การศึกษาความหลากชนิดของพืชที่มิใช่ข้าวในนาข้าวอินทรีย์: กรณีศึกษาในจังหวัดนครปฐม
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
นาข้าวเป็นระบบนิเวศเชิงเกษตรกรรมที่อยู่คู่กับวิถีชีวิตไทยมาช้านาน วัฒนธรรมและการดำเนินชีวิตของผู้คนในแต่ละพื้นที่มีผลทำให้วิธีการปลูกข้าวมีความแตกต่างกัน เช่น การทำนาข้าวแบบดั้งเดิมที่ใช้สารเคมีสังเคราะห์ หรือการทำนาข้าวโดยใช้ชีววิธีตามแนวทางเกษตรอินทรีย์ที่มักได้รับการเชื่อถือว่าเป็นแนวทางที่ส่งเสริมความหลากหลายทางชีวภาพและสุขภาพของมนุษย์อย่างยั่งยืน อย่างไรก็ตามการศึกษาความหลากชนิดของพืชที่มิใช่ข้าวในแปลงนาข้าวอินทรีย์ในประเทศไทยยังมีไม่มาก ดังนั้นงานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจพืชที่มิใช่ข้าวที่พบในนาข้าวอินทรีย์เนื้อที่ 8 ไร่ ที่ทำนาแบบโยนกล้า ในอำเภอดอนตูม จังหวัดนครปฐม เป็นระยะเวลาสองฤดูกาลการทำนา ตั้งแต่เดือนมกราคม ถึง เดือนธันวาคม พ.ศ. 2558 โดยทำการสำรวจและเก็บตัวอย่างทั้งในแปลงนา และคันนา ทุกสองสัปดาห์ สำหรับการสำรวจในแปลงนา ทำโดยการวางแปลงสุ่มขนาด 0.5 เมตร x 2 เมตร จำนวนทั้งสิ้น 6 แปลง ระยะห่างแต่ละแปลง 100 เมตร ส่วนการสำรวจในคันนา ใช้วิธีการเดินสำรวจและจดบันทึก จากการสำรวจ พบพืชที่มิใช่ข้าวรวมทั้งสิ้น 28 วงศ์ 61 ชนิด โดยฤดูกาลการทำนาแรก (มกราคม-พฤษภาคม) ในบริเวณแปลงนาพบพืช 9 วงศ์ 17 ชนิด และบริเวณคันนาพบ 18 วงศ์ 40 ชนิด ส่วนในฤดูกาลการทำนาที่สอง (สิงหาคม-ธันวาคม) บริเวณแปลงนาพบพืช 10 วงศ์ 16 ชนิด บริเวณคันนาพบ 20 วงศ์ 45 ชนิด พืชชนิดเด่นในแปลงนาคือ Cyperus difformis L. (กกขนาก) ส่วนบริเวณคันนาคือ Urochloa mutica (Forssk.) T.Q.Nguyen (หญ้าขน) ค่าดัชนีความคล้ายคลึงโซเรนเซนระหว่างพืชที่มิใช่ข้าวที่พบในแปลงนากับที่พบในคันนาเท่ากับ 25.35% ค่าดัชนีความคล้ายคลึงโซเรนเซนระหว่างพืชที่มิใช่ข้าวที่พบในแปลงนาในฤดูกาลทำนาแรกกับฤดูกาลทำนาที่สองเท่ากับ 78.79% และค่าดัชนีความคล้ายคลึงโซเรนเซนระหว่างพืชที่มิใช่ข้าวที่พบในคันนาในฤดูกาลทำนาแรกกับฤดูกาลทำนาที่สองเท่ากับ 80% วงศ์ของพืชที่พบจำนวนชนิดมากที่สุดคือวงศ์หญ้า (Poaceae) ซึ่งพบ 11 ชนิด รองลงมาคือวงศ์กก (Cyperaceae) ซึ่งพบ 8 ชนิด ข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพของพืชพรรณในนาข้าวอินทรีย์ที่ได้จากการศึกษานี้จะเป็นประโยชน์ต่อการวางแผนการบริหารจัดการระบบนิเวศในนาข้าวอินทรีย์ในพื้นที่จังหวัดนครปฐมรวมถึงพื้นที่ใกล้เคียงให้มีความยั่งยืน เกิดเป็นดุลยภาพระหว่างผลผลิตทางการเกษตร และการอนุรักษ์ธรรมชาติ
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของ วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี และคณาจารย์ท่านอื่นๆในมหาวิทยาลัยฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใดๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
References
Thai Rice Exporters Association. 2021. History of Rice in Thailand. http://www.thairiceexporters.or.th/rice_profile.htm. Accessed 14 January 2023. (in Thai)
Yen, D.E. 1997. Hoabinhian horticulture? The evidence and the questions from northwest Thailand. In: Allen, J., Golson, J. and Jones, R. (eds.) Sunda and Sahul: Prehistoric Studies in Southeast Asia, Melanesia and Australia. London: Academic Press.
Higham, C.F.W. and Thosarat, R. 1993. Excavation of Khok Phanom Di, Volume 3: The Material Culture (Part 1). London: Society of Antiquaries of London.
Varinruk, B. 2007. Crop Production Model for Organic Thai Hom Mali Rice. Bangkok: Division of Rice Research and Development, Rice Department, Ministry of Agriculture and Cooperatives. (in Thai)
Division of Rice Research and Development, Rice Department, Ministry of Agriculture and Cooperatives. 2016. Knowledge of Rice: Organic Rice Production. https://newwebs2.ricethailand.go.th/webmain/rkb3/OrganicRice.htm. Accessed 11 April 2024. (in Thai)
Yamada, S. 2000. Restoration of Weed Communities in Abandoned Rice Paddy Fields in the Tama Hills, Central Japan. M.Sc. Thesis, The University of Tokyo.
Wusilpakit, A., Vichitbandha, P. and Tharapoom, K. 2023. Effect of ecological factors on diversity of spiders (Araneae) in organic paddy field. Journal of Science and Technology, Ubon Ratchathani University. 25(2): 16-25. (in Thai)
Chalermsan, Y. 2013. Using ecological engineering approach in rice pest management for Hom Nil
organic rice production at Ban Thung Yai, Nikompattana sub-district, Bang Ra Kam district, Phitsanulok province. Journal of Community Development and Life Quality. 1(2): 63-70. (in Thai)
Land Develop Department. 2021. Agri-Map in Nakhon Pathom. http://www.ldd.go.th/Agri-Map/Data/C/npt.pdf. Accessed 14 January 2023. (in Thai)
Nakhon Pathom Provincial office. 2024. Five-Year Provincial Development Plan (2023-2027). https://www.nakhonpathom.go.th/files/com_news_develop_plan/2022-06_befcd92133e762c.pdf. Accessed 11 April 2024. (in Thai)
Lawanprasert, A. and et al. 2006. Comparison between conventional and organic paddy fields in irrigated rice ecosystem. In: Proceedings of the 4th INWEPF Steering Meeting and Symposium, 5-7 July 2007. Bangkok, Thailand. (in Thai)
Chayamarit, K. 2016. Key Characters of Plants. Bangkok: Forest Herbarium (BKF), Department of National Parks, Wildlife and Plant Conservation. (in Thai)
Norsangsri, M. 2022. Grasses in Thailand. Pathum Thani: National Science Museum, Thailand. (in Thai)
Boonsuk, B., Srisuk, T. and Chantaranothai, P. 2017. Diversity of sedges (Cyperaceae) and grasses (Poaceae) in Sakaerat Environmental Research Station, Nakhon Ratchasima province. Thai Journal of Botany. 2: 135-149. (in Thai)
Daonurai, K. and et al., 2019. Undergrowth Plants: Study Approaches and Diversity. Pathum Thani: Natural History Museum. (in Thai)
The Botanical Garden Organization. 2002. Aquatic Plants at Bueng Boraphet. Chiang Mai: The Botanical Garden Organization of Thailand. (in Thai)
Sorenson, T.J. 1948. A Method of Establishing Groups of Equal Amplitude in Plant Sociology Based on Similarity of Species Content and Its Application to Analyses of the Vegetation on Danish Commons. København: I kommission hos E. Munksgaard.
Cruz-Garcia, G.S., Struik, P.C. and Johnson, D.E. 2016. Wild harvest: Distribution and diversity of wild food plants in rice ecosystems of Northeast Thailand. NJAS: Wageningen Journal of Life Sciences. 78: 1-11.
Jampanya, S. 1980. Research of Weeds Diversity in the Paddy Field in Chiang Mai, Thailand. M.Sc. Thesis, Chiang Mai University. (in Thai)
Parameswari, Y.S. and Srinivas, A. 2017. Weed management in rice – A review. International Journal of Applied and Pure Science and Agriculture. 3(1): 75-80.
Tomita, S. and et al. 2003. Differences in weed vegetation in response to cultivating methods and water conditions in rainfed paddy fields in north-east Thailand. Weed Biology and Management. 3: 117-127.
Bambaradeniya, C.N.B. and Amerasinghe, F.B. 2003. Biodiversity Associated with Rice Field Agroecosystem in Asian Countries: A Brief Review. Colombo: International Water Management Institute.
Meesuksamoe, P. and Thananoppakun, K. 2016. Diversity of weeds in rice field at Tombon Wat Chan, Amphoe Mueang, Phitsanulok province. In: Proceedings of the 54th Kasetsart University Annual Conference: Plants, Animals, Veterinary Medicine, Fisheries, Agricultural Extension and Home Economics, 2-5 February 2016. Bangkok, Thailand. (in Thai)
Fried, O. and et al. 2018. Plant diversity and composition of rice field bunds in Southeast Asia. Paddy and Water Environment. 16: 359-378.
Bryson, C.T. and Carter, R. 2008. The significance of Cyperaceae as weeds. In: Naczi, R.F.C. and Ford, B.A. (eds.) Sedges: Uses, Diversity, and Systematics of the Cyperaceae. St. Louis, Missouri Botanical Garden Press.
Hodkinson, R. 2018. Evolution and taxonomy of the grasses (Poaceae): A model family for the study of species-rich groups. Annual Plant Reviews. 1: 1-39.
Soerjani, M., Kostermans, A.J.G. and Tjitrosoepomo, G. 1987. Weed of Rice in Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka.
Kosaka, Y. and et al. 2006. Plant diversity in paddy fields in relation to agricultural practices in Savannakhet province, Laos. Economic Botany. 60(1): 49-61.
Hakim, M.A. and et al. 2013. A survey on weed diversity in coastal rice fields of Sebarang Perak in peninsular Malaysia. Journal of Animal and Plant Sciences. 23(2): 534-542.
Sinha, M.K. 2017. Studies on weed diversity and its associated phytosociology under direct dry-seeded rice systems in Koria District (C.G.) India. Plants & Agriculture Research. 7(2): 246-252.
Kumalasari, N.R. 2014. Diversity of Rice Weeds Vegetation and Its Potential as Local Forage Resource in Java, Indonesia. Ph.D. Thesis, Georg-August University School of Science.
Haris, A., Utami, S. and Murningsih, M. 2018. Weeds community structure on the rice field (Oryza sativa L.) in Bulusari village, Sayung district, Demak regency. Journal of Physics: Conference Series. 1217: 012177.
Kurniadie, D. and et al. 2019. Weeds diversity of lowland rice (Oryza sativa L.) with different farming systems in Purwakarta Regency Indonesia. Journal of Agronomy. 18(1): 21-26.
Hemadhulin, H. 2008. Survey of Plant Biodiversity and Weed Management, Guideline for the Organic Agriculture Concept. Bangkok: Suan Dusit Rajabhat University. (in Thai)
Vorrakuttanon, C. 2017. Diversity of Dragonfly in Organic Paddy Field and Chemical Paddy Field in Nakhon Pathom Province. M.Sc. Thesis, Silpakorn University. (in Thai)
Wusilpakit, A. 2021. Spider in Organic Paddy Field and Chemical Paddy Field in Nakhon Pathom Province. M.Sc. Thesis, Silpakorn University. (in Thai)
Pradid, R. 2020. Diversity of Birds in Paddy Fields in Mueang District, Phetchaburi Province. M.Sc. Thesis, Silpakorn University. (in Thai)
Vongsaroj, P. 1993. Integrated Management of Paddy Weeds in Thailand. Taipei: Food & Fertilizer Technology Center.
Rahaman, F. and et al. 2022. Allelopathic potential in rice - A biochemical tool for plant defence against weeds. Frontiers in Plant Science. 13: 1072723.