแหน่งจราจรที่มีความแออัดมาก มี 5 เขต ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ตอนกลาง รองลงมา คือ ฝั่งตะวันออกของกรุงเทพมหานคร โดยพบว่าสารก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศที่เกิดจากการจราจรแออัดที่พบมากที่สุด คือ ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) รองลงมา คือ ฝุ่นขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอน (PM₁₀) ก๊าซโอโซน (O₃) ฝุ่นขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน (PM_2.5) ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO₂) และก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO₂) ตามลำดับ ช่วงเวลาที่เกิดมลพิษสูงสุด คือ 04:00-08:00 น. และ 16:00-20:00 น. เนื่องจากเป็นเวลาเร่งด่วนในการเดินทางออกไปทำงาน และในช่วงเย็นเป็นเวลาเร่งด่วนในการเดินทางกลับไปยังที่พักอาศัย จึงมักทำให้เกิดปัญหาจราจรแออัดมากในช่วงเวลานี้อยู่เสมอ และผลการวิเคราะห์หาพื้นที่เฝ้าระวังปัญหามลพิษทางอากาศพื้นที่กรุงเทพมหานครในปี พ.ศ. 2560 พบว่าพื้นที่ที่ควรจัดเป็นพื้นที่เฝ้าระวังปัญหามลพิษทางอากาศมีทั้งหมด 47 เขต โดยพบมากที่สุดในเขตดอนเมือง หลักสี่ ลาดพร้าว จตุจักร และเขตพื้นที่ที่ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ทางทิศใต้ และตอนกลางของกรุงเทพมหานคร ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อมลพิษทางอากาศมากที่สุดเกิดจากการจราจรแออัด รองลงมา คือ มลพิษทางอากาศที่พบจากโรงงานอุตสาหกรรม