ผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนส่งเสริมการผลิตผักเหลียงใบใหญ่เพื่อสร้างรายได้ ให้แก่ครัวเรือนเกษตรกรยากจนในอำเภอศรีนครินทร์ จังหวัดพัทลุง

บทคัดย่อ

       ประเทศไทยถูกจัดอยู่ในกลุ่มประเทศที่มีรายได้ปานกลางระดับสูง แต่ปัญหาความยากจนยังคงเป็นอุปสรรคที่ท้าทายการดำเนินนโยบายของรัฐบาล โดยเฉพาะในช่วงที่ราคาผลผลิตทางการเกษตรมีความผันผวนอย่างต่อเนื่อง เกษตรกรจึงจำเป็นต้องเพิ่มพูนความรู้และทักษะใหม่ ๆ เพื่อนำมาประยุกต์ใช้กับทักษะและความรู้ที่มีอยู่เดิม อันจะช่วยให้สามารถดำรงชีวิตและสร้างความมั่นคงในอาชีพของตนได้ โครงการ “วิชชายุทธเกษตรสู้จน คนศรีนครินทร์” เป็นตัวอย่างหนึ่งที่ช่วยให้ครัวเรือนเกษตรกรยากจนในอำเภอศรีนครินทร์ จังหวัดพัทลุง ได้รับโอกาสในการพัฒนาตนเอง โดยเฉพาะเมื่อเผชิญกับปัญหาความไม่มั่นคงในด้านทุนการดำรงชีพ งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์การผลิตทางการเกษตรของครอบครัวยากจนจำนวน 4 ตำบล (ลำสินธุ์ อ่างทอง บ้านนา และชุมพล) ในอำเภอศรีนครินทร์ และเพื่อวิเคราะห์ผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนในโครงการ “วิชชายุทธเกษตรสู้จน คนศรีนครินทร์” โดยใช้ข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่มย่อยกับตัวแทนของครัวเรือนเกษตรกรยากจนจำนวน 131 ครัวเรือน ซึ่งถูกคัดเลือกมาอย่างเจาะจง วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา การจัดหมวดหมู่ และการวิเคราะห์ผลตอบแทนทางสังคม ผลจากการศึกษาพบว่าสถานการณ์การผลิตทางการเกษตรของครอบครัวยากจนในพื้นที่ศึกษาพบว่าครัวเรือนยากจนในพื้นที่อำเภอศรีนครินทร์มีค่าเฉลี่ยของทุนมนุษย์สูงสุดเท่ากับ 2.60 จัดอยู่ในกลุ่ม “อยู่ได้” รองลงมาคือทุนกายภาพ ทุนธรรมชาติ และทุนเศรษฐกิจ มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 2.42, 2.02 และ 1.95 ตามลำดับ ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่ม “อยู่ยาก” ขณะที่ทุนทางสังคมมีค่าเฉลี่ยต่ำสุดเท่ากับ 1.72 จัดอยู่ในกลุ่ม “อยู่ลำบาก” ซึ่งสะท้อนถึงความยากลำบาก (เกณฑ์การแปลผลกำหนดช่วงค่าเฉลี่ยดังนี้ 3.26–4.00 อยู่ดี, 2.51–3.25 อยู่ได้, 1.76–2.50 อยู่ยาก, 1.00–1.75 อยู่ลำบาก) และวิเคราะห์ผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนพบว่า การใช้จ่ายงบประมาณที่ได้รับการจัดสรรโดยหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) นั้นมีความคุ้มค่า โดยผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนมีค่าเท่ากับ 1.53 ซึ่งหมายความว่า ทุก ๆ 1 บาทที่ บพท. ลงทุนในโครงการนี้ จะสร้างผลตอบแทนทางสังคมมูลค่า 1.53 บาท ให้ผลเป็นบวกตั้งแต่ปีแรกของการเริ่มโครงการส่งเสริมการปลูกเหลียงพันธุ์ใบใหญ่ที่ขยายพันธุ์โดยการตอนกิ่งปลูกเป็นพืชร่วมยางพาราและไม้ผล โดยมอบให้ครัวเรือนยากจนเป็นต้นกล้ากิ่งตอนชำถุง ราคาต้นละ 200 บาท จำนวน 10 ต้นต่อครัวเรือนสำหรับเพื่อปลูก สามารถเก็บใบอ่อนรับประทานได้หลังปลูกไปแล้ว 1 เดือน เก็บใบอ่อนบริโภคได้ทุกสัปดาห์ และสามารถขยายพันธุ์ด้วยการตอนกิ่งได้ในปีถัดไป การมอบต้นกล้ากิ่งตอนชำถุงสามารถลดการตายของต้นกล้าได้ถึง 20 % สำหรับลดต้นทุนค่าใช้จ่ายในครัวเรือนได้ในปีแรก และสร้างรายได้ในปีต่อไป โดยผลผลิตต่อต้นเฉลี่ยเท่ากับ 60 บาทต่อต้นต่อเดือน แต่ละครัวเรือนได้ 10 ต้น คิดเป็นมูลค่า 600 บาทต่อเดือน และสามารถขยายพันธุ์ได้ในปีที่ 2 ต้นละไม่เกิน 2 กิ่ง โดยการตอนกิ่งจำหน่ายกิ่งละ 100 บาท คิดเป็นมูลค่า 2,000 บาทต่อครัวเรือนต่อปี ผลการวิจัยนี้เป็นประโยชน์ต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รวมถึง บพท., สถาบันการศึกษา, หน่วยงานวิจัย และภาครัฐ เพื่อใช้เป็นข้อมูลสำหรับวางแผนและกำหนดนโยบายในการสนับสนุนการวิจัยและดำเนินการเพื่อลดความยากจนในอนาคต