ภาวะการดื้อยาและทางเลือกในการป้องกันเห็บในปัจจุบัน
Main Article Content
บทคัดย่อ
เห็บเป็นปัญหาสำคัญในสัตว์เลี้ยงและปศุสัตว์ เนื่องจากมีบทบาทสำคัญในการถ่ายทอดโรคและส่งผลกระทบต่อสุขภาพทั้งในมนุษย์และสัตว์ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากลไกการดื้อยาสำหรับเห็บ การศึกษากลุ่มยาฆ่าแมลงชนิดใหม่สำหรับการป้องกันและควบคุมจำนวนเห็บ ที่เป็นประโยชน์ต่อสุขภาพของมนุษย์และสัตว์ และสำรวจแนวโน้มที่เกิดขึ้นใหม่ของผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมในการกำจัดเห็บ ในปัจจุบันมีการพัฒนาผลิตภัณฑ์และคิดค้นวิธีการใหม่เพื่อควบคุมประชากรเห็บที่มีประสิทธิภาพในการจัดการปัญหานี้ อย่างไรก็ตาม ได้พบว่าประสิทธิภาพเหล่านี้ลดลงในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ซึ่งเป็นผลมาจากการกลายพันธุ์หรือส่งต่อของยีนดื้อยาของเห็บ ปัญหาการดื้อยาในเห็บส่งผลกระทบต่อทั้งทางการแพทย์และสัตวแพทย์ และทวีความรุนแรงขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยมีสาเหตุมาจากการใช้ยามากเกินความจำเป็น การใช้ยากลุ่มสารเคมีต่างๆ ที่มีการใช้มาเป็นเวลานาน นอกจากจะมีประสิทธิภาพที่ต่ำลง สิ่งหนึ่งที่ไม่ควรมองข้ามคือการปนเปื้อนของกลุ่มยาและสารเคมีในสิ่งแวดล้อม ในปัจจุบันจึงได้มีการให้ความสำคัญในการใช้วิธีการกำจัดเห็บที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เช่น สารสกัดจากสมุนไพร ไปจนถึงวิธีการทางภูมิคุ้มกันและการป้องกันด้วยวิธีชีวภาพต่าง ๆ การศึกษาและวิจัยแนวทางในการกำจัดเห็บทางเลือกใหม่จึงน่าสนใจเป็นอย่างมาก การดื้อยาของเห็บนี้อาจมีสาเหตุมาจากการใช้ยาที่มากเกินความจำเป็นหรือใช้ยาไม่ถูกต้อง จึงควรมีการทำความเข้าใจกลไกการเกิดการดื้อยาด้วย
Article Details
References
Abbas, M. N., Jmel, M. A., Mekki, I., Dijkgraaf, I., & Kotsyfakis, M. (2023). Recent advances in tick antigen discovery and anti-tick vaccine development. International Journal of Molecular Sciences, 24(5), 4969. doi: 10.3390/ijms24054969
Abbas, R. Z., Zaman, M. A., Colwell, D. D., Gilleard, J., & Iqbal, Z. (2014). Acaricide resistance in cattle ticks and approaches to its management: the state of play. Veterinary Parasitology, 203(1-2), 6-20.doi: 10.1016/j.vetpar.2014.03.006
Aguilar-Tipacamú, G., Mosqueda-Gualito, J., Cantó-Alarcón, G. J., Klafke, G. M., Arellano-Carvajal, F., Alonso-Dı́az, M. M., & Rodríguez-Vivas, Y. R. I. (2016). Identification of mutations in the glutamate-dependent chlorine channel in Rhipicephalus microplus resistant and susceptible to ivermectins. Quehacer Científico en Chiapas, 11(2), 20-26.
Alonso-Díaz, M. A., & Fernández-Salas, A. (2021). Entomopathogenic fungi for tick control in cattle livestock from Mexico. Frontiers in Fungal Biology, 2, 657694. doi: 10.3389/ffunb.2021.657694
Baron, S., van der Merwe N. A., Madder, M., & Maritz-Olivier, C. (2015). SNP analysis infers that recombination is involved in the evolution of amitraz resistance in Rhipicephalus microplus. PLoS One, 10(7), e0131341. doi: 10.1371/journal.pone.0131341
Castro-Janer, E., Rifran, L., González, P., Niell, C., Piaggio, J., Gil, A., & Schumaker, T. T. S. (2011). Determination of the susceptibility of Rhipicephalus (Boophilus) microplus (Acari: Ixodidae) to ivermectin and fipronil by Larval Immersion Test (LIT) in Uruguay. Veterinary Parasitology, 178, 148-155.
Chagas, A. C. D. S., Passos, W. M., Prates, H. T., Leite, R. C., Furlong, J., & Fortes, I. C. P. (2002). Acaricide effect of Eucalyptus spp. essential oils and concentrated emulsion on Boophilus microplus. Brazilian Journal of Veterinary Research and Animal Science, 39, 247-253.
Chiummo, R., Zschiesche, E., Capári, B., Farkas, R., Chiquet, M., Rapti, D., & Leschnik, M. (2023). Field efficacy of fluralaner (Bravecto® chewable tablets) for preventing Babesia canis infection transmitted by Dermacentor reticulatus ticks to dogs. Parasites & Vectors, 16(1), 252. doi: 10.1186/s13071-023-05820-2
Chungsamarnyart, N., & Jansawan, W. (2001). Effect of Tamarindus indicus L. against the Boophilus microplus. Agriculture and Natural Resources, 35(1), 34-39.
Chungsamarnyart, N., & Jansawan, W. (1996). Acaricidal activity of peel oil of Citrus spp. on Boophilus microplus. Agriculture and Natural Resources, 30(1), 112-117.
Coles, T. B., & Dryden, M. W. (2014). Insecticide/acaricide resistance in fleas and ticks infesting dogs and cats. Parasites & vectors, 7(1), 1-10.
Eisen, L., & Stafford III, K. C. (2021). Barriers to effective tick management and tick-bite prevention in the United States (Acari: Ixodidae). Journal of medical entomology, 58(4), 1588-1600.
Fischhoff, I. R., Keesing, F., & Ostfeld, R. S. (2017). The tick biocontrol agent Metarhizium brunneum (= M. anisopliae) (strain F52) does not reduce non-target arthropods. PLoS One, 12(11), e0187675.
Giglioti, R., Forim, M. R., Oliveira, H. N., Chagas, A. C. S., Ferrezini, J., Brito, L. G., Falcoski, T. O. R. S., Albuquerque, L. G., & Oliveira, M. C. S. (2011). In vitro acaricidal activity of neem (Azadirachta indica) seed extracts with known azadirachtin concentrations against Rhipicephalus microplus. Veterinary Parasitology, 181(2-4), 309-315. doi: 10.1016/j.vetpar.2011.03.053
Horsak, R. D., Bedient, P. B., Hamilton, M. C., & Thomas, F. B. (1964). 8 – Pesticides. In: Morrison, RD, Murphy, BL, eds Environmental forensics. Amsterdam, The Netherlands: Elsevier Inc. doi.: 10.1016/B978-012507751-4/50030-6
Janer E. C., Díaz A., Fontes F., Baraibar F., Saporiti T., & Olhagaray M. E. (2021). Molecular survey of pyrethroid and fipronil resistance in isolates of Rhipicephalus microplus in the north of Uruguay. Ticks and Tick-borne Diseases, 12(5), 101747. doi: 10.1016/j.ttbdis.2021.101747
Janer, E. C., Klafke, G. M., Fontes, F., Capurro, M. L., & Schumaker, T. S. S. (2019). Mutations in Rhipicephalus microplus GABA gated chloride channel gene associated with fipronil resistance. Ticks and Tick-borne Diseases, 10(4), 761–765. doi: 10.1016/j.ttbdis.2019.03.009
Jansawan, W., Jittapalapong, S., & Jantaraj, N. (1993). Effect of Stemona Collinsae extract against cattle ticks (Boophilus microplus). Agriculture and Natural Resources, 27(3), 336-340. (in Thai)
Jittapalapong, S., Kaewhom, P., Kengradomkij, C., Saratapan, N., Canales, M., De La Fuente, J., & Stich, R. W. (2010). Humoral immune response of dairy cattle immunized with rBm95 (KU‐VAC1) derived from Thai Rhipicephalus microplus. Transboundary and Emerging Diseases, 57(1-2), 91-95.doi: 10.1111/j.1865-1682.2010.01106.x
Kumar, R., Nagar, G., Sharma, A. K., Kumar, S., Ray, D. D., Chaudhuri, P., & Ghosh, S. (2013). Survey of pyrethroids resistance in Indian isolates of Rhipicephalus (Boophilus) microplus: identification of C190A mutation in the domain II of the para-sodium channel gene. Acta Tropica, 125(2), 237–245. doi: 10.1016/j.actatropica.2012.10.006
Lavan, R. P., Tunceli, K., Zhang, D., Normile, D., & Armstrong, R. (2017). Assessment of dog owner adherence to veterinarians’ flea and tick prevention recommendations in the United States using a cross-sectional survey. Parasites & Vectors, 10, 284. doi: 10.1186/s13071-017-2217-2
Li, A. Y., Davey R. B., Miller R. J., & George J. E. (2004). Detection and characterization of amitraz resistance in the southern cattle tick, Boophilus microplus (Acari: Ixodidae). Journal of Medical Entomology, 41(2), 193–200. doi: 10.1603/0022-2585-41.2.193
Lovis, L., Reggi, J., Berggoetz, M., Betschart, B., & Sager, H. (2013). Determination of acaricide resistance in Rhipicephalus (Boophilus) microplus (Acari: Ixodidae) field populations of Argentina, south Africa, and Australia with the larval tarsal test. Journal of Medical Entomology, 50(2), 326-335. doi: 10.1603/me12127
Lwande, W., Ndakala, A. J., Hassanali, A., Moreka, L., Nyandat, E., Ndungu, M., Amiani, H., Gitu, P. M., Malonza, M. M., & Punyua, D. K. (1999). Gynandropsis gynandra essential oil and its constituents as tick (Rhipicephalus appendiculatus) repellents. Phytochemistry, 50(3), 401-405. doi: 10.1016/S0031-9422(98)00507-X
Madhumitha, G., Rajakumar, G., Roopan, S. M., Rahuman, A. A., Priya, K. M., Saral, A. M., Khan, F. R. N., Khanna, V. G., Velayutham, K., Jayaseelan, C., Kamaraj, C., & Elango, G. (2012). Acaricidal, insecticidal, and larvicidal efficacy of fruit peel aqueous extract of Annona squamosa and its compounds against blood-feeding parasites. Parasitology Research, 111(5), 2189-2199.doi: 10.1007/s00436-011-2671-2
Magano, S. R., Thembo, K. M., Ndlovu, S. M., & Makhubela, N. F. H. (2008). The anti-tick properties of the root extracts of Senna italica subsp. arachoides. African Journal of Biotechnology, 7(4), 476-481.
Martins, J. R., & Furlong, J. (2001). Avermectin resistance of the cattle tick Boophilus microplus in Brazil. The Veterinary Record, 149(2), 64.
McNair, C. M. (2015). Ectoparasites of medical and veterinary importance: drug resistance and the need for alternative control methods. Journal of Pharmacy and Pharmacology, 67(3), 351-363. doi: 10.1111/jphp.12368
Morgan, J. A. T., Corley, S. W., Jackson, L. A., Lew-Tabor, A. E., Moolhuijzen, P. M., & Jonsson, N. N. (2009). Identification of a mutation in the para-sodium channel gene of the cattle tick Rhipicephalus (Boophilus) microplus associated with resistance to synthetic pyrethroid acaricides. International Journal for Parasitology, 39(7), 775-779. doi: 10.1016/j.ijpara.2008.12.006
Mwangi, E. N., Hassanali, A., Essuman, S., Myandat, E., Moreka, L., & Kimondo, M. (1995). Repellent and acaricidal properties of Ocimum suave against Rhipicephalus appendiculatus ticks. Experimental and Applied Acarology, 19(1), 11-18. doi: 10.1007/BF00051933
Nwanade, C. F., Wang, M., Wang, T., Yu, Z., & Liu, J. (2020). Botanical acaricides and repellents in tick control: current status and future directions. Experimental and Applied Acarology, 81(1), 1-35.doi: 10.1007/s10493-020-00489-z
Parizi, L. F., Reck Jr, J., Oldiges, D. P., Guizzo, M. G., Seixas, A., Logullo, C., de Oliveira, P. L., Termignoni, C., Martins, J. R., & da Silva Vaz Jr, I. (2012). Multi-antigenic vaccine against the cattle tick Rhipicephalus (Boophilus) microplus: a field evaluation. Vaccine, 30(48), 6912-6917. doi: 10.1016/j.vaccine.2012.08.078
Perez-Cogollo, L. C., Rodriguez-Vivas, R. I., Ramirez-Cruz, G. T., & Miller, R. J. (2010). First report of the cattle tick Rhipicephalus microplus resistant to ivermectin in Mexico. Veterinary Parasitology, 168(1-2), 165-169. doi: 10.1016/j.vetpar.2009.10.021
Pruett, J. H. (2002). Comparative inhibition kinetics for acetylcholinesterases extracted from organophosphate resistant and susceptible strains of Boophilus microplus (Acari: Ixodidae). Journal of Economic Entomology. 95(6), 1239–1244. doi: 10.1603/0022-0493-95.6.1239
Rahman, A., Kashif, M., Nasir, A., Idrees, A., Jamil, M., Qadir, A., Qasim, M., Khan, I., Aziz, H., Qazi, I., Farooq, M. U., & Sana, M. A. (2022). A review of tick and tick control strategies in Pakistan. Pakistan Journal of Medical & Health Sciences, 16(1), 652–655. doi:10.53350/pjmhs22161652
Rajula, J., Rahman, A., & Krutmuang, P. (2020). Entomopathogenic fungi in Southeast Asia and Africa and their possible adoption in biological control. Biological Control, 151, 104399.doi: 10.1016/j.biocontrol.2020.104399
Rodríguez-Vivas, R. I., Pérez-Cogollo, L. C., Rosado-Aguilar, J. A., Ojeda-Chi, M. M., Trinidad-Martinez, I., Miller, R. J., Li, A. Y., Pérez de León, A., Guerrero, F., & Klafke, G. (2014). Rhipicephalus (Boophilus) microplus resistant to acaricides and ivermectin in cattle farms of Mexico. Revista Brasileira de Parasitologia Veterinária, 23(2), 113-122. doi: 10.1590/s1984-29612014044
Rohdich, N., Roepke, R. K., & Zschiesche, E. (2014). A randomized, blinded, controlled and multi-centered field study comparing the efficacy and safety of Bravecto™ (fluralaner) against Frontline™ (fipronil) in flea-and tick-infested dogs. Parasites & Vectors, 7(1), 83. doi:10.1186/1756-3305-7-83
Samish, M., Rot, A., Ment, D., Barel, S., Glazer, I., & Gindin, G. (2014). Efficacy of the entomopathogenic fungus Metarhizium brunneum in controlling the tick Rhipicephalus annulatus under field conditions. Veterinary Parasitology, 206(3-4), 258-266. doi: 10.1016/j.vetpar.2014.10.019
Shakya, M., Kumar, S., Fular, A., Upadhaya, D., Sharma, A. K., Bisht, N., & Ghosh, S. (2020). Emergence of fipronil resistant Rhipicephalus microplus populations in Indian states. Experimental and Applied Acarology, 80(4), 591-602. doi: 10.1007/s10493-020-00481-7
Turner, V., Chaffey, C., & Ferrao, P. (2011). A survey for small animal veterinarians regarding flea and tick control pesticide products. The Canadian Veterinary Journal, 52(10), 1080-1082.
Torrents, J., Sarli, M., Rossner, M. V., Toffaletti, J. R., Morel, N., Martínez, N. C., Webster, A., Mangold, A. J., Guglielmone, A. A., & Nava, S. (2020). Resistance of the cattle tick Rhipicephalus (Boophilus) microplus to ivermectin in Argentina. Research in Veterinary Science, 132, 332-337. doi: 10.1016/j.rvsc.2020.07.012
Villarino, M. A., Waghela, S. D., & Wagner, G. G. (2001). Histochemical localization of esterases in the integument of the female Boophilus microplus (Acari: Ixodidae) tick. Journal of Medical Entomology, 38(6), 780–782. doi: 10.1603/0022-2585-38.6.780
Vudriko, P., Okwee-Acai, J., Byaruhanga, J., Tayebwa, D. S., Omara, R., Muhindo, J. B., Lagu, C., Umemiya-Shirafuji , R., Xuan, X., & Suzuki, H. (2018). Evidence-based tick acaricide resistance intervention strategy in Uganda: concept and feedback of farmers and stakeholders. Ticks and tick-borne Diseases, 9(2), 254-265. doi: 10.1016/j.ttbdis.2017.09.011
Vudriko, P., Okwee-Acai, J., Tayebwa, D. S., Byaruhanga, J., Kakooza, S., Wampande, E., Omara, R., Muhindo, J. B., Tweyongyere, R., Owiny, D. O., Hatta, T., Tsuji, N., Umemiya-Shirafuji, R., Xuan, X., Kanameda, M., Fujisaki, K., & Suzuki, H. (2016). Emergence of multi-acaricide resistant Rhipicephalus ticks and its implication on chemical tick control in Uganda. Parasites & Vectors, 9(1), 4. doi: 10.1186/s13071-015-1278-3
Windley, M. J., Herzig, V., Dziemborowicz, S. A., Hardy, M. C., King, G. F., & Nicholson, G. M. (2012). Spider-venom peptides as bioinsecticides. Toxins (Basel), 4(3), 191-227. doi: 10.3390/toxins4030191
Wolstenholme, A. J., & Martin, R. J. (2014). Anthelmintics–from discovery to resistance. International Journal for Parasitology: Drugs and Drug Resistance, 4(3), 218-219. doi: 10.1016/j.ijpddr.2014.10.001.