การเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการห่วงโซ่คุณค่าในการเลี้ยงไก่พื้นเมืองเชิงพาณิชย์ของกลุ่มเกษตรกรในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย

บทคัดย่อ

การจัดการห่วงโซ่คุณค่าที่ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการเลี้ยงไก่พื้นเมืองเชิงพาณิชย์ของกลุ่มเกษตรกรภาคเหนือตอนบน โดยใช้วิธีการประชุมระดมความเห็นจากตัวแทนเกษตรกร ผู้ประกอบการที่เกี่ยวข้อง ทั้งการประชุมกลุ่มย่อย และการสัมภาษณ์เชิงลึกด้วยการใช้แบบสอบถามและแบบสัมภาษณ์ การวิเคราะห์ข้อมูลห่วงโซ่อุปทาน ประกอบด้วย ต้นทุน-ผลตอบแทนจากการผลิต อัตราผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) ด้านห่วงโซ่คุณค่าเป็นการสังเคราะห์ข้อมูลในกิจกรรมหลักและกิจกรรมสนับสนุน โดยแบ่งกลุ่มเกษตรกร 3 ระดับที่แตกต่างกันตามศักยภาพการผลิต จำนวน 148 ตัวอย่าง ได้แก่ สูง (36) ปานกลาง (65) น้อย (47) ผลการศึกษาห่วงโซ่อุปทานประกอบด้วย 5 ห่วงโซ่ พบว่า1) ห่วงโซ่ฟาร์มไก่พ่อแม่พันธุ์ได้ไข่เชื้อมีประสิทธิภาพของการผลิตมีค่า ROI 1.5-3% การยกระดับด้วยการเก็บรักษาสายพันธุ์ให้คงสายพันธุ์แท้ 2) ห่วงโซ่โรงฟักไข่เชื้อได้ลูกไก่มีประสิทธิภาพของการฟักไข่มีค่า ROI 1-2% การยกระดับด้วยการใช้เทคโนโลยีตู้ฟักไข่ที่มีคุณภาพ 3) ห่วงโซ่ไก่ขุนมีประสิทธิภาพของการผลิตมีค่า ROI 1-2% การยกระดับด้วยการใช้นวัตกรรมการจัดการกลุ่มวิสาหกิจอย่างเป็นระบบ 4) ห่วงโซ่โรงฆ่าแต่ละกลุ่มมีค่าเชือดไก่เฉลี่ย 15-20 บาท/ตัว การยกระดับด้วยการพัฒนาโรงฆ่าขนาดเล็กพิเศษของกลุ่ม และ 5) ห่วงโซ่ผู้บริโภคส่วนใหญ่มีการซื้อไก่ชำแหละทั้งตัว 1 ตัว/ครั้ง ราคา 101-150 บาท/ตัว ที่ตลาดสด การยกระดับด้วยการสร้างการรับรู้การประชาสัมพันธ์ในลักษณะเด่นของเนื้อไก่พื้นเมือง ส่งผลให้เกิดการยกระดับศักยภาพเกษตรกรผู้เลี้ยงไก่พื้นเมืองที่เป็นเชิงพาณิชย์ให้สามารถเป็นอาชีพได้ ข้อเสนอแนะกลุ่มเกษตรกรในห่วงโซ่ต้นน้ำ ได้แก่ กลุ่มระดับสูง ควรมีการรักษาคุณภาพของลูกไก่ให้แข็งแรง สำหรับการจำหน่ายให้กับเกษตรกรเครือข่าย กลุ่มระดับปานกลาง ควรมีการพัฒนาฟาร์มของสมาชิกให้เข้าสู่มาตรฐาน GAP ให้มากขึ้น และกลุ่มระดับน้อย ควรพัฒนาองค์ความรู้ด้านการเลี้ยง ระบบวัคซีนให้มากขึ้น เพื่อให้มีอัตราการรอดของไก่เพิ่มขึ้น ทั้งนี้การยกระดับเพื่อการสร้างอาชีพเลี้ยงไก่ไปสู่เชิงพาณิชย์ได้ตามศักยภาพของแต่ละกลุ่มได้อย่างเหมาะสม