อิทธิพลของการใช้พืชอนุรักษ์ในแปลงปลูกชาน้ำมันต่อการกร่อนดิน และการเปลี่ยนแปลงสมบัติดินบนพื้นที่สูง บ้านปางมะหัน จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การกร่อนดินโดยน้ำเป็นสาเหตุหรือกระบวนการหนึ่งที่ทำให้ดินเสื่อมโทรมซึ่งพบมากในพื้นที่สูง การสูญเสียธาตุอาหารในดินไปกับตะกอน และน้ำที่ไหลบ่าตามผิวดิน เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ดินมีความอุดมสมบูรณ์ลดลง การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินอัตราการกร่อนดิน และการสูญเสียธาตุอาหารภายใต้ระบบการปลูกพืชอนุรักษ์ร่วมกับชาน้ำมัน บ้านปางมะหัน จังหวัดเชียงราย วางแผนการทดลองแบบบล็อกสุ่มสมบูรณ์ (RCBD) จำนวน 3 ซ้ำ ประกอบด้วย 6 ตำรับการทดลอง ดังนี้ 1) ปลูกชาน้ำมันเพียงอย่างเดียว 2) ปลูกชาน้ำมันร่วมกับถั่วพุ่มดำ 3) ปลูกชาน้ำมันร่วมกับถั่วเหลือง 4) ปลูกชาน้ำมันร่วมกับแถบหญ้าแฝก 5) ปลูกชาน้ำมันร่วมกับถั่วพุ่มดำ และแถบหญ้าแฝก และ 6) ปลูกชาน้ำมันร่วมกับถั่วเหลือง และแถบหญ้าแฝก พบว่า การปลูกชาน้ำมันเพียงอย่างเดียวมีการสูญเสียดินและน้ำไหลบ่ามากที่สุด (9.41 กก./ไร่, 37.17 ลบ.ม./ไร่) และเป็นสาเหตุให้มูลค่าการสูญเสียทางเศรษฐศาสตร์สูงที่สุด (41.39 บาท/ไร่) ขณะที่การปลูกชาน้ำมันร่วมกับถั่วพุ่มดำ และแถบหญ้าแฝก มีการสูญเสียดินและน้ำไหลบ่าน้อยที่สุด (5.69 กก./ไร่, 20.76 ลบ.ม./ไร่) นอกจากนี้ การปลูกพืชเชิงแถบอนุรักษ์ร่วมในระบบส่งผลให้ธาตุอาหารในดินเพิ่มสูงขึ้นอย่างชัดเจนเทียบกับดินก่อนปลูก การปลูกพืชอนุรักษ์ในทุกตำรับการทดลองไม่มีผลให้ความชื้นของดิน ค่าความจุน้ำใช้ประโยชน์ได้ ความหนาแน่นรวมของดินแตกต่างกัน ยกเว้นสัมประสิทธิ์การนำน้ำขณะดินอิ่มตัว และขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางเฉลี่ยเม็ดดินเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ อิทธิพลของระยะเวลาที่ใช้ในการปลูกพืชอนุรักษ์มีผลทำให้ปริมาณการสูญเสียดิน น้ำไหลบ่า และมูลค่าทางเศรษฐศาสตร์ลดลง ขณะที่ปริมาณอินทรียวัตถุ ปริมาณธาตุอาหารหลัก และขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางเฉลี่ยเม็ดดินมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในดินอย่างมีนัยสำคัญ