ความแปรปรวนของปริมาณธาตุเหล็กภายในและระหว่างพันธุ์ของข้าวพื้นเมืองไทย

บทคัดย่อ

งานทดลองนี้ได้ตรวจสอบความแปรปรวนของปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดในพันธุ์ข้าวพื้นเมืองโดยรวบรวมพันธุ์ข้าวจำนวน 17 พันธุ์ จากเกษตรกรทั้งหมด 66 ราย จากหมู่บ้านห้วยทิชะ อำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยการย้อมสีเมล็ดข้าวกล้องในแต่ละตัวอย่างด้วยวิธีเพิร์ล พรัสเชียนบลู (Perls’ Prussian blue )โดยเปรียบเทียบกับข้าวพันธุ์ IR68144 (พันธุ์ที่มีปริมาณเหล็กในเมล็ดสูง) และพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 (KDML105) (พันธุ์ที่มีปริมาณเหล็กในเมล็ดต่ำ) พบว่าพันธุ์บือบ้าง บือกั๊วะ และบือกี่ มีปริมาณธาตุเหล็กอยู่สูง โดยทั้ง 3 พันธุ์มีการติดสีย้อมเพิร์ล พรัสเชียน บลู แตกต่างกันภายในแต่ละตัวอย่าง ซึ่งสอดคล้องกับผลการวิเคราะห์ปริมาณความเข้มข้นของเหล็กในเมล็ด คัดเลือกตัวอย่างที่มีปริมาณเหล็กในเมล็ดสูงมาพันธุ์ละ 2 ตัวอย่าง นำมาปลูกทดสอบรุ่นลูก จำนวน 30 ต้น ในแต่ละตัวอย่าง พบว่า ระหว่างต้นในแต่ละตัวอย่างมีความแตกต่างกัน ในหลายลักษณะ อาทิ สียอดดอก สีกลีบรองดอก สีเยื่อหุ้มเมล็ด และสีเปลือก นอกจากนั้นเมล็ดที่ได้จากการปลูกทดสอบรุ่นลูกแต่ละต้นเมื่อวิเคราะห์ปริมาณความเข้มข้นของธาตุเหล็กในเมล็ดพบว่ามีปริมาณเหล็กในเมล็ดอยู่สูงตั้งแต่ 9.5 ถึง16 มิลลิกรัมเหล็กต่อกิโลกรัมน้ำหนักแห้งของข้าวกล้อง การทดลองนี้ได้แสดงให้เห็นความหลากหลายทางพันธุกรรม ของปริมาณเหล็กภายในประชากรข้าวพันธุ์พื้นเมือง  ในเชื้อพันธุ์ข้าวที่มีชื่อต่างกัน ตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวชื่อเดียวกันจากเกษตรกรหลายรายในหมู่บ้านเดียวกัน และระหว่างเมล็ดในเชื้อพันธุ์เดียวกัน ซึ่งควรต้องระมัดระวังในการหาและใช้แหล่งของพันธุกรรมข้าวพื้นเมือง ในการปรับปรุงพันธุ์ข้าวให้มีปริมาณธาตุเหล็กในเมล็ดสูง