ความหลากหลายภูมิรู้พืชสมุนไพรในท้องถิ่นต่อการผลิตไก่พื้นเมืองในจังหวัดสุรินทร์เพื่อ การพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนอย่างยั่งยืน

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหลากหลายของภูมิปัญญาและองค์ความรู้พืชสมุนไพรในท้อง
ถิ่นต่อการผลิตไก่พื้นเมืองในจังหวัดสุรินทร์ และเพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ และการแก้ไขปัญหาร่วมกัน
กลุ่มตัวอย่าง คือ หมอพื้นบ้าน ผู้รู้ ผู้ใช้ หรือผู้ที่เคยนeพืชสมุนไพรมาใช้ในไก่พื้นเมือง จำนวน 100 ตัวอย่าง ผลการ
ศึกษาความหลากหลายของภูมิรู้สมุนไพรในท้องถิ่นจังหวัดสุรินทร์ พบว่า มีทั้งหมด 199 ตำรับ แยกตามกลุ่มอาการ
ได้ 4 กลุ่ม ดังนี้ กลุ่มที่ 1 อาหารและการเร่งการเจริญเติบโต จำนวน 48 ตำรับ ได้แก่ ตำรับยาสมุนไพรบำรุงกำลัง ตำรับ
สมุนไพรแก้ช้ำใน และตำรับยาสมุนไพรถ่ายพยาธิ กลุ่มที่ 2 ป้องกันและรักษาโรค ได้แก่ ตำรับยาสมุนไพรรักษาโรค
ท้องอืด ตำรับยาสมุนไพรรักษาโรคท้องเสีย ตำรับสมุนไพรพยาธิภายนอก ตำรับสมุนไพรภายใน พยาธินัยน์ตาไก่
ตำรับยาสมุนไพรสมานแผล ตำรับยาสมุนไพรโรคผิวหนัง หิด กลากเกลื้อน และตำรับยาสมุนไพรรักษางูกัดหรือสัตว์
มีพิษ กลุ่มที่ 3 สร้างระบบภูมิคุ้มกัน ได้แก่ ตำรับยาสมุนไพรบำรุงธาตุ ตำรับยาสมุนไพรสำหรับไข้หวัด และตำรับยา
สมุนไพรต้มน้ำกราดตัวไก่ และกลุ่มที่ 4 พืชสมุนไพรเดี่ยว เป็นพืชสมุนไพรทั้งหมด 45 วงศ์ จำนวน 84 ชนิด เกษตรกร
รู้จักพืชสมุนไพรจาก 1) ภูมิปัญญาที่สืบทอดต่อกันมาจากบรรพบุรุษ 2) ศึกษาหนังสือตำรา เอกสารและสื่อสารสนเทศ
และ 3) จากประสบการณ์ในการเลี้ยง สำหรับปัญหาของการนำพืชสมุนไพรมาใช้ในไก่พื้นเมือง คือ พืชสมุนไพรบาง
ชนิดหาได้ยาก เห็นผลช้า ความยุ่งยากในการประกอบการผลิต ใช้ไม่ถูกวิธี ใช้ไม่ตรงกับโรค ขั้นตอนในการแปรสภาพ
และเก็บรักษายุ่งยาก จึงมีแนวทางการจัดการแก้ปัญหา คือ รวมกลุ่มเพื่อปรึกษาหารือ กระตุ้นและให้มีการใช้สมุนไพร
อย่างต่อเนื่อง สนับสนุนในการปลูกพืชสมุนไพรไว้ใช้เองหรือปลูกบริเวณบ้านเพื่อใช้ในการบริโภค อธิบาย บอกต่อถึง
สรรพคุณของพืชสมุนไพรแก่เกษตรกรผู้เลี้ยงไก่พื้นเมืองรายอื่น ศึกษาจากผู้รู้ถึงสรรพคุณและวิธีใช้ แล้วลองปฏิบัติ
ตาม เผยแพร่และประชาสัมพันธ์การนำพืชสมุนไพรมาใช้