การวิเคราะห์ความเสี่ยงด้านชีวภาพของระบบ การผลิตข้าวใน จังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

จังหวัดพะเยาเป็นแหล่งผลิตข้าวหอมมะลิเชิงพาณิชย์ที่สำคัญแห่งหนึ่งของภาคเหนือตอนบน มีพื้นที่ปลูกมากเป็นลำดับสองรองจากจังหวัดเชียงราย แต่ผลผลิตเฉลี่ยของจังหวัดกลับต่ำเพียง 453 กก./ไร่ เท่านั้น ด้วยปัญหาหลายประการ รวมทั้งศัตรูพืช งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ความเสี่ยงด้านชีวภาพในระบบการผลิตข้าวนาสวนของจังหวัดพะเยา สำหรับวิธีการประกอบด้วย การสำรวจและสอบถามเกษตรกรผู้ปลูกข้าว จาก 7 อำเภอ และ 2 กิ่งอำเภอ จำนวน 632 คน และเกษตรกรผู้รู้จากศูนย์ข้าวชุมชนอีก 36 คน (ศูนย์) รวมทั้งจัดประชุมเชิงปฏิบัติการเกษตรกรผู้รู้ข้าวจากศูนย์ข้าวชุมชน เพื่อระดมความคิดกำหนดเกณฑ์การประเมินพร้อมร่วมกันวิเคราะห์ความเสี่ยงด้านชีวภาพทางเกษตร ผลจากการวิเคราะห์ความเสี่ยงอย่างมีส่วนร่วมด้านชีวภาพทางเกษตร พบว่า สัตว์ศัตรูพืช สำคัญที่สุด สอดคล้องกับข้อมูลจากการสำรวจที่มีค่าความเสี่ยงสูงสุด ร้อยละ 26.7 พบกระจาย ร้อยละ 32.4 ของพื้นที่ปลูกข้าวทั้งหมด รองลงมาเป็น โรคพืช วัชพืช และแมลงศัตรูพืช สำหรับสัตว์ศัตรูพืชที่สำคัญยิ่ง คือ ปูนา และ หอยเชอรี่ มีความเสี่ยงสูง ร้อยละ 41.6 และ 32.6 ตามลำดับ พบกระจาย ร้อยละ 52.5 และ 39.3 ของพื้นที่ปลูก ตามลำดับ สร้างความเสียหาย ร้อยละ 13.8 และ 11.6 ของผลผลิต โรคไหม้จัดเป็นโรคที่สำคัญที่สุดมีความเสี่ยงสูงถึง ร้อยละ 30.3 พบกระจาย ร้อยละ 36.0 ของพื้นที่ปลูก สร้างความเสียหาย ร้อยละ 18.1 ของผลผลิต แมลงบั่วจัดเป็นแมลงศัตรูพืชที่สำคัญที่สุด เนื่องจากมีความเสี่ยงสูงถึง ร้อยละ 25.8 พบกระจายร้อยละ 27.9 ของพื้นที่ปลูก และสร้างความเสียหายร้อยละ 13.6 ของผลผลิต