สินค้าและแหล่งผลิตสินค้าเกษตรที่จำหน่ายผ่านแผงลอยริมถนนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

บทคัดย่อ

จากการสำรวจภาคสนามเบื้องต้นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย พบว่า มีร้านค้าแผงลอยจำหน่ายผลผลิตสินค้าเกษตรอยู่บริเวณริมถนนทางหลวงจำนวนมาก จึงเกิดประเด็นที่น่าสนใจว่า ในภูมิภาคนี้มีธุรกิจแผงลอยริมถนนจัดตั้งอยู่ที่ใดบ้าง มีการดำเนินธุรกิจอย่างไร และมีส่วนช่วยการกระจายสินค้าเกษตรที่ผลิตในพื้นที่อย่างไร บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทราบตำแหน่งที่ตั้งชุมชนแผงลอย สินค้าและแหล่งผลิตสินค้าที่จำหน่ายผ่านแผงลอยริมถนนในภูมิภาคนี้ การวิจัยนี้ใช้การสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้างกับผู้รู้ จำนวน 3-5 คนในแต่ละชุมชนแผงลอย รวมจำนวนทั้งหมด 148 คน เส้นทางที่ใช้สำรวจ คือ ทางหลวงหมายเลข 2 ทางหลวงแผ่นดินสายประธานทุกเส้นทางในภูมิภาค และทางหลวงแผ่นดินสายรองประธาน ผลการศึกษาพบว่ามีชุมชนแผงลอยจำนวน 47 ชุมชน จำนวนแผงลอยรวมทั้งหมดประมาณ 1,100 แผงลอย ร้อยละ 57.5 เป็นชุมชนแผงลอยที่ดำเนินการจำหน่ายได้ตลอดปี ร้อยละ 76.6 เป็นสินค้าผลผลิตสด ในขณะที่ชุมชนแผงลอยในโซนพื้นที่ภูเขามีสินค้าที่หลากหลายกว่าชุมชนแผงลอยในโซนพื้นที่ราบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) แม้ว่าสินค้าไม่ได้มาจากแหล่งผลิตภายในชุมชนแผงลอย แต่เกือบทั้งหมด (ร้อยละ 93.6) เป็นสินค้าที่มีแหล่งผลิตอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งแหล่งผลิตสินค้าส่วนใหญ่มีลักษณะเฉพาะตามบริบทของพื้นที่ ที่เอื้อต่อการผลิตสินค้านั้นๆ ได้แก่ ภูมินิเวศน์ หรือเป็นพื้นที่ส่งเสริมการปลูกพืช หรือมาจากความรู้และทักษะของเกษตรกรเอง จึงถือได้ว่า แผงลอยริมถนนเป็นช่องทางตลาดที่สามารถช่วยระบายและกระจายสินค้าจากแหล่งผลิตที่หลากหลายในภูมิภาค ซึ่งเป็นส่วนสำคัญของเศรษฐกิจชุมชนที่มีการพัฒนาขึ้นจากฐานการผลิตของในชุมชนท้องถิ่น