การจำแนกลักษณะทางสัณฐาน พืชไร่ และคุณภาพพิเศษของข้าวก่ำพันธุ์พื้นเมืองที่สูงจากภาคเหนือของประเทศไทย

บทคัดย่อ

ข้าวก่ำพื้นเมืองนับเป็นทรัพยากรพันธุกรรมที่มีคุณค่า เนื่องจากเป็นแหล่งความหลากหลายทางพันธุกรรมที่สำคัญ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจำแนกข้าวก่ำพื้นเมืองในพื้นที่ภาคเหนือของประเทศไทยจำนวน 37 ตัวอย่าง และข้าวพันธุ์เปรียบเทียบจำนวน 9 พันธุ์ ด้วยลักษณะทางสัณฐาน พืชไร่ 19 ลักษณะ และคุณภาพพิเศษในเมล็ดรวม 4 ลักษณะ ได้แก่ ปริมาณแอนโทไซยานิน แกมมาออไรโซนอล ความเข้มข้นธาตุเหล็ก และสังกะสี ผลการศึกษา พบว่าข้าวก่ำพื้นเมืองทุกตัวอย่างปรากฏสีม่วงดำบนส่วนต่าง ๆ ของต้นข้าวแตกต่างกัน โดยข้าวพื้นเมืองส่วนใหญ่ปรากฏสีเขียวทุกส่วนของต้นข้าว รูปร่างเมล็ดใหญ่ และมีชนิดแป้งเป็นข้าวเหนียว (คิดเป็น 65% 80% และ 95% ของตัวอย่างทั้งหมด) นอกจากนี้ ข้าวก่ำพันธุ์พื้นเมืองมีความแตกต่างในลักษณะทางพืชไร่และลักษณะคุณภาพพิเศษอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยพบว่ามีตัวอย่างที่มีปริมาณแอนโทไซยานินและแกมมาโอไรซานอลสูงกว่าพันธุ์เปรียบเทียบ KDK เท่ากับ 2 และ 3ตัวอย่าง ตามลำดับ และมีปริมาณสังกะสีมากกว่าพันธุ์เปรียบเทียบ HN จำนวน 1 ตัวอย่าง และข้าวก่ำพื้นเมืองทุกตัวอย่างที่มีปริมาณธาตุเหล็กต่ำกว่าพันธุ์เปรียบเทียบ KH-CMU เมื่อจัดกลุ่มด้วยลักษณะทางสัณฐาน พืชไร่ และคุณภาพพิเศษเมล็ดรวม 23 ลักษณะ พบว่าสามารถจำแนกข้าวได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ 5 กลุ่มย่อย ผลที่ได้จากการศึกษานี้แสดงให้เห็นว่าข้าวก่ำพื้นเมืองในพื้นที่ภาคเหนือของประเทศไทยมีความหลากหลายทางพันธุกรรม โดยข้าวก่ำพื้นเมืองที่พบว่ามีคุณค่าทางโภชนาการสูงสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการปรับปรุงพันธุ์ข้าวต่อไปได้