การประเมินประชากรลูกผสมระหว่างข้าวไร่พันธุ์ก่ำหอม มช. กับข้าวพันธุ์ไม่ไวต่อช่วงแสง

บทคัดย่อ

ข้าวเป็นพืชอาหารที่สำคัญแต่มีปริมาณธาตุเหล็กที่มีความจำเป็นต่อร่างกายน้อยกว่าธัญพืชชนิดอื่นๆ การพัฒนาพันธุ์ข้าวให้มีปริมาณธาตุเหล็กสูงจึงมีความสำคัญเพื่อแก้ปัญหาการขาดธาตุเหล็กสำหรับผู้ที่บริโภคข้าวเป็นอาหารหลักข้าวพันธุ์ก่ำหอม มช. เป็นข้าวไร่พันธุ์พื้นเมืองที่มีปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูง เป็นข้าวเหนียวถูกจัดอยู่ในกลุ่ม tropical japonica ที่มีผลผลิตต่ำและตอบสนองต่อช่วงแสงทำให้สามารถปลูกได้เพียงปีละครั้งการนำข้าวพันธุ์ก่ำหอม มช. มาใช้ประโยชน์จึงจำเป็นต้องมีการปรับปรุงพันธุ์เพื่อเพิ่มผลผลิตแต่คงไว้ด้วยปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูงดังนั้น การทดลองนี้จึงผสมพันธุ์ระหว่างข้าวก่ำหอม มช. กับข้าวนาสวนไม่ไวต่อช่วงแสงพันธุ์ปทุมธานี 1 โดยมีจุดประสงค์เพื่อประเมินความเข้ากันได้ทางพันธุกรรม ประเมินลักษณะทางพืชไร่ ลักษณะเมล็ดและปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดของลูกผสมที่ได้จากการผสมพันธุ์ และคัดเลือกสายพันธุ์ข้าวที่ไม่ไวต่อช่วงแสง มีผลผลิตและมีปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูง ผลการศึกษาพบว่าข้าวพันธุ์ก่ำหอม มช. สามารถผสมกับข้าวพันธุ์ปทุมธานี 1 ได้และให้ลูกผสมที่เป็นปกติ ลูกผสมชั่วแรกออกดอกในฤดูนาปรังแสดงว่าได้รับการถ่ายทอดลักษณะไม่ไวแสงมาจากพันธุ์ปทุมธานี 1 ลูกผสมชั่วที่ 2 มีการกระจายตัวกว้างในทุกลักษณะที่ศึกษา โดยเฉพาะลักษณะผลผลิตและปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดที่มีการกระจายตัวเหนือขอบเขตพ่อแม่ นอกจากนี้ยังพบการกระจายตัวของสีเยื่อหุ้มเมล็ด และชนิดแป้งในเมล็ดมีทั้งแบบข้าวเจ้าและข้าวเหนียว ทำให้สามารถคัดเลือกต้นที่มีผลผลิตและปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูง และมีชนิดแป้งต่างกันได้จำนวน 8 ต้น ลูกผสมเหล่านี้มีผลผลิตมากกว่าพันธุ์ก่ำหอม มช.3-5 เท่า และมีปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูงกว่าค่าเฉลี่ยของพันธุ์ปทุมธานี 1 37-95% ซึ่งสายพันธุ์ที่คัดเลือกจากการทดลองนี้จะเป็นแหล่งพันธุกรรมที่สำคัญในการพัฒนาสายพันธุ์ข้าวใหม่ที่ไม่ตอบสนองต่อช่วงแสง มีผลผลิตและปริมาณธาตุเหล็กสูงได้ในอนาคต