กิจกรรมการหาอาหารตามฤดูกาลและชนิดของปลวกที่พบในพื้นที่ป่าในเมือง
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
กิจกรรมการหาอาหารตามฤดูกาลของแมลงมีความสำคัญในแง่การพยากรณ์การระบาดชนิดแมลงศัตรู โดยอุณหภูมิต่ำในฤดูหนาวมีผลทำให้กิจกรรมการเผาผลาญพลังงานของแมลงลดลง อย่างไรก็ตามในพื้นที่เขตร้อนที่ไม่มีฤดูหนาวที่แท้จริงแมลงจะอาศัยการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ ความชื้น และปริมาณน้ำฝนในการกำหนดการเปลี่ยนผันตามฤดูกาล เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของฤดูกาลที่มีผลต่อกิจกรรมการหาอาหารของปลวกในพื้นที่เขตร้อนได้ทำการติดตั้งกับดักปลวกใต้ดินจำนวน 150 กับดัก ในพื้นที่ป่าในเมืองจังหวัดขอนแก่น ประเทศไทย โดยมีการตรวจสอบกับดักทุก 2 สัปดาห์เพื่อติดตามความหลากหลายของปลวกเป็นเวลา 1 ปี จากผลการศึกษาพบปลวกทั้งหมด 16 ชนิด โดยในช่วงฤดูฝนมีความหลากหลายและความอุดมสมบูรณ์ของปลวก 13 ชนิดจาก 6 สกุล ในวงศ์ย่อย Macrotermitinae ซึ่งปลวกสกุล Microtermes เป็นชนิดเด่นที่สุดและพบมากที่สุดตลอดทั้งปี รองลงมาคือ Macrotermes, Odontotermes, Ancistrotermes, Microcerotermes และ Globitermes ตามลำดับ สำหรับฤดูหนาวพบปลวกเพียง 5 สกุล โดยไม่พบสกุล Microcerotermes ส่วนในฤดูร้อนความอุดมสมบูรณ์ของชนิดปลวกต่ำสุดเพียง 10 ชนิดจาก 6 สกุล ในวงศ์ย่อย Macrotermitinae และ Nasutitermitinae โดยพบปลวกสกุล Microtermes มากที่สุด รองลงมาคือ Ancistrotermes, Macrotermes, Odontotermes, Microcerotermes และ Nasutitermes ตามลำดับ นอกจากนี้ความแตกต่างของฤดูกาลยังมีผลต่อกิจกรรมการหาอาหารของปลวกทั้งในปลวกขนาดเล็ก Microtermes, Ancistrotermes และ Odontotermes ในส่วนปลวกขนาดใหญ่ Macrotermes พบว่ามีกิจกรรมการหาอาหารสูงสุดในช่วงฤดูฝน ดังนั้นจึงเป็นไปตามสมมติฐานที่ว่ากิจกรรมการหาอาหารของปลวกมีการผันแปรไปตามฤดูกาลและปัจจัยทางสภาพแวดล้อมที่ส่งผลกระทบต่อกิจกรรมการหาอาหารของปลวกในพื้นที่เขตร้อน
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
กรมอุตุนิยมวิทยา. 2565. สรุปสภาวะอากาศทั่วไปในรอบปี. แหล่งข้อมูล: https://www3.tmd.go.th ค้นเมื่อ 20 กันยายน 2565.
กรมอุตุนิยมวิทยา. 2565. การแบ่งฤดูกาลในประเทศไทย. แหล่งข้อมูล: https://www3.tmd.go.th ค้นเมื่อ 27 ตุลาคม 2565.
กระทรวงมหาดไทย. 2539. รายงานการกำหนดแนวทางในการประสานแผนด้านการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางสังคมใช้พื้นที่บริเวณชายฝั่งทะเลตะวันออกระยะเร่งด่วน. กรุงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย.
โครงการสำรวจสวนร่มเกล้ากัลปพฤกษ์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 2529. สวนร่มเกล้ากัลปพฤกษ์มหาวิทยาลัยขอนแก่น. แหล่งข้อมูล: https://tree.kku.ac.th/project-tree1/ ค้นเมื่อ 7 กุมภาพันธ์ 2566.
Abe, T. 1987. Evolution of life types in termites. P.126-148. In: S. Kawano, J. H. Connell, and T. Hidaka. Evolution and coadaptation in biotic communities. University of Tokyo Press, Tokyo, Japan.
Abe, T., and T. Matsumoto. 1979. Studies on the distribution and ecological role of termites in a lowland rain forest of west Malaysia (3) distribution and abundance of termites in Pasoh Forest Reserve. Japanese Journal of Ecology. 29(4): 337-351.
Ahmad, M. 1965. Termite (Isoptera) of Thailand. Bulletin of the American Museum of National History. 131: 3-113.
Appel, A. G., and M. J. Tanley. 1999. Water composition and loss by body color and form mutants of the German cockroach (Dictyoptera: Blattellidae). Comparative Biochemistry and Physiology, Part A: Molecular and Integrative Physiology. 122(4): 415-420.
Barrow, L., and C. L. Parr. 2008. A preliminary investigation of temporal patterns in semiarid ant communities: variation with habitat type. Austral Ecology. 33(5): 653-662.
Bignell, D. E., and P. Eggleton. 2000. Termites in ecosystems. P.363-387. In: T. Abe and M. Higashi. Termites: evolution, sociality, symbiosis, ecology. Kluwer Academic Publishers, Netherlands.
Black, H. I. J., and T. G. Wood. 1989. The effects of cultivation on the vertical distribution of Microtermes spp. (Isoptera: Termitidae: Macrotermitinae) in soil at Mokwa, Nigeria. Sociobiology. 15(2): 133-138.
Bujan, J., S.P. Yanoviak, and M. Kaspari. 2016. Desiccation resistance in tropical insects: causes and mechanisms underlying variability in a Panama ant community. Ecology and Evolution. 6: 6282-6291.
Chiu, C. I., B. Y. Chen, F. C. Chang, K. C. Kuan, and H. F. Li. 2022. Functional plasticity of foraging shelter tubes built by termites. Environmental Entomology. 51(4): 649-659.
Chiu, C. I., H. T. Yeh, M. J. Tsai, and H. F. Li. 2016. Naturalization and control of Coptotermes gestroi (Blattodea: Rhinotermitidae) in a Taiwanese forest. Journal of Economic Entomology. 109(3): 1317-1325.
Chiu, C. I., H. T. Yeh, P. L. Li, C. Y. Kuo, M. J. Tsai, and H. F. Li. 2018. Foraging phenology of the fungus-growing termite Odontotermes formosanus (Blattodea: Termitidae). Environmental Entomology. 47(6): 1509-1516.
Choosai C., J. Mathieu, Y. Hanboonsong, and P. Jouquet. 2009. Termite mounds and dykes are biodiversity refuges in paddy fields in north-eastern Thailand. Environmental Conservation. 36(1): 71-79.
Chown, S. L., J. G. Sorensen, and J. S. Terblanche. 2011. Water loss in insects: an environmental change perspective. Journal of Insect Physiology. 57(8): 1070-1084.
Collins, M. S., M. I. Haverty, J. P. La Fage, and W. L. Nutting. 1973. High-temperature tolerance in two species of subterranean termites from the Sonoran Desert in Arizong. Environmental Entomology. 2(6): 1122-1123.
Collins, N. M. 1977. The population ecology and energetic of Macrotermes bellicosus Smeathman (Isoptera). University of London, London.
Collins, N. M. 1981. The role of termites in the decomposition of wood and leaf litter in the Southern Guinea savanna of Nigeria. Oecologia. 51(3): 389-399.
Davies, A. B., P. Eggleton, B. J. van Rensburg, and C. L. Parr. 2015. Seasonal activity patterns of African savanna termites vary across a rainfall gradient. Insectes Sociaux. 62(2): 157-165.
Davies, R. G. 1997. Termite species richness in fire-prone and fire-protected dry deciduous dipterocarp forest in Doi Suthep-Pui National Park, northern Thailand. Journal of Tropical Ecology. 13(1): 153-160.
Eggleton, P., and I. Tayasu. 2001. Feeding groups, lifetypes and the global ecology of termites. Ecological Research. 16(5): 941-960.
Evans, T. A. 2003. The influence of soil heterogeneity on exploratory tunnelling by the subterranean termite
Coptotermes frenchi (Isoptera: Rhinotermitidae). Bulletin of Entomological Research. 93(5): 413-423.
Feener, D. H. 1988. Effects of parasites on foraging and defense behavior of a termitophagous ant, Pheidole titanis Wheeler (Hymenoptera: Formicidae). Behavioral Ecology and Sociobiology. 22(6): 421-427.
Hadley, N. F. 1994. Water relations of terrestrial arthropods. Academic Press, San Diego, CA.
Hu, J., K. B. Neoh, A. G. Appel, and C. Y. Lee. 2012. Subterranean termite open-air foraging and tolerance to desiccation: Comparative water relation of two sympatric Macrotermes spp. (Blattodea: Termitidae). Comparative Biochemistry and Physiology Part A: Molecular and Integrative Physiology. 161(2): 201-207.
Janzen, D. H. 1973. Sweep samples of tropical foliage insects: Effects of seasons, vegetation types, elevation, time of day, and insularity. Ecology. 54(3): 687-702.
Johnson, R. A., R. W. Lamb, and T. G. Wood. 1981. Termite damage and crop loss studies in Nigeria-a survey of damage to groundnuts. International Journal of Pest Management. 27(3): 325-342.
Krishna, K., D. A. Grimaldi, V. Krishna, and M. S. Engel. 2013. Treatise on the Isoptera of the world. Bulletin of the American Museum of Natural History. 377: 1-2704.
Korb, J., and K. E. Linsenmair. 2001. Resource availability and distribution patterns, indicators of competition between Macrotermes bellicosus and other macro-detritivores in the Comoé National Park, Côte d'Ivoire. African Journal of Ecology. 39(3): 257-265.
Kulis, J., A. S. Sajap, and C. Y. Loong. 2008. Effect of moisture and relative humidity on survival and feeding activity
of the Asian Subterranean Termite, Coptotermes gestroi (Isoptera: Rhinotermitidae). Sociobiology 52(3):
-587.
La Fage, J. P., M. I. Haverty, and W. L. Nutting. 1976. Environmental factors correlated with the foraging behavior of a desert subterranean termite Gnathamitermes perplexus (Banks) (Isoptera: Termitidae). Sociobiology. 2: 155-169.
Light, S. F. 1933. Termites of western Mexico. University of California Publications in Entomology. 6(5): 79-164.
Miller, R. W., R. J. Hauer, and L. P. Werner. 2015. Urban forestry: planning and managing urban greenspaces. Waveland press, Upper Saddle River, New Jersey, USA.
Materu, C., J. Yarro, B. Nyundo, C. Materu, and B. Nyundo. 2013. Seasonal changes on termite foraging behaviour under different habitats in Rufiji District Tanzania. Journal of Biology, Agriculture and Healthcare. 3: 6-12.
Mora, P., C. E. Rouland, and J. Renoux. 1996. Foraging, nesting and damage caused by Microtermes subhyalinus (Isoptera: Termitidae) in a sugarcane plantation in the Central African Republic. Bulletin of Entomological Research. 86(4): 387-395.
Moura, F. M. S., A. Vasconcellos, V. F. P. Araújo, and A. G. Bandeira. 2006. Seasonality in foraging behaviour of Constrictotermes cyphergaster (Termitidae, Nasutitermitinae) in the Caatinga of northeastern Brazil. Insectes Sociaux. 53(4): 472-479.
Pinheiro, F., I. R. Diniz, D. Coelho, and M. P. S. Bandeira. 2002. Seasonal pattern of insect abundance in the Brazilian cerrado. Austral Ecology. 27(2): 132-136.
Rouland-Lefevre, C. 2011. Termites as pests of agriculture. P.499-517. In: D. E. Bignell, Y. Roisin, and N. Lo. Biology of termites: a modern synthesis. Springer International Publishing, Dordrecht, Netherlands.
Scholes, R. J. 1997. Savanna. P.258-277. In: R. M. Cowling, D. M. Richardson, and S. M. Pierce. Vegetation of Southern Africa. Cambridge University Press, Cambridge.
Schowalter, T. D. 1994. Invertebrate community structure and herbivory in a tropical rain forest canopy in Puerto Rico following Hurricane Hugo. Biotropica. 26(3): 312-319.
Schowalter, T. D., and L. M. Ganio. 1999. Invertebrate communities in a tropical rain forest canopy in Puerto Rico following Hurricane Hugo. Ecological Entomology. 24(2): 191-201.
Seeber, J., G. U. H. Seeber, R. Langel, S. Scheu, and E. Meyer. 2008. The effect of macroinvertebrates and plant litter of different quality on the release of N from litter to plant on alpine pastureland. Biology and Fertility of Soils. 44(5): 783-790.
Seto K. C., B. Güneralp and L. R. Hutyra. 2012. Global forecasts of urban expansion to 2030 and direct impacts on biodiversity and carbon pools. Proceedings of the National Academy of Sciences. 109(40): 16083-16088.
Singh, S., S. Ramniwas, and R. Parkash. 2009. Fitness consequences of body melanization in Drosophila immigrans from montane habitats. Entomological Research. 39(3): 182-191.
Sornnuwat, Y., C. Vongkaluang, and Y. Takematsu. 2004. A systematic key to termites of Thailand. Kasetsart Journal (Natural Science). 38(3): 349-368.
Sornnuwat, Y., K. Tsunoda, T. Yoshimura, M. Takahashi, and C. Vonckaluang. 1996. Foraging populations of Coptotermes gestroi (Isoptera: Rhinotermitidae) in an urban area. Journal of Economic Entomology. 89(6): 1485-1490.
Stansly, P. A., N. Y. Su, and J. M. Conner. 2001. Management of subterranean termites, Reticulitermes spp. (Isoptera: Rhinotermitidae) in a citrus orchard with hexaflumuron bait. Crop Protection. 20(3): 199-206.
Su, N. Y., and H. Puche. 2003. Tunneling activity of subterranean termites (Isoptera: Rhinotermitidae) in sand with
moisture gradients. Journal of Economic Entomology. 96(1): 88-93.
Su, N. Y., and R. H. Scheffrahn. 1990. Economically important termites in the United States and their control. Sociobiology. 17(1): 77-94.
Su, N. Y., and R. H. Scheffrahn. 2000. Termites as pests of buildings. P.437-453. In: T. Abe, D. E. Bignell, and M. Higashi. Termites: Evolution, Sociality, Symbioses, Ecology. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, Netherlands.
Su, N. Y., P. M. Ban, and R. H. Scheffrahn. 1993. A shallow sub-surface monitoring station for subterranean termites (Isoptera). Sociobiology. 23: 175-182.
Ueckert, D. N., M. C. Bodine, and B. M. Spears. 1976. Population density and biomass of the desert termite Gnathamitermes tubiformans (Isoptera: Termitidae) in a shortgrass prairie: relationship to temperature and moisture. Ecology. 57(6): 1273-1280.
Wolda, H. 1988. Insect seasonality: Why?. Annual Review of Ecology and Systematics. 19: 1-18.
Wolda, H., and M. Wong. 1988. Tropical insect diversity and seasonality. Sweep-samples vs. light-traps. Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Series C. Biological and medical sciences. 91(2): 203-216.
Wood, T. G. 1988. Termites and the soil environment. Biology and Fertility of Soils. 6(3): 228-236.
Woon, J. S., M. J. W. Boyle, R. M. Ewers, A. Chung, and P. Eggleton. 2019. Termite environmental tolerances are more linked to desiccation than temperature in modified tropical forests. Insectes Sociaux. 66(1): 57-64.
Zorzenon, F. J., and A. E. C. Campos. 2015. Subterranean termites in urban forestry: tree preference and management. Neotropical Entomology. 44(2): 180-185.
Zukowki, J., and N. Y. Su. 2020. A comparison of morphology among four termite species with different moisture requirements. Insects. 11(5): 262.