ความเสี่ยงเชิงชีวภาพในระบบการผลิตลิ้นจี่และ การจัดการของเกษตรกรในจังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

ศัตรูพืช และการสูญหายของทรัพยากรพันธุกรรมพืช นับเป็นความเสี่ยงเชิงชีวภาพทางเกษตรที่สำคัญในระบบการผลิตลิ้นจี่ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความเสี่ยงเชิงชีวภาพ และการจัดการความเสี่ยงของเกษตรกรในระบบการผลิตลิ้นจี่ จ. พะเยา โดยจะกล่าวถึงเฉพาะความเสี่ยงจากศัตรูพืช ศึกษาจาก 4 ตำบล ใน อ. แม่ใจ และ 1 ตำบล ใน อ. เมืองพะเยา จ. พะเยา จำนวนทั้งสิ้น 113 สวน ระยะเวลาศึกษาครอบคลุมหนึ่งฤดูกาลผลิต ตั้งแต่พฤศจิกายน 2549-กรกฎาคม 2550 ใช้วิธีการสำรวจและสอบถาม รวมถึงการค้นหาและระบุตำแหน่งเชิงพื้นที่ แล้ววิเคราะห์ความเสี่ยงจากศัตรูพืชจากการประเมินของเกษตรกร พร้อมทั้งระบุวิธีการจัดการความเสี่ยงจากศัตรูพืชของเกษตรกร ผลการศึกษาพบว่า ลิ้นจี่ของ จ. พะเยา เกือบทั้งหมดเป็นพันธุ์ฮงฮวย ปลูกบนนิเวศเกษตรที่ดอนพื้นราบจนถึงที่ดอนลูกคลื่นลอนชัน ศัตรูพืชเป็นปัญหาที่สำคัญในระบบการผลิตลิ้นจี่ คิดเป็นร้อยละ 28.7 ของผู้ปลูกลิ้นจี่ รองลงมาเป็นความแปรปรวนของราคา ความแปรปรวนของภูมิอากาศ การขาดแคลนน้ำ และต้นทุนการผลิตสูง ตามลำดับ ศัตรูพืชในกลุ่มโรคพืชจัดว่ามีความเสี่ยงสูงสุด ร้อยละ 10.4 มีโรคที่สำคัญ คือ โรคกร้านแดด และโรคผลแตกเน่า ส่วนศัตรูพืชที่พบรองลงมาคือ แมลงศัตรูพืช วัชพืช และสัตว์ศัตรูพืช มีค่าดัชนีความรุนแรง ร้อยละ 2.9, 2.6 และ 2.3 ตามลำดับ เกษตรกรร้อยละ 79.3 ยังใช้สารเคมีในการจัดการโรคพืช แมลงศัตรูพืช และสัตว์ศัตรูพืชเป็นหลัก ส่วนวัชพืชเกือบทั้งหมดใช้วิธีเขตกรรม มีเกษตรกรบางส่วนใช้การจัดการศัตรูพืชแบบผสมผสาน และวิธีเขตกรรม ร้อยละ 11.7 และ 9.0 ตามลำดับ เพื่อลดปริมาณการใช้สารเคมีเกษตร นอกจากนี้เกษตรกร ร้อยละ 99.1 มีการตัดแต่งกิ่งหลังการเก็บเกี่ยว