พืชร่วมในสวนยางพาราทางภาคใต้ของประเทศไทย: ผลกระทบและรูปแบบการปลูกอย่างยั่งยืน

บทคัดย่อ

จากสภาวะวิกฤติราคายางพาราตกต่ำ ทำให้เกษตรกรให้ความสนใจปลูกพืชแซมและพืชร่วมในสวนยางพารา
เพื่อเสริมรายได้มากขึ้น โดยเฉพาะบริเวณภาคใต้ของประเทศไทยที่จัดเป็นแหล่งปลูกยางพาราขนาดใหญ่ และนิยม
ปลูกทั้งพืชแซมและพืชร่วมหลากหลายชนิด เนื่องจากต้องการใช้ประโยชน์จากพื้นที่ว่างระหว่างแถวยางพาราและเพิ่ม
รายได้ สำหรับการเลือกปลูกพืชแซมและพืชร่วมจะขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์สำคัญของเกษตรกร ได้แก่ การเสริมรายได้
ก่อนและระหว่างการกรีดยาง การบริโภคในครัวเรือน การใช้เป็นสมุนไพรรักษาโรค การใช้สอยเพื่อที่อยู่อาศัย การใช้
เป็นแหล่งอาหารเลี้ยงสัตว์เคี้ยวเอื้อง และการประกอบงานประเพณีในชุมชน ทั้งนี้ พืชร่วมที่มีศักยภาพในการเจริญ
เติบโตในระยะเปิดกรีดอาจแบ่งเป็น กลุ่มไม้ดอกไม้ประดับ กลุ่มพืชผัก กลุ่มสมุนไพร กลุ่มไม้ผล และกลุ่มไม้ยืนต้น
โดยปจั จัยที่เป็นข้อจำกัดต่อการเจริญเติบโตหรือการมีชีวิตรอดจากการแข่งขันระหว่างพืชปลูกเหล่านี้ในสวนยางพารา
มีข้อจำกัดจาก 2 ปัจจัยหลัก คือ การแข่งขันระบบรากและความต้องการแสงของพืชปลูก สำหรับแนวทางการปฏิบัติ
เพื่อรองรับระบบการปลูกพืชแซมและพืชร่วมให้มีศักยภาพ ด้านการเจริญเติบโตและการให้ผลผลิตนั้น มี 2 รูปแบบ
หลัก คือ 1) การใช้ระยะปลูกแบบแถวเดี่ยวเว้นแถว (single row and double space) เช่น 3x14 เมตร หรือ 2) แถวคู่
พร้อมกับการเว้นระยะห่างระหว่างแถวเพิ่มขึ้น 2 เท่า (double row and double space) เช่น 3x4x14 เมตร เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม ทั้ง 2 ลักษณะ จำเป็นต้องคำนึงถึงการจัดการปุ๋ยและน้ำอย่างเพียงพอ การทำความเข้าใจถึงข้อจำกัด
จากการปลูกพืชร่วมยางพาราในลักษณะเดิม และการปรับปรุงรูปแบบการทำสวนยางพาราใหม่ จะทำให้เป็นการ
จัดการสวนยางพาราได้อย่างยั่งยืนและนำไปสู่ความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นของเกษตรกรสวนยางพาราได้ในอนาคต