ประติมากรรมฤาษีดัดตน วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม: รูปแบบศิลปะสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์

บทคัดย่อ

            บทความนี้เป็นการศึกษารูปแบบลักษณะของประติมากรรมฤาษีดัดตน ทั้งในเรื่อง หน้าตา สีหน้า ท่าทาง การแต่งกาย เพื่อกำหนดอายุสมัยของประติมากรรมกลุ่มนี้ โดยได้ ทำการศึกษาเปรียบเทียบงานประติมากรรมที่ปรากฏ จำนวน 28 ท่า 29 ตน ร่วมกับงานประพันธ์ โคลงภาพฤาษีดัดตนที่ได้บรรยายลักษณะของฤาษีดัดตนทั้ง 80 ท่า พร้อมภาพประกอบ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้มีบันทึกลงในหนังสือสมุดไทยเมื่อครั้งแรก สร้างและยังได้ศึกษาเปรียบเทียบเชื่อมโยงกับงานศิลปกรรมฤาษีในวัฒนธรรมต่าง ๆ

            ประติมากรรมฤาษีดัดตนภายในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามเป็นงานที่มีการคิดสร้างขึ้น ช่วงสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ยังเน้นถึงลักษณะเฉพาะของความเป็นฤาษี ทั้งในเรื่องการแต่งกาย โดยเฉพาะการใส่หมวกทรงดอกลำโพง ถือเป็นสิ่งที่แสดงความเป็นเพศนักบวชอย่างแท้จริง ส่วน การพาดผ้าและการนุ่งผ้ามีความหลากหลายขึ้นอยู่กับท่วงท่าในการดัดตนของฤาษีแต่ละตน ส่วนประเด็นเรื่องการกำหนดอายุสมัยประติมากรรมฤาษีดัดตน จำนวน 28 ท่า 29 ตน พบว่า มีเพียง 19 ท่า 20 ตน ที่มีท่าทางและอิริยาบถสอดคล้องกับเนื้อหาและภาพในสมุดไทย ผู้ศึกษา มีความเห็นว่าประติมากรรมกลุ่มนี้เป็นประติมากรรมฤาษีที่เก่าสุดภายในวัดพระเชตุพนฯ