การผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ในระบบพันธสัญญาระหว่าง สปป.ลาว กับประเทศไทย: ผลตอบแทนและประโยชน์ที่เกษตรกรได้รับ

บทคัดย่อ

การผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ในระบบพันธสัญญาระหว่าง สปป.ลาว กับไทย ภายใต้กรอบยุทธศาสตร์ ACMECS-GMS ที่ผ่านมามีทั้งที่ประสบความสำเร็จและประสบปัญหา อย่างไรก็ตาม การผลิตในระบบพันธสัญญายังเป็นระบบการผลิตหนึ่งของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ใน สปป.ลาว ประเด็นคำถามที่มักเกิดขึ้นคือ ประโยชน์จากระบบการผลิตดังกล่าวเกิดขึ ้นกับเกษตรกรจริงหรือไม่ การศึกษานี ้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ประโยชน์ที่เกิดขึ ้นจากการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ในระบบพันธสัญญาใน สปป.ลาว โดยสำรวจเกษตรกรในระบบพันธสัญญาในภาคเหนือ (แขวงบ่อแก้ว) และภาคใต้ (แขวงจำปาสักและสาละวัน) จำนวน 211 ราย และวิเคราะห์ใน 2 ประเด็นหลักคือ 1) ประโยชน์เชิงเศรษฐกิจเป็นการวิเคราะห์ต้นทุนแเละผลตอบแทน การเปรียบเทียบผลประโยชน์ที่ได้รับจากการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ในระบบพันธสัญญากับการผลิตพืชเดิม 2) ประโยชน์เชิงสวัสดิการ พิจารณาจากการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในระดับครัวเรือนและชุมชนของเกษตร และผู้ที่เกี่ยวข้อง ผลการศึกษาประโยชน์เชิงเศรษฐกิจพบว่า การปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ของภาคเหนือในฤดูแล้งทำให้เกษตรกรมีกำไร 913.57 พันกีบ/เฮกตาร์ ขณะที่ฤดูฝนเกษตรกรขาดทุนค่อนข้างมาก แต่หากเกษตรกรปรับเปลี่ยนโดยการจ้างรถไถเตรียมดินแทนการซื้อรถไถจะสามารถลดต้นทุนผันแปรลงได้ ในขณะที่ภาคใต้พบว่า ขาดทุนด้วยเช่นกัน เนื่องจากค่าแรงงานเป็นองค์ประกอบสำคัญของต้นทุนและผลผลิตเฉลี่ยที่ต่ำ แนวทางการแก้ไขหนึ่งคือ การยกระดับผลผลิตเฉลี่ย โดยอาศัยความช่วยเหลือจากบริษัทคู่สัญญา นอกจากนี้เกษตรกรส่วนใหญ่ทั้งในภาคเหนือและใต้ชี ้ให้เห็นว่าผลประโยชน์เชิงสวัสดิการที่ได้รับยังคงเหมือนเดิมเมื่อเปรียบเทียบกับการปลูกพืชอื่นๆ ในทุกประเด็น แต่ประโยชน์ที่เกิดขึ้นอย่างชัดเจนคือ สภาพเศรษฐกิจของชุมชนดีขึ้น และเป็นทางเลือกใหม่ของเกษตรกร ทำให้ไม่ต้องย้ายถิ่นฐานเพื่อแสวงหาทางเลือกอื่นนอกชุมชน นอกจากนี้ผู้ที่เกี่ยวข้องยังได้รับความมั่นใจเรื่องผลผลิต