การเฝ้าระวังคุณภาพน้ำโดยใช้แพลงก์ตอนสัตว์เป็นดัชนีชีวภาพ
Main Article Content
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการใช้แพลงก์ตอนสัตว์เป็นดัชนีชีวภาพในการชี้วัดคุณภาพน้ำในคลองป่าพะยอมโดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของปัจจัยคุณภาพน้ำกับแพลงก์ตอนสัตว์ด้วยการวิเคราะห์ Canonical Correspondence Analysis (CCA) การเก็บข้อมูลคุณภาพน้ำและตัวอย่างแพลงก์ตอนสัตว์ในระบบนิเวศน์คลองป่าพะยอมระยะทาง 33 กิโลเมตร ระหว่างเดือนพฤษภาคม 2559 – มกราคม 2560 พบว่ามีจำนวนแพลงก์ตอนสัตว์ที่พบ 17 Taxa จาก 3 ไฟลัม คือ ไฟลัมแอนนีลิดา ไฟลัมโรติเฟอราและไฟลัมอาร์โทรโพดา โรติเฟอร์ถูกใช้เป็นองค์ประกอบหลักของสังคมแพลงก์ตอนสัตว์ในการประเมินคุณภาพน้ำ ผลจากการวิเคราะห์ด้วย CCA พบว่า คุณภาพน้ำมีอิทธิผลต่อความชุกชุมและการกระจายของแพลงก์ตอนสัตว์ โดยปริมาณแอมโมเนีย ไนไตร์ ฟอสเฟต BOD และปริมาณออกซิเจนละลายน้ำจะมีอิทธิพลต่อโรติเฟอร์ในสกุล Philodina sp., Filinia sp. และ Branchiomus sp. ส่วนค่าการนำไฟฟ้าและปริมาณของแข็งละลายน้ำจะมีอิทธิพลต่อโรติเฟอร์ในสกุล Euchlanis sp., Lacane sp. และ Polyathra sp. ผลจากการศึกษาครั้งนี้สามารถนำไปสร้างโมเดลการตรวจวัดและการเฝ้าระวังคุณภาพน้ำโดยใช้แพลงก์ตอนสัตว์เป็นดัชนีชีวภาพได้
Article Details
References
เบญจมาศ อยู่ประเสริฐ. 2554. การวิจัยการมีส่วนร่วมทางส่งเสริมการเกษตร. ประมวลสาระชุดวิชาการวิจัยเพื่อการพัฒนาการส่งเสริมการเกษตรหน่วยที่ ๙ คณะรัฐศาสตร์. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
เบญจมาศ จันทะภาไพบูลย์กิจกุล, ลภัสลดา ไกนสินธุ์, ศศิฬา ฉิมพลี และชลี ไพบูลย์กิจกุล. 2558. ความหลากหลายของแพลงก์ตอนพืชบริเวณบ้านบางสระแก้ว อ.แหลมสิงห์ จ.จันทบุรี. แก่นเกษตร ฉบับพิเศษ. 1: 568-573.
เตือนตา ร่าหมาน, วิชุดา กล้าเวช, พันธสิธิ โชคสวัสดิการ และฐาปกรณ์ กลุ่มใหม่ .2559.แพลงก์ตอนสัตว์: ดัชนีชี้วัดคุณภาพน้ำคลองป่าพะยอมเพื่อการบริหารจัดการน้ำแบบมีส่วนร่วมอย่างยั่งยืน. รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ สำ นักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ, กรุงเทพฯ
พรรณทิพย์ กาหยี. 2560. การติดตามตรวจสอบสิ่งแวดล้อมโดยวิธีทางชีวภาพ. วารสารสิ่งแวดล้อม. 21: 53-60.
เพ็ญใจ สมพงษ์ชัยกุล. 2548. โครงการจัดทำแผนแม่บทการพัฒนาลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา เล่มที่ 5 ทรัพยากรน้ำ. สามัญนีโอพอยท์, สงขลา.
วุฒิชัย แพงแก้ว อ่อนจันทร์ สมพงษ์ อัศมน ลิ่มสกุล และโสฬส ขันธ์เครือ. 2550. ความหลากหลายของแพลงก์ตอนสัตว์ สัตว์หน้าดินและแบคทีเรียในพื้นที่ชุ่มน้ำทะเลน้อย. สืบค้นจาก http://slbkb.psu.ac.th/xmlui/handle/2558/1736 เมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2560.
วิจิตรา อมรวิริยะชัย, ทวีเดช ไชยนาพงษ์, ธนพล อยู่เย็น, สมสมัย เอียดคง, วิไลลักษณ์ กล่อมพงษ์, วิลาสินี ธนพิทักษ์ และณัฐนนท์ อินทร์ชุม. 2559. ศึกษารูปแบบที่เหมาะสมในการจัดการแหล่งอนุรักษ์พันธุ์ปลาท้องถิ่นในพื้นที่ปลายน้ำคลองท่าแนะ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน. รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ, กรุงเทพฯ.
ยงยุทธ ลิ่มพานิช และวิจัย ก้องรัตนโกศล. 2537. การสำรวจชลชีววิทยาและทรัพยากรประมงในทะเลน้อย จังหวัดพัทลุง .หน้า 49-57. ใน รายงานประจำปี 2537, สถานีประมงน้ำจืดจังหวัดพัทลุง กองประมงน้ำจืด กรมประมง. พัทลุง.
สาธิยา หาดเด็น. 2556. ความหลากหลายและการแพร่กระจายของแพลงก์ตอนสัตว์โดยเน้นกลุ่มโรติเฟอร์ บริเวณทะเลน้อย จังหวัดพัทลุง. โครงงานทางชีววิทยา มหาวิทยาลัยทักษิณ. พัทลุง.
สุธี วรประดิษฐ์. 2553. การมีส่วนร่วมของชุมชนงานสารสนเทศสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยจังหวัดตราด. ตราด: สำนักงานการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย จังหวัดตราด.
สมบูรณ์ อำพนพนารัตน์. 2542. การมีส่วนร่วมของชุมชนในการป้องกันไฟป่า: กรณีศึกษาอุทยานแห่งชาติเขาสามหลั่น จังหวัดสระบุรี. วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
สรณรัชฏ์กาญจนะวณิชย์ และ สตีเฟนทิลลิง. 2543. คู่มือการจำแนกสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังในบึง และลำธารไทย. พิมพ์ครั้งที่ 2 มูลนิธิโลกสีเขียว. กรุงเทพฯ
อ่อนจันทร์ โคตรพงษ์, อัศมน ลิ่มสกุล, วุฒิชัย แพงแก้ว และบุญชอบ สุทธมนัสวงษ์. 2553. พลวัตรของธาตุอาหารพืช ยูโทรฟิเคชั่น และเมตาบอลิซึมของระบบนิเวศในพื้นที่ชุ่มน้ำทะเลน้อย. วารสารการจัดการสิ่งแวดล้อม. 6: 1-18.
Abdulwahab, S. and A.M. Rabee. 2015. Ecological factors affecting the distribution of the zooplankton community in the Tigris river at Baghdad region, Iraq. Egypt. J. Aquat. Res. 41: 187-196.
AboulEzz, S. M., N.E. Abdel Aziz, M.M. Abou Zaid, M. El Raey, and H. Abo-Taleb. 2014. Environmental assessment of El-Mex Bay, Southeastern Mediterranean by using Rotifera as a plankton bio-indicator. Egypt. J. Aquat. Res. 40: 43-57.
Alvarez-Mieles, G., K. Iruvine, A.V. Griensven, M.A. Arias-Hidalgo, A. Torres, and A.E. Mynett. 2013. Relationships between aquatic biotic communities and water quality in a tropical river-wetland system (Ecuador). Environ. Sci. Policy. 34: 115-127.
Ashutosh, K. and M.P. Sharma. 2014. Application of water quality index and diversity index for pollution assessment of Kankaria lake at Ahmedabad, India. J. Civil Environ. Engi. 4: 1-4.
Bianchai, F., F. Acri, F. Bernardi, A. Berton, A. Boldrin, E. Camati, D. Cassin, and A. Comachi. 2003. Can plankton communities be considered as bio-indicators of water quality in the Lagoon of Vanice?. Mar. Pollut. Bull. 46: 964-971.
Beyst, B. D., D. Buysse, A. Dewicke, and J. Mees. 2001. Sirf zone hyperbenthos of Belgian sandy beaches: Seasonal patterns. Estuar. Coast. Shelf S. 53: 877-895.
Cairns, J. 1982. Freshwater protozoan communities. In: Microbial interaction and communities. A.T. Bull and A.R.K. Watkinson (Eds.), vol, I, pp. 249-285. Academic Press, London.
Casé, M., E.E. Leca, S.N. Leitão, E.E.S. Anna, R. Schwamborn, and A.T. de Moraes Junior. 2008. Plankton community as an indicator of water quality in tropical shrimp culture ponds. Mar. Pollut. Bull. 56: 1343-1352.
Costa, B.N.S., S.C.C. Pinheiro, M. de Oliveira Lima, and L.L. Amado. 2016. Microzooplankton as an indicator of environmental quality at tan industrial complex in the Brazilian Amazon. Ecol. Indic. 66: 220-229.
Costa, B.N.S., S.C.C. Pinheiro, L.L. Amado, and M.O. Lima. 2016. Microzooplankton as a bioindicator of environmental degradation in the Amazon. Ecol. Indic. 61: 526-545.
Dembowska, E.A., P. Napiorkowki, T. Miesczankin, and S. Jozefowicz. 2015. Planktonic indices in the evaluation of the ecological status and the trophic state of the longest lake in Poland. Ecol. indic. 56: 15-22.
Escribano, R. and P. Hidalgo. 2000. Spatial distribution of copepods in the North of the Humbold Current Region off Chile during coastal upwelling. J. Mar. Biol. Assoc. UK. 80: 283-290.
Estrada, R., M. Harvey, M. Gosselin, M. Starr, P.S. Galbraith, and F. Straneo. 2012. Late-Summer zooplankton community structure, abundance, and distribution in the Hudson Bay system (Canada) and their relationships with environmental condition, 2003-2006. Prog. Oceanogr. 101: 121-145.
Ferdous, Z. and A.K.M. Muktadir. 2009. A review: Potentiality of zooplankton as bioindicator. Am. J. Appl. Sci. 6: 1815-1819.
Fockedy, N., and J. Mees. 1999. Feeding of the hyperbenthic mysid Neomysis integer in the maximum turbidity zone of the Elbe, Westerschelde and Gironde estuaries. J. Marine Syst. 22: 207-228.
Gutkowska, A., E. Paturej, and E. Kowalska. 2013. Rotifer trophic state indices as ecosystem indicators in Brackish waters. Oceanologia. 55: 887-899.
Hakanson, L. and T. Blenckner. 2008. Review on operational bioindicators for sustainable coastal Management-Criteria, motives and relationships. Ocean Coast. Manage. 51: 43-72.
Illyova, M. and Z. Pastuchova. 2012. The zooplankton communities of small water reservoirs with different trophic conditions in two catchments in western Slovakia. Limologica. 42: 271-281.
Ismail, A.H. and A.A. Adnan. 2016. Zooplankton composition and abundance as indicators of eutrophication in two man –mad lakes. TLSR. 27: 31-38.
Kouassi, E., M. Pagano, L. Saint-Jean, and J.C. Sorbe. 2006. Diel vertical migrations and feeding behavior of the mysid Rhopalophthalmusafricana (Crustacea: Mysidacea) in a tropical lagoon (Ebrie, Cote d’ Ivoire). Estuar. Coast. Shelf S. 67: 355-368.
Kumar, A.S., G. Tripathi, and P. Ghosh. 2004. Status of freshwater in 21 century: A review. In: Water Pollution: Assessment and Management, Kumar, A. and G. Tripathi (Eds). Daya Publishers, Delhi.Margalef, R. (1958). Information theory in ecology. Gen. Syst. 3: 36-71.
Medeiros, E.S.F. and A.H. Arthington. 2008. The importance of zooplankton in the diets of three native fish species in floodplain waterholes of a dryland river, the Macintyre river, Aistralia. Hydrobiologia. 614: 19-31.
Mialet, B., J. Gouzou, F. Azenmar, T. Maris, C. Sossou, N. Toumi, S. Van Damme, P. Meire, and M. Tackx. 2011.Response of zooplankton to improving water qualities estuary in the Scheldt (Belgium). Estuar. Coast. Shelf S. 47: 47-57.
Perbiche-Neves, G., V.S. Saito, D. Previattelli, C.E.F. Rocha, and M.C. Nogueira. 2016. Cyclopoid copepods as bioindicators of eutrophication in reservoirs: Do patterns hold for large spatial extents?. Ecol. Indic. 70: 340-347.
Ren, L., Z. Zhang, X. Zeng, Y. Ma, and C. Zhou. 2011. Community structure of zooplankton and water quality assessment of Jialing river in Nan Chong. Procedia Environ. Sci. 10: 1321-1326.
Sangpradub, N., Y. Inmuong, C. Hanjavanit, and U. Inmuong. 1998. A Correlation Study between Freshwater Benthic Macroinvertebrate Fauna and Environmental Quality Factors in Nam Pong Basin Thailand. Part III. Research Report to the Thailand Research Fund, Bangkok.
Schonberg, S. V., J. T. Clarke, and K. H. Dunton. 2014. Distribution, abundance, biomass and diversity of benthic infauna in the Northeast Chukchi Sea, Alaska: Relation to environmental variables and marine mammals. Deep-Sea Res. Pt. II. 102: 114-163.
Sunkad, B.N. and H.S. Patil. 2004. Water quality assessment of fort lake of Belguan (Karnataka) with Special reference to zooplankton. J. Environ. Biol. 25: 99-102.
Ter B., 1986. Canonical Correspondence Analysis: A New Eigenvector Technique for Multivariate Direct Gradient Analysis. Ecology. 67: 1167–1179.
Strickland, J.D.H. and T.R. Parsons. 1972. A practical handbook of seawater analysis. Fisheries Research Board of Canada Bulletin, Ottawa.
Tam, N. F. Y., L. Ke, X. H. Wang, and Y. S. Wong. 2001. Contamination of polycyclic aromatic hydrocarbons in surface sediments of mangrove swamps. Environ. Pollut. 114: 255-263.
Van Loon, W.M.G.M., A.R. Boon, A. Gittenberger, D.J.J. Walvoort, M. Lavaleye, G.C.A. Duineveld, and A.J. Verschoor. 2015. Application of the Benthic Ecosystem Quality Index 2 to benthos in Dutch transitional and coastal waters. J. Sea Res. 103: 1-13.Vilas, C., P.Drake, and N. Fockedey. 2008. Feeding preferences of estuarine mysids Neomysis integer and Rhopalophthalmus tartessicus in a temperate estuary (Guadalquivir Estuary, SW Spain). Estuar. Coast. Shelf S. 77: 345-356.
Zhang, S., Q. Zhou, D. Xu, J. Lin, S. Cheng, and Z. Wu. 2010. Effects of sediment dredging on water quality and zooplankton community structure in a shallow of eutrophic lake. J. Environ. Sci. 22: 218-224.