รูปแบบการจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนอย่างยั่งยืน : กรณีศึกษาป่าชุมชน เขาราวเทียนทองจังหวัดชัยนาท

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นวิจัยแบบผสมผสาน ( Mixed Methods )มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาโครงสร้างและสภาพทั่วไปของเครือข่ายป่าชุมชนเขาราวเทียนทอง 2) รูปแบบและแนวทางในการจัดการป่าชุมชนเขาราวเทียนทอง 3) การมีส่วนร่วม ของประชาชนในการจัดการป่าชุมชนเขาราวเทียนทองและ     4) ผลสำเร็จของการจัดการป่าชุมชนเขาราวเทียนทอง โดยเชิงปริมาณเป็นการศึกษาข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง 400 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสอบถามเกี่ยวกับการมีส่วนร่วมในการจัดการป่าชุมชนมีค่าความเชื่อมั่น 0.94 และวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติพื้นฐาน ได้แก่ ค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ส่วนเชิงคุณภาพ ใช้วิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก บุคคลที่เป็นกุญแจสำคัญ จำนวน 24 คน ในการดำเนินการจัดการป่าชุมชน แล้วนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัย พบว่า 1) ป่าชุมชนเขาราวเทียนทองเกิดขึ้นจากความต้องการของคนในชุมชนโดยชุมชนเข้าไปจัดการและมีส่วนร่วมในการดูแลรักษาและใช้ประโยชน์ 2) รูปแบบการจัดการป่าชุมชนโดยชุมชนมีบทบาทหลักในการบริหารจัดการ ในรูปแบบคณะกรรมการเครือข่ายป่าชุมชน จากตัวแทนของแต่ละหมู่บ้านเพื่อตัดสินใจวางแผน บริหาร หาแหล่งสนับสนุนงบประมาณ โดยยึดหลัก“ผู้พึ่งพิงป่า ย่อมต้องรู้คุณค่าป่า” 3) ประชาชนในกลุ่มส่วนใหญ่มีความรู้ ความเข้าใจ และสนใจเข้าไปมีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมในการจัดการป่า โดยกิจกรรมที่ประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วมมากที่สุด คือ การจัดการพื้นที่ป่าไม้ การปลูกและฟื้นฟูป่า รวมทั้งการป้องกันและการอนุรักษ์ป่า 4) ผลสำเร็จของการจัดการป่าชุมชนเขาราวเทียนทอง ได้แก่ เกิดความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากร ป่าไม้สร้างความรักความสามัคคีในชุมชน เกิดเป็นชุมชนที่เข้มแข็งจนได้รับการยอมรับเป็นชุมชนต้นแบบของการจัดการป่าชุมชน โดยเฉพาะการเป็นนวัตกรรมด้านการดูแลแหล่งอาหารที่ยั่งยืน