การควบคุมทางพันธุกรรมของปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดข้าว

บทคัดย่อ

งานทดลองนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการควบคุมทางพันธุกรรมของปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดข้าว (Oryza sativa L.)  โดยใช้พันธุ์พ่อแม่ที่มีปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูง ได้แก่ CMU122 และ IR68144 และพันธุ์พ่อแม่ที่มีปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดต่ำ ได้แก่ KDML105, KDK และ CNT1 ทำการทดลองที่ คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ พ.ศ. 2547 สร้างลูกผสม ได้ลูกผสมชั่วที่ 1 จำนวน 5 คู่ ได้แก่ CMU122 x CNT1, CMU122 x KDML105, CMU122 x IR68144, IR68144 x CNT1 และ KDML105 x KDK ปลูกลูกผสมชั่วที่ 1 และพันธุ์พ่อแม่ จำนวนพันธุ์ละ 2 กระถาง กระถางละ 10 ต้น เมื่อถึงระยะสุกแก่นำเมล็ดมาวิเคราะห์ปริมาณธาตุเหล็ก พบว่าในคู่ผสม CMU122 x IR68144 และ IR68144 x CNT1 มีปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูงเทียบเท่ากับพันธุ์พ่อแม่เหล็กสูง ส่วนคู่ผสม CMU122 x KDML105 และ CMU122 x CNT1 มีค่าอยู่กึ่งกลางระหว่างพ่อ แม่ และยังมีค่าใกล้เคียงกับพันธุ์ CMU122 ซึ่งเป็นพันธุ์ที่มีปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูง ดังนั้นการแสดงออกของปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดข้าวถูกควบคุมโดยยีนแบบข่มไม่สมบูรณ์จนถึงข่มแบบสมบูรณ์ ในกรณีที่มีการแสดงออกแบบข่มของยีน (dominance) ในการคัดเลือกพันธุ์นั้น จำเป็นต้องมีการปลูกทดสอบในรุ่นลูกเพื่อคัดเลือกลักษณะปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูง ในประชากรที่มีการกระจายตัว ตัวอย่างเช่น ประชากรที่ได้จากการผสมพันธุ์ในชั่วต้น ๆ และประชากรจากการผสมกลับ ในโครงการปรับปรุงพันธุ์