ระบบการผลิต การตลาด และเอกลักษณ์ของผ้าไหมสาวบ้านแต้ จังหวัดชัยภูมิ

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาระบบการผลิต การตลาด และเอกลักษณ์ของผ้าไหมสาวบ้านแต้ อำเภอเกษตรสมบูรณ์ จังหวัดชัยภูมิ ดำเนินการในช่วงเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2562 ถึง ธันวาคม พ.ศ. 2563 การศึกษานี้ใช้ประเด็นหัวข้อย่อยเป็นเครื่องมือในการรวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการเชิงคุณภาพโดยการวิเคราะห์ข้อมูลขณะที่รวบรวมข้อมูล จำแนกประเภท เปรียบเทียบ หาความสัมพันธ์ สร้างข้อสรุปและวิจารณ์เชิงสร้างสรรค์ ตามลำดับ การศึกษาระยะที่ 1 ได้ศึกษาบริบทของพื้นที่โดยรวบรวมข้อมูลจากผู้รู้ 18 ราย พบว่า บ้านแต้ เป็นหมู่บ้านหนึ่งของอำเภอเกษตรสมบูรณ์ มีการผลิตผ้าไหมมากว่า 200 ปี โดยผ้าไหมสาวบ้านแต้ถือได้ว่าเป็นผ้าไหมประจำอำเภอเกษตรสมบูรณ์ ระยะที่ 2 ได้ศึกษาระบบการผลิตและการตลาดจากผู้รู้ 31 ราย พบว่า (ก) รังไหม มีการผลิตรังไหมสีขาว เป็นการผลิตในรูปแบบเกษตรพันธสัญญาและจำหน่ายให้กับเอกชนทั้งหมด และรังไหมสีเหลืองที่เป็นผลผลิตจากการเลี้ยงไหมพันธุ์ลูกผสมและไหมพันธุ์พื้นบ้าน ซึ่งคนในพื้นที่นิยมนำรังไหมผลิตได้นำไปทำเป็นเส้นไหม (ข) เส้นไหมที่ผลิตในพื้นที่มีเฉพาะเส้นไหมจากรังไหมสีเหลืองและในพื้นที่นิยมนำมาผลิตเป็นผ้าไหมร้อยละ 31 เท่านั้น ส่วนอีกร้อยละ 69 จำหน่ายออกนอกพื้นที่ (ค) ผ้าไหม ผลิตตามคำสั่งซื้อ ร้อยละ 60 และ ผลิตเพื่อรอจำหน่าย ร้อยละ 40  และระยะที่ 3 จัดเวทีวิเคราะห์เอกลักษณ์ของผ้าไหมสาวบ้านแต้ โดยมีผู้มีส่วนร่วมในการวิเคราะห์ช่วงที่ 1 จำนวน 12 ราย เพื่อจำแนกกลุ่มผู้ผลิตไหม และระยะที่ 2 จำนวน 31 ราย พบว่า มี 3 เอกลักษณ์ร่วมซึ่งถือเป็นจุดเด่นของผ้าไหมสาวบ้านแต้ ได้แก่ (ก) การใช้เส้นไหมในพื้นที่มีขี้ไหมแทรกพองาม (ข) การใช้สีดำแท้แหล่ถึง (การใช้สีโทนเข้ม) และ (ค) การทอเป็นผืนแบบสองเขาขานกัน