การคัดเลือกสายพันธุ์บริสุทธิ์ข้าวเหนียวดำที่มีปริมาณสารแอนโทไซยานินในเมล็ดสูงจากประชากรข้าวพื้นเมืองภาคเหนือของประเทศไทย

บทคัดย่อ

ประชากรข้าวพื้นเมืองเป็นแหล่งพันธุกรรมในลักษณะคุณภาพพิเศษที่สำคัญ โดยเฉพาะข้าวเหนียวดำพื้นเมืองมีสารแอนโทไซยานินซึ่งเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่สำคัญในร่างกาย แต่เนื่องจากประชากรข้าวพื้นเมืองมีความหลากหลายภายในสายพันธุ์ ดังนั้นการนำไปใช้ประโยชน์เพื่อการผลิตข้าวคุณภาพพิเศษสูงและการใช้เป็นแหล่งพันธุกรรมในการปรับปรุงพันธุ์จึงจำเป็นต้องจำแนกพันธุกรรมเดี่ยว ๆ ออกจากประชากรด้วยวิธีการคัดเลือกสายพันธุ์บริสุทธิ์ ซึ่งเป็นวิธีที่นิยมใช้คัดเลือกพันธุ์ข้าวพื้นเมือง การทดลองนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินและคัดเลือกข้าวเหนียวดำพันธุ์พื้นเมืองที่มีสารแอนโทไซยานินในเมล็ดสูง ที่ได้จากการรวบรวมพันธุ์จากที่สูงในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย คัดเลือกจนได้สายพันธุ์ที่มีสารแอนโทไซยานินในเมล็ดสูง 6 สายพันธุ์ นำมาปลูกประเมินลักษณะทางสัณฐาน พืชไร่ และวิเคราะห์สารแอนโทไซยานินในข้าวกล้องเป็นเวลา 2 ปี ในปีแรกปลูกในฤดูนาปีในกระถางสภาพไร่ไม่ขังน้ำ ปีที่ 2 ปลูกในฤดูนาปีในแปลงทดลองสภาพไร่ไม่ขังน้ำ ผลการศึกษาพบว่าการประเมินพันธุ์ปิอิ๊ซูที่มีสารแอนโทไซยานินสูง 6 สายพันธุ์ ในปีที่ 1 ไม่พบการกระจายตัวของลักษณะทางสัณฐานในแต่ละสายพันธุ์ และการประเมินปริมาณสารแอนโทไซยานิน สามารถคัดเลือกสายพันธุ์ที่มีแอนโทไซยานินสูง 2 สายพันธุุ์ ได้แก่ ปิอิ๊ซู 1 และปิอิ๊ซู 3 นำมาปลูกประเมินในแปลงทดลองในปีที่ 2 พบว่า สายพันธุ์ปิอิ๊ซู 1 มีปริมาณสารแอนโทไซยานินสูงที่สุด เฉลี่ยจาก 2 ปีอยู่ระหว่าง 28.4-37.5 มิลลิกรัมต่อ 100 กรัม มากกว่าพันธุ์ข้าวเหนียวดำพันธุ์เปรียบเทียบมาตรฐานถึงสองเท่า ให้ผลผลิตเท่ากับ 656 กิโลกรัมต่อไร่ ใกล้เคียงกับข้าวไร่พันธุ์เปรียบเทียบมาตรฐาน ดังนั้นสายพันธุ์ปิอิ๊ซู 1 ซึ่งเป็นสายพันธุ์บริสุทธิ์และมีแอนโทไซยานินสูงเป็นประโยชน์ต่อผู้บริโภค สามารถใช้เป็นแหล่งพันธุกรรมในการพัฒนาและปรับปรุงพันธุ์ข้าวไทยในอนาคตต่อไป