พืชสมุนไพรท้องถิ่นและการใช้ประโยชน์ในชุมชนไทหล่ม อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการศึกษาวิจัยเชิงสำรวจแบบภาคตัดขวางโดยมุ่งศึกษาการใช้พืชสมุนไพรที่มีการใช้ประโยชน์ในไทหล่มของประชาชนในอำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ โดยการสัมภาษณ์และสำรวจพืชสมุนไพรที่นิยมใช้จากปราชญ์ ผู้ทรงภูมิปัญญาและแพทย์พื้นบ้าน พบว่า พืชท้องถิ่นที่มีการนำมาใช้เป็นสมุนไพรมีจำนวนทั้งหมด 49 ชนิด 45 สุกล และ 28 วงศ์ การใช้สมุนไพรบรรเทาอาการป่วยหรือโรคแบ่งได้ 8 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มอาการไข้ ปวดเมื่อย สมุนไพรที่นิยมใช้ คือ กุ่มน้ำ รางจืด หญ้าไข่เหา แผ่นดินเย็น และเนียมหูเสือ กลุ่มโรคทางเดินอาหาร ประชาชนจะเลือกใช้สมุนไพรในท้องถิ่น เช่น ขมิ้นต้น เปล้าใหญ่ ขมิ้นขาว ตองแตบ ปอพราน ข้าวเย็นเหนือ และหอมแดง กลุ่มโรคทางเดินหายใจ สมุนไพรที่สำคัญ คือ เหงือกปลาหมอ และฟ้าทะลายโจร กลุ่มอาการอักเสบ ติดเชื้อ ประชาชนเลือกใช้ฝางแดง กุ่มบก หนาดหลวง และกำจาย กลุ่มของยาบำรุงกำลัง สมุนไพรที่สำคัญ คือ ครอบจักรวาล กำลังช้างสาร กำลังเสือโคร่ง จันทร์แดง แฟบน้ำ เครืองูเห่า และนมแมวป่า กลุ่มอาการและโรคผิดปกติของกระบวนการเมตาบอลิซึม สมุนไพรที่สำคัญคือ ชะพูลป่าใช้รักษาอาการของโรคความดันโลหิตสูง กลุ่มอาการผิดปกติจากการตั้งครรภ์และคลอด ประชาชนเลือกใช้เจตมูลเพลิงแดงเพื่อการคุมกำเนิด และกลุ่มสุดท้ายเป็นการรักษาอาการผิดปกติอื่นๆ เช่น กำจัดเหาและแมลงประชาชนจะนำใบยาสูบมาใช้ในการรักษา หรืออีกกรณีคือ ภาวะขาดสารอาหารประชาชนจะใช้เปลือกและใบของต้นกระเซา